Δημοτικό τραγούδι & καθημερινότητα

Η Ελλάδα είναι χώρα με μεγάλη ποικιλομορφία όσον αφορά το λαϊκό της πολιτισμό. Κάθε γωνιά της και ειδικά ο νησιωτικός της χώρος, με την επιμέρους απομόνωση και τις ιδιαίτερες συνθήκες ζωής των κατοίκων του από την αρχαιότητα έως και σήμερα, έχει δημιουργήσει πολιτισμικά συστήματα, από τα οποία ο ερευνητής, ακόμη και στις μέρες μας- οπότε και η έρευνα του λαϊκού πολιτισμού έχει ιστορικά τουλάχιστον διαγράψει μια μακρά πορεία- δεν σταματά να εκπλήσσεται και, ακόμη περισσότερο, να εντυπωσιάζεται.

Μία τέτοια έκπληξη αποτελεί και το μικρό νησάκι Αγκίστρι στον Αργοσαρωνικό. Η περιορισμένη έκτασή του αλλά και η απουσία του από τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου το κάνουν σήμερα σχεδόν άγνωστο στους πολλούς. Κι όμως· το Αγκίστρι παρουσιάζει μιαν ενδιαφέρουσα ιστορία κι έχει να επιδείξει μιαν εξίσου πλούσια λαϊκή παράδοση. Δεχόμενο την ανθρώπινη παρέμβαση ήδη από την αρχαιότητα και κατοικημένο- τουλάχιστον κατά διαστήματα- και στους επόμενους αιώνες, διαμόρφωσε τον δικό του ιδιαίτερο κοινωνικό χαρακτήρα, ο οποίος εν μέρει οφείλεται και στην πολύχρονη παρουσία των Αρβανιτών εποίκων του, μια παρουσία που διαφαίνεται έντονη μέσα από τη γλώσσα και τα τραγούδια του ακόμη και στις μέρες μας. Μέσα από την απλή τους καθημερινότητα, οι κάτοικοι του νησιού στιχοπλοκούσαν και τραγουδούσαν ασταμάτητα κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, αφήνοντας σήμερα στο στόμα των μεγαλύτερων σε ηλικία κυρίως, έναν απίστευτο θησαυρό δημοτικής ποίησης.

Το βιβλίο αυτό καταγράφει και μελετά τη δημοτική ποιητική δημιουργία του νησιού, μέσα από το πρίσμα των σύγχρονων λαογραφικών θεωριών για την δημοτική ποίηση. Αποτελεί δε συμβολή στην ανανεωτική τάση της σύγχρονης λαογραφικής επιστήμης και εντάσσεται στα πλαίσια της Νεωτερικής Λαογραφίας, την οποία υπηρετεί το τμήμα Λαογραφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό καταγράφονται συνολικά σαράντα- οκτώ δημοτικές συνθέσεις, οι οποίες αποδίδονται τόσο σε γνωστούς δημιουργούς, όσο και στο σύνολο της δημιουργικής δυνατότητας του “ανώνυμου” λαού, συνθέτοντας έτσι την εικόνα του νησιού μέσα από τα τραγούδια του.

Περιεχόμενα

• Πρόλογος Μηνά Αλεξιάδη
• Πρόλογος Γεωργίου Θανόπουλου
• Εισαγωγή
• Το Αγκίστρι
• Το νησί και η ιστορία του
• Οι Αρβανίτες του Αγκιστρίου
• Η δημοτική ποίηση του Αγκιστρίου
• Τραγούδια που αποδίδονται σε επώνυμο δημιουργό
• Του Πάνου Μόσχου
• Του Νικολού του Λέμου (Κολελέμου)
• Ο Καμπάς
• Η Γιαγιά Λούλα
• Ο Τάσος Πάνου
• Ο γέρο-Χατζής
• Τα κατεξοχήν δημοτικά τραγούδια - ανώνυμες συνθέσεις
• Η ταξινόμηση
• Τα τραγούδια
• Επικά (ακριτικά, ιστορικά κλέφτικα)
• Λυρικά (παραλογές, της αγάπης)
• Οικογενειακά (του τραπεζιού, νυφιάτικα, μοιρολόγια, της ξενιτιάς)
• Θρησκευτικά (κάλαντα)
• Εποχικά (Πρωτοχρονιά, Χελιδονίσματα, Μάης ή Περπερούνα)
• Κοινωνικά (αποκριάτικα, σατιρικά, του κλήδονα, εργατικά)
• Γνωμικά (αλφάβητοι, επιγράμματα)
• Παιδικά (νανουρίσματα, ταχταρίσματα, πρωτοβαδίσματα, κυκλικά ή πορευτικά του παιχνιδιού)
• Ακληρήματα και περιπαίγματα χωριών
• Τραγούδια που συνδέονται με παραδόσεις
• Ρίμες
• Επίλογος
• Δημιουργία και Λειτουργικότητα
• Το αγκιστρώτικο τραγούδι, ο χώρος, ο χρόνος και τα πρόσωπα
• Ο χώρος
• Τα πρόσωπα
• Η περίσταση - Ο χρόνος
• Η σημασία του τραγουδιού για την αγκιστρώτικη κοινότητα
• Μια μικρή σημείωση για τους Αρβανίτες, τη γλώσσα τους και την αρβανίτικη ταυτότητα στο Αγκίστρι
• Συμπεράσματα
• Παράρτημα
• Βιβλιογραφία