Αν και το βιβλίο Η Εμψύχωση στη Διδασκαλία-Μάθηση απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς, πολλές από τις προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να εφαρμοστούν στο οικογενειακό περιβάλλον, με παιδιά και γονείς.

Ελπίζουμε να σας εμπνεύσουν για να περάσετε δημιουργικά και ευχάριστα τον χρόνο σας!
Μαίη Κοκκίδου

Το πορτραίτο
Σε ένα λευκό χαρτί, κάθε παιδί ζωγραφίζει τον εαυτό του ή γράφει το όνομά του στο κέντρο του χαρτιού. Κατόπιν συμπληρώνει την εικόνα γεμίζοντας το χαρτί του με πράγματα που τον συγκινούν, τον χαρακτηρίζουν και τον εκπροσωπούν χρησιμοποιώντας είτε μπογιές και μαρκαδόρους (ζωγραφική) είτε εικόνες από περιοδικά (κολάζ). Για παράδειγμα μπορεί να κολλήσει ή να ζωγραφίσει μουσικά όργανα, πίνακες ζωγραφικής, παιχνίδια, τοπία κ.λπ. Ο καθένας παρουσιάζει το έργο του στην ομάδα του ή στο σύνολο της τάξης. Τα «πορτραίτα» των παιδιών αναρτώνται σε τοίχο της τάξης ώστε να μπορούν όλοι να τα παρατηρήσουν και να γνωρίσουν, κατά συνέπεια, καλύτερα τους συμμαθητές τους. Κατά τη διάρκεια της χρονιάς, τα χαρτιά με τα «πορτραίτα» των μαθητών εμπλουτίζονται με νέες εικόνες δηλαδή με νέα δεδομένα σχετικά με τα ενδιαφέροντά τους και τις εμπειρίες τους.
Υλικά: Χαρτιά Α4, παλιά περιοδικά

Γκριμάτσες
Ο δάσκαλος ζητά από κάποιο παιδί που θέλει να σηκωθεί και να κάνει τους συμμαθητές του να γελάσουν με μια αστεία γκριμάτσα ή μια αστεία κίνηση. Κατόπιν οι μαθητές καλούνται να απεικονίσουν στο χαρτί την αστεία κίνηση ή τη γκριμάτσα του παιδιού που τους έκανε να γελάσουν, μέσα από ένα απλό σχέδιο ή σκίτσο ή σαν να είναι κόμικς.

Κρυμμένα αντικείμενα
Ο δάσκαλος τοποθετεί διάφορα αντικείμενα στο κέντρο του κύκλου (ο αριθμός ποικίλει ανάλογα με την ηλικία των παιδιών). Αφήνει τα παιδιά να τα παρατηρήσουν για 30’’ και μετά τα κρύβει με ένα πανί και ζητά από τα παιδιά να θυμηθούν όσα περισσότερα αντικείμενα μπορούν. Η δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει την ομάδα των παιδιών να ηρεμήσει και να συγκεντρωθεί.
Παραλλαγή: Ο δάσκαλος αφαιρεί, στα κρυφά, ένα από τα αντικείμενα και τα παιδιά καλούνται να βρουν ποιο λείπει.
Υλικά: Διάφορα αντικείμενα της τάξης, ένα πανί

Λέξεις και ενέργειες
Ο δάσκαλος αναφέρει λέξεις τις οποίες σημειώνει στον πίνακα και τα παιδιά καλούνται να βρουν ενέργειες (ρήματα) που συνδέονται με αυτές τις λέξεις. Για παράδειγμα: ποτήρι (πίνω, τσουγκρίζω, πλένω, σπάω, σκουπίζω), μουσική (παίζω, ακούω, τραγουδώ, χορεύω, διασκεδάζω), χορός (χορεύω, πηδάω, στριφογυρνάω, κινούμαι, σηκώνομαι, αρχίζω, σταματώ), παγωτό (τρώω, γλείφω, δροσίζομαι, αγοράζω, προσφέρω, κερνάω), φόρεμα (αγοράζω, πουλάω, ράβω, κεντάω, δανείζω, στενεύω, φαρδαίνω, πλένω, σιδερώνω). Κάθε όρος-ενέργεια που αναφέρεται από τα παιδιά σημειώνεται στον πίνακα δίπλα στη σχετική λέξη. Όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία επιλέγονται τυχαία τρεις λέξεις-ενέργειες και τα παιδιά, σε ζευγάρια, βρίσκουν έναν τρόπο για να τις συνδέσουν και να τις παρουσιάσουν με δραματοποίηση.

Δίστιχα με διαφορετικό τέλος
Ο δάσκαλος γράφει στον πίνακα ένα δίστιχο: Ένα μαύρο χελιδόνι / Χαιρετάει ένα αηδόνι. Υπογραμμίζει μια λέξη, π.χ., μαύρο, ζητά από τα παιδιά να βρουν κάποια άλλη λέξη αντ’ αυτής (π.χ., χαρούμενο, θλιμμένο, άσπρο, χρυσό, άγριο) και σημειώνει τις απαντήσεις στον πίνακα. Μετά υπογραμμίζει την τελευταία λέξη και τους ζητά να βρουν λέξεις που να ομοιοκαταληκτούν (π.χ., κορδόνι, βαγόνι, παγόνι, πεπόνι) που επίσης σημειώνει στον πίνακα. Έτσι δημιουργούνται καινούργια ομοιοκατάληκτα δίστιχα, μερικά από τα οποία μπορεί να είναι πολύ αστεία.
Παραλλαγή Ι: Τα παιδιά είναι χωρισμένα σε ζευγάρια. Ο δάσκαλος δίνει σε όλους το ίδιο δίστιχο και τους ζητά να κάνουν αλλαγές –όπως παραπάνω– και έτσι να δημιουργηθούν καινούρια δίστιχα. Κερδίζει το ζευγάρι που δημιούργησε τα περισσότερα δίστιχα.
Παραλλαγή ΙΙ: Ο δάσκαλος προτρέπει τα παιδιά, είτε ατομικά είτε σε ζευγάρια, να δημιουργήσουν δικά τους πρωτότυπα, αστεία δίστιχα.

Με αφορμή ένα ποίημα
Ο δάσκαλος διαλέγει ένα ποίημα από το βιβλίο της γλώσσας και ζητά από τους μαθητές να το διαβάσουν όλοι μαζί, συγχρονισμένα και δυνατά. Στη συνέχεια, τους ζητά να το ξαναδιαβάσουν όλοι μαζί με διάφορους τρόπους: π.χ., συλλαβιστά, τονίζοντας μόνο την πρώτη συλλαβή ή λέξη κάθε στίχου, αυξάνοντας σταδιακά την ένταση της φωνής τους σε κάθε στροφή, λέγοντας την πρώτη λέξη κάθε στίχου φωναχτά και τις άλλες «από μέσα τους», αντικαθιστώντας όλα τα φωνήεντα με το /ι/, με το /α/ ή με το /ε/, γελαστά, θυμωμένα, φοβισμένα.
Υλικά: Το βιβλίο της Γλώσσας ή το Ανθολόγιο

100
Οι μαθητές καλούνται να σκεφτούν ένα αντικείμενο –ο,τιδήποτε, ένα παιχνίδι, ένα ρούχο, ένα γλυκό, ένα περιοδικό– που θα ήθελαν να είχαν 100 κομμάτια από αυτό. Στη συνέχεια, ο δάσκαλος θέτει το ερώτημα: και αν συνέβαινε αυτό στην πραγματικότητα τι θα κάνατε με τόσα πολλά ….; Δηλαδή, οι μαθητές καλούνται να στοχαστούν για την αξία του πλούτου, της μοιρασιάς, της πλεονεξίας και της ολιγάρκειας. Ακολουθεί συζήτηση όπου με ερωτήσεις οι μαθητές θα βοηθηθούν να συνειδητοποιήσουν την πραγματική αξία κάθε υλικού αγαθού. Τέλος, σε ομάδες των 3 ατόμων, μπορούν να γράψουν ένα ποίημα με τίτλο «Αν είχα 100 σακιά με λίρες». Τα ποιήματα διαβάζονται στο σύνολο της τάξης και σχολιάζονται επί του περιεχομένου τους.

Το κλειδί
Ο δάσκαλος καλεί τους μαθητές να καθίσουν χαλαρά στη θέση τους, ή να ξαπλώσουν αν είναι δυνατόν, και να κλείσουν τα μάτια τους. Με σιγανή και εκφραστική φωνή τους προτρέπει να φανταστούν ότι κρατούν στα χέρια τους ένα κλειδί: τι κλειδί είναι αυτό; μικρό ή μεγάλο, παλιό ή καινούριο; Στη συνέχεια, τους καλεί να φανταστούν ότι προχωρούν σε ένα φανταστικό χώρο όπου βρίσκουν μία κλειστή πόρτα την οποία θα ανοίξουν με το κλειδί που έχουν. Με συγκεκριμένες ερωτήσεις τους βοηθά να δημιουργήσουν με τη φαντασία τους το χώρο που υπάρχει πίσω από την πόρτα: τι βλέπετε; υπάρχουν άλλα άτομα ή είστε μόνοι σας; τι μυρίζετε; πώς αισθάνεστε; μήπως φοβάστε; υπάρχει κάτι που σας δημιουργεί χαρά; υπάρχει κάτι που σας δημιουργεί φόβο; ακούγεται κάποιος ήχος; τι ήχος είναι αυτός; ακούγεται κάποια μουσική; τι κάνετε τώρα; τι αγγίζετε; θέλετε να μείνετε κι άλλο ή θέλετε να φύγετε; Οι μαθητές παραμένουν στην αρχική τους στάση για 20 ως 30 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια ο δάσκαλος, με απαλή φωνή, τους «ξυπνά» και τους ζητά να ζωγραφίσουν το χώρο στον οποίο βρέθηκαν με τη φαντασία τους. Όταν τελειώσουν, όσοι μαθητές θέλουν μπορούν να παρουσιάσουν τις ζωγραφιές τους στους συμμαθητές τους και, με αυτό τον τρόπο, να μοιραστούν τη φανταστική τους περιπέτεια.
Υλικά: χαρτιά, υλικά για ζωγραφική

Τι θα έκανες αν …;
Ο δάσκαλος προτείνει στους μαθητές παράδοξες και υποθετικές περιπτώσεις και τους προτρέπει να φανταστούν πώς θα αντιδρούσαν. Οι μαθητές σκέφτονται και λένε ποια ήταν η πρώτη φράση που θα έλεγαν ή ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα έκαναν αν αντιμετώπιζαν αυτή την παράξενη συνθήκη. Προτεινόμενες περιπτώσεις: Τι θα έκανες αν …. έτρωγες ένα μπισκότο και καταλάβαινες ότι έγινες αόρατος; … ξαφνικά έβγαζες φτερά; … ξυπνούσες το πρωί και καταλάβαινες ότι είσαι στη μέση της ζούγκλας; … άνοιγες τη ντουλάπα σου και έβλεπες μέσα τον/την … (π.χ., έναν ποδοσφαιριστή, μία τραγουδίστρια); … ο σκύλος σου άρχιζε ξαφνικά να μιλάει; … ζωντάνευαν οι τηλεοπτικοί ήρωες και έμπαιναν στο δωμάτιό σου; … η μύτη σου άρχιζε να μεγαλώνει σαν αυτή του Πινόκιο; … αποκτούσες τη δύναμη του Σούπερμαν;
Παραλλαγή: Οι μαθητές μπορούν να παρουσιάσουν τις ιδέες τους μέσα από θεατρικούς αυτοσχεδιασμούς.

Ο αστερίας
Ο δάσκαλος αφηγείται στους μαθητές την παρακάτω ιστορία: Μια μέρα ένας άνθρωπος περπατούσε στην παραλία, όταν είδε ένα παιδί να παίρνει κάτι από την άμμο και να το πετά απαλά και προσεχτικά στη θάλασσα. Πλησίασε το παιδί και το ρώτησε: «Τι κάνεις;». Το παιδί απάντησε: «Ρίχνω αστερίες πίσω στη θάλασσα. Το κύμα και η παλίρροια τους έβγαλε έξω. Αν δεν τους ρίξω πίσω θα πεθάνουν». Τότε ο άνθρωπος είπε: «Μα δεν καταλαβαίνεις ότι σε αυτή την απέραντη παραλία θα υπάρχουν εκατοντάδες αστερίες; Και σε άλλες παραλίες, χιλιάδες αστερίες; Ποια η διαφορά όταν ρίξεις 2-3 πίσω στη θάλασσα;» Το παιδί δεν απάντησε. Έσκυψε, πήρε ακόμα έναν αστερία και τον πέταξε στο κύμα. Στη συνέχεια, χαμογελώντας και με σιγουριά, είπε: «Για αυτόν τον έναν αστερία, υπάρχει διαφορά.».
Στη συνέχεια, ο δάσκαλος θέτει στους μαθητές τα ακόλουθα ερωτήματα: τι κατάλαβε το παιδί και τι δεν είχε καταλάβει ο ενήλικας της ιστορίας; πώς πιστεύετε ότι θα αισθανόταν το παιδί όταν έριχνε τους αστερίες πίσω στη θάλασσα; πώς χαρακτηρίζετε την απάντηση του παιδιού; Ακολουθεί συζήτηση επί των ερωτήσεων, με εστίαση στο αίσθημα αυτοεκτίμησης του παιδιού η οποία ολοκληρώνεται με ένα τελευταίο ερώτημα: έχετε προσπαθήσει να «κάνετε τη διαφορά» σε κάποια περίπτωση; Οι μαθητές καλούνται να γράψουν ή να ζωγραφίσουν μία ανάλογη εμπειρία τους και να την παρουσιάσουν σε επόμενο μάθημα. Αν κάποιοι μαθητές δεν έχουν να θυμηθούν κάτι ανάλογο, ο δάσκαλος τους καλεί να αξιοποιήσουν την πρώτη ευκαιρία που θα έχουν για να «κάνουν τη διαφορά».
Εξέλιξη: Οι μαθητές σκέφτονται και κατονομάζουν κάποια από τα μείζονα προβλήματα της ανθρωπότητας: πείνα, παιδική θνησιμότητα, φτώχεια, εκμετάλλευση του ανθρώπου, πόλεμοι, βία, καταστροφή του πλανήτη. Στη συνέχεια, συζητούν και σκέφτονται τρόπους ώστε να «κάνουν τη διαφορά» σε ένα από τα παραπάνω προβλήματα: π.χ., να οργανώσουν εκστρατεία συγκέντρωσης τροφίμων για τους άπορους της γειτονιάς τους, να εκδώσουν εφημερίδα για να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν το σχολείο και τη γειτονιά για περιβαλλοντικά ζητήματα, να υιοθετήσουν ένα παιδί από μία χώρα με αυξημένη παιδική θνησιμότητα.

Όταν πέφτουν τα αντικείμενα
Ο δάσκαλος επιλέγει ένα σύνολο αντικειμένων από διάφορα υλικά όπως ξύλο, μέταλλο, χαρτί, πέτρα, μαλλί. Ζητά από τους μαθητές να κάνουν απόλυτη ησυχία και ρίχνει στο πάτωμα τα αντικείμενα, ένα-ένα, χωρίς να τον βλέπουν οι μαθητές (π.χ., πίσω από τα θρανία). Τα παιδιά ακούν τον ήχο που κάνει κάθε αντικείμενο κατά την πτώση του και προσπαθούν να αναγνωρίσουν το υλικό και το είδος του αντικειμένου.
Σημείωση: ο δάσκαλος μπορεί είτε να έχει δείξει τα αντικείμενα στα παιδιά εκ των προτέρων είτε όχι. Στην δεύτερη περίπτωση ο βαθμός δυσκολίας του παιχνιδιού είναι αυξημένος.
Υλικά: αντικείμενα από διάφορα υλικά

Μεταμορφωμένες παλάμες
Ο δάσκαλος προτρέπει τους μαθητές να ζωγραφίσουν σε ένα χαρτί Α4, το περίγραμμα της παλάμης του χεριού τους σε διάφορες στάσεις: π.χ., με όλα τα δάχτυλα ανοιχτά, με ανοιχτό ένα ή περισσότερα από τα δάχτυλα, σε γροθιά, σχηματίζοντας το σήμα της νίκης, κρατώντας την παλάμη κάθετα στο χαρτί. Τα σχήματα που προκύπτουν από τα περιγράμματα μπορούν να εμπλουτιστούν με επιπρόσθετα στοιχεία: οι μαθητές αποφασίζουν αν θα μεταμορφώσουν τα σχέδιά τους σε κάτι αναπαραστατικό, προσθέτοντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ή αν θα επιλέξουν να ζωγραφίσουν αφηρημένα μοτίβα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν χρώμα. Τα σχέδια των παιδιών αναρτώνται σε τοίχο της αίθουσας.
Υλικά: χαρτιά, μολύβια, υλικά ζωγραφικής

Δείτε και άλλες προτεινόμενες δραστηριότητες εδώ