Image credit: Priscilla Du Preez / unsplash.com

Η Μουσική κινητοποιεί τους ανθρώπους και τους ενώνει με ένα τρόπο που κανένα άλλο μέσο δεν μπορεί λόγω του συντονισμού. Επίσης η μουσική περικλείει νόημα και μπορεί να κωδικοποιήσει τα ανθρώπινα συναισθήματα πολλές φορές καλύτερα από το λόγο.

Εξ άλλου η Μουσική συνιστά αναπόσπαστο μέρος του ανθρώπινου βιώματος και του ανθρώπινου πολιτισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής έχουν ανακαλυφθεί και χρησιμοποιηθεί από τους αρχαίους πολιτισμούς με ποικίλλους τρόπους.

Στην Αρχαία Ελλάδα, οι φιλόσοφοι μιλούσαν για την καλλιέργεια της ψυχής, την αισθητική και την ψυχολογία της μουσικής.

Έστι δε που η μεν επί σώματι γυμναστική, η δ’ επί ψυχή μουσική.

Η μουσική, γνωστή και ως Απολλώνια Τέχνη, είχε πάντα ιδιαίτερη θέση και ήταν άμεσα συνδεδεμένη και με άλλες Τέχνες όπως την ποίηση και το χορό. Πήρε το όνομά της από τις εννέα Μούσες της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας, κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Όταν αργότερα οι ποιητές απέδωσαν ρόλους στην κάθε Μούσα, η Ευτέρπη ονομάστηκε Μούσα της Μουσικής και λεγόταν και Δωρήτρια της Ευχαρίστησης.

Οι Έλληνες είχαν κατανοήσει τη μορφωτική, ηθοπλαστική και θεραπευτική αξία της μουσικής. Είχαν αντιληφθεί ότι η μουσική επιδρούσε θεραπευτικά στην ψυχή, το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου. Τη χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία σωματικών και ψυχικών νοσημάτων και διαταραχών.

Η θεραπευτική χροιά της μουσικής ως την Τέχνη που προωθεί τη συναισθηματική έκφραση και καλλιέργεια του ανθρώπου και προάγει ανώτερα συναισθήματα και μέσα από τη διαδικασία της ταύτισης με αυτά οδηγεί στην κάθαρση, υπήρχε στην Αρχαία Ελλάδα.

Η Πυθαγόρεια αντίληψη ήταν, ότι η ανθρώπινη ψυχή συγγενεύει με τη μουσική καθώς και τα δύο μετέχουν στην αρμονία του σύμπαντος! Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα οι μουσικοί ήχοι, μελωδίες και ρυθμοί είχαν τη δυνατότητα μέσα από κατάλληλη χρήση να θεραπεύσουν τα ψυχικά και σωματικά πάθη της ψυχής.

Η Μουσική εκφράζει αυτό το οποίο δε μπορεί να μπει σε λέξεις και το οποίο δεν μπορεί να παραμείνει στη σιωπή.
Βίκτωρ Ουγκώ

Η μέθοδος με την οποία οι μουσικοί ακροατές θεραπεύονταν ή λάμβαναν απλά ψυχική ευχαρίστηση ήταν η ομοιοπαθητική. Πίστευαν, ότι μέσω της ομοιοπαθητικής μεθόδου θεραπεύονται τα αρνητικά συναισθήματα, που υπήρχαν στον ακροατή υπό την επήρεια της μουσικής που εξέφραζε αυτό το ίδιο συναίσθημα.

Μέσω της μουσικής ακροόασης συναισθήματα που ήταν υπερβολικά έντονα, αδιευκρίνιστα και ασυνείδητα μπορούσαν τώρα να βιωθούν με ένα πιο οργανωμένο και αποδεκτό τρόπο για τον ίδιο τον άνθρωπο. Μέσω του ρυθμού, της αρμονίας και της κίνησης, που συνοδεύει τη μουσική και της αλληλοπαθητικής αυτής καθαρτικής διαδικασίας ερχόταν η λύτρωση και η ίαση.

‘Μουσική!! Γλώσσα μυστηριακή, γεμάτη Μαγεία!’ Η ‘ Τέχνη των Ήχων’ όπως την ονόμαζαν είναι όρος που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα διεθνώς σε όλους τους πολιτισμούς.

Η μουσική είναι μία από τις Καλές Τέχνες που ασχολείται με το συνδυασμό ήχων με σκοπό την ομορφιά της μορφής και της έκφρασης της σκέψης ή του συναισθήματος.

Στις μέρες μας, οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής πλέον συστηματοποιούνται και τεκμηριώνονται επιστημονικά.

Κάθε άνθρωπος έχει την έμφυτη ικανότητα να αντιδρά στα μουσικά ερεθίσματα και να εκφράζεται μουσικά, ικανότητα η οποία δεν επηρεάζεται από σωματικά, νοητικά και ψυχικά προβλήματα.

Η ικανότητα να ανταποκρινόμαστε σε μουσικά ερεθίσματα και να παράγουμε ήχους είναι μία έμφυτη ποιότητα που υπάρχει σε όλους μας.

Για το λόγο αυτό η μουσική αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ικανό να κινητοποιεί, να επηρεάζει τον ανθρώπινο ψυχισμό και να λειτουργεί ως μέσο επικοινωνίας.

Μουσικοθεραπεία είναι η κλινική και τεκμηριωμένη χρήση της μουσικής από ειδικευμένο θεραπευτή, ο οποίος με επιστημονικές μεθόδους αξιοποιεί τις ιδιαίτερες συναισθηματικές, επικοινωνιακές και εκφραστικές ιδιότητες της μουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς.

Η Μουσικοθεραπεία βοηθάει πολύ στην επικοινωνία του ‘ εσωτερικού’ με τον ‘ εξωτερικό ‘ μας κόσμο, ουσιαστικά συνδέει αυτούς τους δύο κόσμους μεταξύ τους.

Μας ανοίγει γέφυρα επικοινωνίας με τις συναισθηματικές πλευρές του ανθρώπου, που συνδέονται με προ-συμβολικές φαντασιώσεις των πρωταρχικών σταδίων ανάπτυξης και με τους τρόπους, που αυτές διαπλέκονται σωματικά.

Η μουσική κινητοποιεί τη σωματική μνήμη και το ασυνείδητο. Το ασυνείδητο όπως και η μουσική μιλούν με σύμβολα. Η μουσική έχει τη δυνατότητα να εγείρει την ασυνείδητη φαντασίωση και να κινητοποιεί τις παλινδρομικές πρωταρχικές μνήμες.

Η μουσική μπορεί να αποτελέσει έναν παράγοντα επαναβίωσης της ωκεάνιας ενότητας, για την οποία μίλησε ο Sigmund Freud και αφορά την πρωταρχική σχέση ενότητας μητέρας-παιδιού.

Οι μουσικές ιδέες αναδύονται αυτεπάγγελτα, είναι διαθέσεις του πνεύματος που εκφράζονται με ήχους. Η μουσική είναι ο μεσολαβητής μεταξύ του πνευματικού και του υλικού κόσμου.
Λούντβιχ Μπετόβεν

Η επικοινωνία μητέρας-βρέφους στα προλεκτικά στάδια γίνεται κυρίως μέσα από ήχους.

Το έμβρυο ακούει ήδη από τον τέταρτο μήνα κύησης.

Στην Ψυχοδυναμική προσέγγιση της Μουσικοθεραπείας επιδιώκεται η σύνδεση των προλεκτικών εμπειριών στη σχέση μητέρας- βρέφους με τη μη λεκτική φύση της ίδιας της μουσικής. Αισθήσεις, συναισθήματα, εικόνες και σκέψεις αναδύοναται από το ασυνείδητο και επαναβιώνονται μέσα από τη μουσική επικοινωνία.

Στη Μουσικοθεραπεία ερχόμαστε σε επαφή με το συναίσθημα, το οποίο ως τώρα δεν έχει μπει σε λέξεις. Το κύριο μέσο μας είναι η φωνή, ο ήχος και χρησιμοποιούμε μία ποικιλλία μουσικών οργάνων όπως το πιάνο, η κιθάρα τα κρουστά και άλλα μικρά όργανα.

Επιδιώκεται η αυθόρμητη, ελεύθερη, πηγαία έκφραση μέσω της χρήσης της φωνής και των μουσικών οργάνων.

Στη Μουσικοθεραπεία χρησιμοποιούμε και αξιοποιούμε θεραπευτικά κάθε ήχο που μπορούμε να παράξουμε. Αξιοποιούμε θεραπευτικά τα βασικά στοιχεία της Μουσικής (ρυθμό, μελωδία, χροιά, τόνο).

Οι δύο βασικές τεχνικές στη Μουσικοθεραπεία είναι:

• η Μουσική Ακρόαση και
• ο Κλινικός Αυτοσχεδιασμός.

Η επιλογή της μουσικής στην τεχνική της Μουσικής ακρόασης γίνεται από τον πελάτη μαζί με τον Μουσικοθεραπευτή βάση των μουσικών ακουσμάτων και προτιμήσεων του πελάτη.Ο θεραπευόμενος εναρμονίζεται με τους ήχους και μέσα από αυτή τη διαδικασία ηρεμεί, έρχεται σε επαφή με τον εαυτό του και μπορεί και εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του, απωθημένες εμπειρίες και βιώματα.

Χωρίς την μουσική ο κόσμος θα ήταν λάθος. Φρ. Νίτσε

Μέσα από τη μουσική ακρόαση εκδηλώνονται πρώιμες ασυνείδητες φαντασιώσεις, που συνδέονται στενά με το σώμα.

Η τεχνική του Κλινικού αυτοσχεδιασμού έχει να κάνει με την ανάπτυξη της έμφυτης μουσικότητας του θεραπευόμενου χρησιμοποιώντας το σώμα, τη φωνή και απλά μουσικά όργανα. Η επιλογή των μουσικών οργάνων προσαρμόζεται στις ανάγκες της εκάστοτε συνεδρίας.

Ο θεραπευτής μαζί με το θεραπευόμενο δημιουργούν μουσικά ακούσματα, αυτοσχεδιάζουν ανάλογα με την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο θεραπευόμενος. Ο θεραπευόμενος εξερευνά και αναπτύσσει την έμφυτη μουσικότητά του. Ο θεραπευτής ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να δημιουργήσει τη δική του ‘μουσική γλώσσα επικοινωνίας’.

Η εγκαθίδρυση μίας στενής σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή είναι απαραίτητη για την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων στις συνεδρίες της μουσικοθεραπείας. Η θεραπευτική σχέση ανάλογα με την διαταραχή μπορεί να βελτιώνεται σταδιακά μέσα στις συνεδρίες. Ο ρόλος του μουσικοθεραπευτή είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επίτευξη της θεραπευτικής συμμαχίας και να τη χειριστεί σωστά χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες μεθόδους και τεχνικές.

Η μουσικοθεραπεία λοιπόν είναι μια τεκμηριωμένη κλινική χρήση μουσικών παρεμβάσεων που χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα. Οι μουσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν τη μουσική για να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους να βελτιώσουν την υγεία τους σε γνωστικούς, κινητικούς, συναισθηματικούς, επικοινωνιακούς, κοινωνικούς, αισθητηριακούς και εκπαιδευτικούς τομείς.

Χρησιμοποιούν όλες τις πτυχές της μουσικής -φυσικές, συναισθηματικές, πνευματικές, κοινωνικές, αισθητικές και πνευματικές. Οι μουσικοθεραπευτές μαζί με τους πελάτες επικοινωνούν μέσα από μουσικές εμπειρίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τον αυτοσχεδιασμό, την αναδημιουργία, τη σύνθεση και τις δεκτικές μεθόδους μουσικοθεραπείας (μουσική ακρόαση και καθοδηγούμενος οραματισμός) και τη συζήτηση της μουσικής.

Εξ άλλου αυτό περικλείεται στην περιγραφή:

Η Μουσική μπορεί να δώσει φωνή σε αυτό που ακόμη δεν έχει ακουστεί, μπορεί να μας δώσει πρόσβαση στον αόρατο κόσμο των εικόνων, των αναμνήσεων, των συνειρμών.
Dr Diane Austin, Director of The Music Psychotherapy Center in NYC, NY,USA

Βιβλιογραφία:

– Ward David (Τόμπλερ Μιχάλης (μτφρ. Επιμ.), (2000), Μουσικοθεραπεία, Μ.Νικολαϊδης & Σια ο.ε, Orpheus ed.
– Μακρής Ιωάννης & Μακρή Δήμητρα ( 2003), Εισαγωγή στη Μουσικοθεραπεία, εκδ. Γρηγόρη
– Ειρήνη Χιωτάκη-Ευθυμάκη, Δημήτριος Αντωνακάκης (2007), Μουσική Παιδαγωγική, εκδ. Καστανιώτη
– Δρίτσας Θανάσης (2008), Η μουσική ως φάρμακο, Η βιολογική προσέγγιση της μουσικής θεραπείας, εκδ. Παπαζήση
– Gilroy Andrea-Lee Colin (2000), Εικαστικές Τέχνες & μουσική, θεραπεία & έρευνα, εκδ. Έλλην
– Τσέργας Νικόλαος (2014), Θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω της Τέχνης, εκδ. Τόπος, Μοτίβο εκδοτική
– Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας (2006) Μουσική παιδαγωγική. Μουσική εκπαίδευση στην ειδική αγωγή, Μουσικοθεραπεία

Πηγή