Από τον Haxthausen στον Vinee ή Εκατό χρόνια δυτικοευρωπαϊκού βλέμματος στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι

Το ερευνητικό ενδιαφέρον για το Ελληνικό δημοτικό τραγούδι γεννήθηκε πρώτα στους Δυτικοευρωπαίους λόγιους και μετά στους Έλληνες (λόγιους ή άλλους). Ακόμη και στην περίπτωση του Ν. Σ. Πίκκολου, φίλου του Κοραή, συνεργάτη του Fauriel στη συλλογή του και δασκάλου του στα νέα ελληνικά, το ενδιαφέρον για τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια αφορούσε αυτά κυρίως ως γλωσσικά δείγματα (έτσι μπορούσε να αναφέρεται σε «τραγούδια», αδιακρίτως εάν είναι δικά του, δημοτικά ή του Α. Χριστόπουλου)· δεν ελάμβανε υπόψη, δηλαδή, την κρίσιμη για τον Fauriel διάκριση: «δημοτικά τραγούδια»/«τραγούδια στη δημοτική».

Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι αρχικά η συλλογή και η έκδοση των δημοτικών τραγουδιών δεν αφορούσε διόλου το ελληνικό κοινό: η συνεργασία των Ελλήνων λογίων (του Ν. Πίκκολου, του Α. Μουστοξύδη κ.ά.) στις πρώτες προσπάθειες για έκδοση (όπως αυτές του Sismondi, του Buchon, του Haxthausen κ.ά.) είχε τις περισσότερες φορές ως κίνητρο την πρόκληση του Δυτικοευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τον Αγώνα και την ανάδειξη της αξίας των Νέων Ελλήνων, απέναντι σε ένα Ευρωπαϊκό κοινό που έπρεπε να πειστεί για το δίκιο τους, αλλά και για τη δυνατότητά τους να παράγουν μια λογοτεχνία άξια των προγόνων τους. Ίσως εδώ βρίσκεται ένας λόγος για την κειμενοκεντρικότητα -εξ αρχής- του ενδιαφέροντος για τα δημοτικά τραγούδια (περισσότερα για αυτό παρακάτω).

Ο λόγος που η συλλεκτική και εκδοτική δραστηριότητα γύρω από τα δημοτικά τραγούδια δεν αφορούσαν το Ελληνικό κοινό -ακόμη και τους ίδιους τους λόγιους, ως μέρος του κοινού- είναι ότι αυτές, ήδη από τη γερμανική αρχή του ενδιαφέροντος για τη λαϊκή λογοτεχνία, προϋπόθεταν και συνεπάγονταν ένα μεγάλο βαθμό αναστοχασμού· «τα δικά μας τα προβλήματα ήταν όμως πιο απτά». [...]

Το κείμενο για τον Werner von Haxthausen (όπως και τα υπόλοιπα, παλαιότερα, κείμενα αυτής της έκδοσης) γράφτηκε ως Ελληνικό αντίδωρο, αλλά και ως προσπάθεια άμβλυνσης της απουσίας της συλλογής του από το χώρο των προσλήψεων και επιρροών, αποτέλεσμα του γεγονότος ότι αυτή λάνθανε έως -και ότι εν πολλοίς αγνοήθηκε μετά- το 1935 που πρωτοεκδόθηκε· και η οποία στέκει στην αρχή μιας πορείας ξένων ματιών στην Ελληνική δημοτική μουσική, της οποίας κεντρικός σταθμός, με όλη τη διαφορά τους στην έκταση, τα κίνητρα, τις προϋποθέσεις, αλλά και τις συνέπειες, είναι η σημαντική, ως προς την επίδραση που άσκησε, συλλογή του Bourgault-Ducoudray.

Περιεχόμενα

ΜΕΡΟΣ Α'/ Για τις συλλογές
Εισαγωγή
Werner von Haxthausen (1780-1843) και Leopold Schefer (1784-1865)
Παράρτημα 1α: Η επιστολή του Werner von Haxthausen προς τον Goethe της 23ης Ιουλίου 1823
Παράρτημα 1β: Leopold Schefer, Πρόλογος της έκδοσης εννέα Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών (Taschenbuch zum gesdlschaftlichen Vergnugen, 1823)
2. Louis-Albert Bourgault-Ducoudray (1840-1910) και Aramis (=Περικλής Αραβαντινός, 1854 ή 1859-1932)
Παράρτημα 2: Η διάλεξη του Αραμη στον Παρνασσό (Σκριπ, 1903)
3. Anselme Vinee (1847-1921)
Αντί επιλόγου: Ακόμη κάποιες σκέψεις για τον Herder και τον «Χερντερισμό»

ΜΕΡΟΣ Β'/Συλλογές Α1. Μουσικό παράρτημα της Συλλογής Haxthausen (έκδ. 1935)
Α2. Συλλογή Schefer της Βαυαρικής Κρατικής Βιβλιοθήκης, Mus. Ms. 1153)
B1. Έκδοση Bourgault-Ducoudray (Παρίσι 1876)
Β2. «Συλλογή Άραμη» από την ΜΜΒΕ Λίλιαν Βουδούρη (Αρχείο Τριάντη)
Β3. «Το Ρηνάκι» σε εναρμόνιση Άραμη (Αρχείο του Ωδείου Αθηνών)
Γ. Συλλογή Vinee (Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, ms. fr. 43323716)
Ευρετήριο προσώπων