Tα κοντσέρτα, οι συμφωνίες, τα χορωδιακά έργα

«... Σκεπτόμουνα ότι κάποτε θα΄πρεπε ξαφνικά να παρουσιαστεί ένας απόστολος της τέχνης για να μας αποκαλύψει με τον πιο ιδανικό τρόπο την ψυχή της εποχής. Κάποιος που θα φανέρωνε την καλλιτεχνική του μαστοριά όχι με βαθμιαία ανάπτυξη, αλλά που σαν την θεά Αθηνά θα ξεπηδούσε αμέσως πάνοπλος από την κεφαλή του Κρονίου Διός.

Κι αυτός ήρθε! Νέο αίμα. Χάριτες και ήρωες τον φύλαγαν στην κούνια του σκοποί..!

Και στην εξωτερική του θωριά ακόμη όλα τα σημάδια μας έλεγαν : να ένας εκλεκτός. Στο πιάνο όταν κάθισε άρχισε να μας αποκαλύπτει νέες θαυμάσιες σφαίρες και όλο μας παράσερνε σ’ απέραντους κύκλους μαγικούς. Το παίξιμό του δημιουργούσε μέσα από το πιάνο μια ορχήστρα με χίλιες φωνές, που είχαν πότε θρήνο και πότε αγαλλίαση. Ήταν οι Σονάτες του, που ωστόσο μοιάζουν περισσότερο με Συμφωνίες...»

Με αυτά τα λόγια περιέγραψε στα 1853 o Robert Schumann, τον νεαρό τότε μεγαλοφυή εικοσάχρονο Johannes Brahms, επισημαίνοντας έντονα το κέντρο της προσωπικότητας του μετέπειτα τελευταίου μεγάλου ρομαντικού.
Ο Brahms υπήρξε για την εποχή του σημαντικά νεωτεριστής εκεί που θα περίμενε κανείς να τον συναντήσει περισσότερο συντηρητικό. Χρησιμοποίησε εντελώς νέα, δικής του έμπνευσης σχήματα και επαναστατικές λύσεις οι οποίες ενώ εξισορροπήθηκαν με άλλες λυρικές συνθέσεις, τελικά εμπεδώθηκαν με ένα δικό τους «νεοκλασικό» χαρακτήρα.

Εν τούτοις δεν ανήκε σ’ εκείνους που η μανία τους για την καθαρότητα κάνει την ευαισθησία τους να ατροφήσει ή να χάσει τους χυμούς της. Ο Brahms ήταν ένας τύπος συγκινησιακός που τον έτρεφε κάθε δόνηση. Η μουσική του είναι απόλυτη και ολόκληρη φορτισμένη από μια ρευστή έμπνευση που η δύναμή της δεκαπλασιάζεται χάρη στη συμπύκνωση στην οποία την υποβάλλει η πειθαρχία μιας γραφής που, παρά το πλούσιο αρμονικό της λεξιλόγιο, έμεινε ανυποχώρητα κλασσική.

Με τον Johannes Brahms κλείνει στα τέλη του 19ου αιώνα η μεγάλη εποχή του Ρομαντισμού.