Για ανδρική χορωδία

Το δημιουργικό έργο του Ανέστη Λογοθέτη (1921-1994) χωρίζεται σε δύο περιόδους: η πρώτη (1943-1959) περιλαμβάνει έργα σε παραδοσιακή μουσική σημειογραφία, ενώ η δεύτερη (1959-1994) έργα σε μη συμβατική μουσική σημειογραφία (κατά το συνθέτη «γραφική» ή «πολυμορφική»). Βασικό χαρακτηριστικό του προσωπικού του συστήματος σημειογραφίας είναι μια πρωτότυπη σύζευξη μουσικής και εικαστικών τεχνών, με την οποία ο συνθέτης προσπάθησε να περιγράψει τη δομή των έργων του και την εξέλιξή της στο χρόνο.
Το 1966, παρόλη την αφοσίωση του Λογοθέτη στο προσωπικό του σύστημα σημειογραφίας, η ξαφνική είδηση για τον τραγικό θάνατο της Καλλιόπης Δημητρίου, της τετράχρονης κόρης του επιστήθιου φίλου και συνεργάτη του Σωκράτη Δημητρίου, φαίνεται πως τον συγκλόνισε και εντελώς αυθόρμητα τον ώθησε να κάνει μία και μόνη εξαίρεση. Μέσα σε κλίμα βαθύτατου πένθους, συνέθεσε σε παραδοσιακή σημειογραφία τα Μοιρολόγια για τη νεκρώσιμη ακολουθία που τελέστηκε στην αυστριακή πρωτεύουσα. Για τη σύνθεση του έργου ο Λογοθέτης επέλεξε δύο κείμενα από τη συλλογή του Νικολάου Γ. Πολίτη Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού (ενότητα «Μοιρολόγια», ποιήματα υπ’ αρ. 178 και 194, εν Αθήναις: Τυπογραφείον «Εστία», 1914), τα οποία μελοποίησε εκ των πραγμάτων σε μία μόλις ημέρα, στις 6 Φεβρουαρίου 1966.
Η ιδιαιτερότητα του έργου, ως αποτέλεσμα βαθιάς έμπνευσης, στηρίζεται στο συνδυασμό: α) της ελληνικής δημοτικής ποίησης, β) μιας εξπρεσιονιστικής ατονικής μουσικής γλώσσας, η οποία όμως σποραδικά εμφανίζει τονικά κέντρα, ενώ παράλληλα υποστηρίζει το τροπικό μελωδικό υλικό κάθε φωνής, είτε με αρμονική, είτε με αντιστικτική επεξεργασία, και γ) του εκφραστικού μέσου της τετράφωνης εκκλησιαστικής ανδρικής χορωδίας, το οποίο γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση και στην ορθόδοξη παροικία της Βιέννης ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα. Και μόνον η συνύπαρξη των παραπάνω χαρακτηριστικών, αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο παράδειγμα δημιουργικού συνδυασμού τριών διαφορετικών ευρωπαϊκών παραδόσεων σε ένα και το αυτό έργο.
Οι πηγές για την παρούσα έκδοση προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του συνθέτη. Η πρωτότυπη παρτιτούρα του έργου δεν σώζεται, διότι κατά πάσα πιθανότητα δωρίστηκε στην οικογένεια Δημητρίου. Ωστόσο, βρέθηκαν οι πολυγραφημένες φωνητικές πάρτες που χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη εκτέλεση του έργου, καθώς και η ηχογράφηση της πρώτης εκτέλεσης, η οποία έγινε υπό τη διεύθυνση του συνθέτη και στάθηκε πολύτιμος οδηγός στην παροχή πρόσθετων πληροφοριών, ιδίως σχετικά με το tempo και τις μεταβολές του. Για πρακτικούς, πιθανώς, λόγους, η πρώτη εκτέλεση έγινε από τετράφωνη μεικτή χορωδία και όχι από αμιγώς ανδρική, ενώ το δεύτερο μοιρολόι παρουσιάστηκε ως δίφωνο, με τις γυναικείες φωνές να τραγουδούν τις δύο ψηλότερες φωνές. Στις χειρόγραφες φωνητικές πάρτες το ελληνικό κείμενο είναι σημειωμένο σε φωνητική απόδοση σύμφωνα με τους κανόνες προφοράς της γερμανικής γλώσσας. Στην παρούσα έκδοση προστέθηκε και το αυθεντικό ελληνικό κείμενο. Επιπλέον, όπως σε όλα τα έργα της δεύτερης περιόδου του Λογοθέτη, δεν υπάρχει αρίθμηση καταλόγου από το συνθέτη.
Γιάννης Σαμπροβαλάκης