Υποδεχόμαστε την Άνοιξη με Βιβάλντι
Ιδέες για τo μάθημα της μουσικής στο δημοτικό σχολείο: Υποδεχόμαστε την Άνοιξη με Βιβάλντι
της Χρυσής Παρπαρά
Το δημοφιλές 1ο μέρος της Άνοιξης από τις “Τέσσερις Εποχές” του Βιβάλντι είναι ιδανικό για να παρουσιάσουμε στα παιδιά αυτήν την εποχή.
Το 1ο μέρος της Άνοιξης περιγράφει γνωστές ανοιξιάτικες εικόνες: το κελάηδημα των πουλιών, το μουρμούρισμα της πηγής και μια καταιγίδα. Στο κομμάτι αυτό ο Βιβάλντι χρησιμοποιεί τη φόρμα ritornello (μια φόρμα παρόμοια με το rondo). Το ritornello εμφανίζεται στην αρχή του κομματιού κι επαναλαμβάνεται μετά από κάθε εικόνα. Τα παιδιά αναγνωρίζουν εύκολα την απλή αυτή δομή, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιηθεί ένας χάρτης ακρόασης.
Το ritornello του Vivaldi δεν είναι απαράλλακτο σε όλες τις εμφανίσεις του. Αποτελείται από 2 μουσικές ιδέες, τις οποίες συμβολίζω με τα γράμματα α και β, αλλά μόνο στην αρχή του κομματιού εμφανίζονται και οι δυο ιδέες μαζί. Στην συνέχεια, επαναλαμβάνεται ανάμεσα στις εικόνες μόνο η δεύτερη ιδέα (β). Ο τρόπος που ο συνθέτης χρησιμοποιεί τις δυο αυτές ιδέες είναι ευφάνταστος και φαίνεται ξεκάθαρα στο χάρτη ακρόασης, ωστόσο οι λεπτομέρειες αυτές νομίζω πως είναι καλύτερο να παρουσιαστούν σε μεγαλύτερα παιδιά (από Ε΄ δημοτικού και πάνω).
Για μικρότερα παιδιά προτείνω να αντικαταστήσουμε τα γράμματα του ritornello με μια απλή εικόνα. Έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε μια απλή φόρμα rondo και μάλιστα να φτιάξουμε μια ιστορία για να παρουσιάσουμε ολόκληρο το μουσικό κομμάτι.
Ιστορία 1
Μπορούμε να τοποθετήσουμε την εικόνα πάνω στα γράμματα του ritornello όπως δείχνει το παρακάτω σχεδιάγραμμα και να αφηγηθούμε μια ιστορία:
Μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα, μια οικογένεια αποφάσισε να πάει με το αυτοκίνητό της για πικ νικ στην εξοχή. H μητέρα οδηγεί με ανοιχτά παράθυρα. Το κελάηδημα των πουλιών ήταν τόσο χαρούμενο που σταμάτησε στην άκρη του δρόμου για να το απολαύσουν όλοι μαζί. Σε λίγο άρχισε πάλι να οδηγεί στο καταπράσινο λιβάδι, ώσπου συνάντησε ένα ρυάκι που μουρμούριζε καθώς κυλούσε πάνω από τις πέτρες. Το μουρμούρισμα ήταν χαλαρωτικό. Το άκουσαν όλοι για λίγο και συνέχισαν ψάχνοντας για το κατάλληλο μέρος να σταματήσουν για το πικ νικ κοντά στο ρυάκι. Ξαφνικά άκουσαν δυνατές βροντές και μια καταρρακτώδης βροχή άρχισε να πέφτει. Έκλεισαν βιαστικά τα παράθυρα του αυτοκινήτου και σταμάτησαν σ’ ένα ασφαλές σημείο περιμένοντας το τέλος της καταιγίδας. Ευτυχώς σε λίγο σταμάτησε η καταιγίδα και το αυτοκίνητο ξεκίνησε ξανά. Τα πουλιά άρχισαν ένα ένα να κελαηδούν και πάλι. Όλα όμως ήταν βρεγμένα και δεν θα μπορούσαν να καθίσουν κάπου για πικ νικ. Έτσι αποφάσισαν να κάνουν για λίγη ώρα ακόμα βόλτα με το αυτοκίνητο και να γυρίσουν στο σπίτι για να φάνε.
Άλλη ιδέα είναι να χρησιμοποιήσουμε την εικόνα μιας πεταλούδας.
Ιστορία 2
Μια πεταλούδα αρχίζει να εξερευνά την περιοχή της. Ακούει τα πουλιά να κελαηδούν, καθώς πετά από λουλούδι σε λουλούδι και σταματά για ν’ απολαύσει το τραγούδι τους. Πετά πάνω από την πηγή που μουρμουρίζει γαλήνια. Κρύβεται όταν ξεσπά μια καταιγίδα απότομα. Όταν κοπάσει η βροχή, ακούει τα πουλιά να ξαναρχίζουν ένα ένα το κελάηδημά τους. Μόλις σιγουρευτεί ότι όλα έχουν ηρεμήσει, ξαναβγαίνει από την κρυψώνα και συνεχίζει το πέταγμά της.
Κίνηση
Θα προτείνω μερικές απλές ιδέες για να παρουσιάσουμε το θέμα του 1ου μέρους της Άνοιξης με κίνηση.
Η κίνηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να δουλέψει κανείς με παιδιά, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Στην Α΄και Β΄τάξη δουλεύουμε συνήθως πρώτα με κίνηση πριν από οτιδήποτε άλλο. Η έλλειψη χώρου μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που συναντάμε, αλλά μπορούμε να προσπαθήσουμε ό,τι καλύτερο με το διαθέσιμο χώρο στην τάξη μας.
Αρχικά χωρίζουμε τα παιδιά σε 3 ομάδες. Κάθε μία θα παρουσιάσει μια από τις 3 εικόνες που περιγράφονται στο κομμάτι: (το κελάηδημα των πουλιών, το μουρμούρισμα της πηγής, μια καταιγίδα). Η ομάδα των πουλιών θα εμφανιστεί δύο φορές, μία στην αρχή και μία μετά την καταιγίδα.
Μπορούμε να δώσουμε στον κάθε μαθητή μία κορδέλα (από χαρτί ή ύφασμα) ή ένα μαντήλι. Το γαλάζιο θα ήταν ένα ωραίο χρώμα για την πηγή, κόκκινο, πορτοκαλί και κίτρινο για τα πουλιά και μαύρο ή γκρι για την καταιγίδα.
Μια άλλη ιδέα είναι να χρησιμοποιήσουμε μάσκες για τα πουλιά (δείτε μερικές μάσκες πουλιών στον παρακάτω σύνδεσμο): http://www.dahkai.com/post_bird-mask-template_78049/
κι ένα μακρύ γαλάζιο κομμάτι πανιού για την πηγή.
Η κάθε ομάδα στέκεται σ’ ένα διαφορετικό σημείο της αίθουσας και είναι έτοιμη να παρουσιάσει την εικόνα της την κατάλληλη στιγμή. Τα παιδιά θέλουν να ‘ξαναπαίξουν’ το κομμάτι και σε επόμενα μαθήματα κι έτσι μπορούν να περάσουν όλοι απ’ όλες τις ομάδες και να δοκιμάσουν τα διαφορετικά είδη κινήσεων που αντιστοιχούν στην καθεμιά.
Ritornello: Κάθε ομάδα κινείται επιτόπου.
Μπορούμε να διαλέξουμε κάποιες απλές κινήσεις, είτε διαφορετικές για κάθε ομάδα ή κοινές: πχ κινήσεις χεριών μόνο /κινήσεις χεριών κ στροφή / κινήσεις χεριών και ένα βήμα δεξιά – ένα βήμα αριστερά, κλπ.
Εικόνες: Όταν ακούγεται η μουσική που περιγράφει μια εικόνα, η αντίστοιχη ομάδα μπαίνει στη μέση και κινείται ανάλογα. Αν ο διαθέσιμος χώρος δεν είναι μεγάλος, επιστρέφει στη θέση της όταν ακουστεί το ritornello.
Οι διαφορετικές εικόνες απαιτούν διαφορετικά είδη κινήσεων: ανάλαφρες για τα πουλιά, δυνατές για την καταιγίδα, ήρεμες και συνεχόμενες για την πηγή.
Η ομάδα της πηγής μπορεί να κινείται στο μεσαίο ή στο χαμηλό επίπεδο, ενώ οι άλλες δύο στο ψηλό επίπεδο.
Τα παιδιά που παριστούν την πηγή μπορούν να κινούνται όλα μαζί σαν μία ομάδα, ενώ τα άλλα μπορούν να κινούνται ανεξάρτητα. Η καταιγίδα καλό είναι να απλώνεται σε όλον το διαθέσιμο χώρο με όσο πιο δυναμικές κινήσεις μπορεί.
Αν ο χώρος είναι πιο μεγάλος, μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε όπως φαίνεται παρακάτω: τα πουλιά μπορούν να χορεύουν στο κέντρο κ να σταματήσουν σ’ ένα τυχαίο σημείο όταν ακούσουν το 2ο ritornello (δε γυρίζουν πίσω στην αρχική τους θέση).
Κατόπιν η ομάδα της πηγής κινείται γύρω γύρω και ανάμεσα στα πουλιά.
Η πηγή σταματάει κι εκείνη σε όποια θέση βρεθεί μόλις τελειώσει η μουσική της.
Κατόπιν εμφανίζεται η καταιγίδα. Τα παιδιά κινούνται ζωηρά και γυρίζουν στην αρχική τους θέση όταν τελειώσει η καταιγίδα.
Μερικές ακόμη ιδέες:
Κατά τη διάρκεια της καταιγίδας τα πουλιά μπορεί να προσπαθήσουν να κρύψουν τα πρόσωπά τους. Η πηγή μπορεί να κάνει πιο έντονες κινήσεις επιτόπου, σαν να φουσκώνει και να ξεχειλίζει από νερό. Μετά την καταιγίδα, τα πουλιά αρχίζουν ένα ένα να πετούν και πάλι (όχι όλα μαζί όπως στην αρχή). Μπορούμε ν’ αποφασίσουμε εμείς ποιος θα κινηθεί πρώτος, ποιος δεύτερος κλπ ή να αναθέσουμε στα παιδιά να ξεκινούν σε μια στιγμή που κανείς άλλος δεν κινείται. Το καταφέρνουν αρκετά εύκολα και μόνα τους.
Στο ritornello μετά τη δεύτερη εμφάνιση των πουλιών, η πηγή μπορεί να αρχίσει να κινείται μαζί με τα πουλιά.
Κατόπιν έρχεται ένα σόλο του βιολιού, στη διάρκεια του οποίου μπορούμε να ζητήσουμε από ένα πουλί να χορέψει μόνο του (και τα άλλα πουλιά να σταματήσουν για λίγο).
Στο τελευταίο ritornello κινούνται όλοι και κάθε ομάδα αποφασίζει για την τελική της πόζα (βλέπουμε μερικές ιδέες παρακάτω).
Με όλες αυτές τις ιδέες και πολλές άλλες που μπορούμε να σκεφτούμε ανάλογα με την ομάδα παιδιών που έχουμε, μπορεί να ετοιμαστεί μια μικρή παρουσίαση. Μπορούμε στην παρουσίαση αυτή να χρησιμοποιήσουμε κάποιο κατάλληλο βίντεο ως background, είτε να χρησιμοποιήσουμε εικόνες και κατασκευές σχετικές με την άνοιξη που θα φτιάξουν τα ίδια τα παιδιά.
——————————————————————————————————————————
Χάρτη ακρόασης μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο (“Οι Τέσσερις Εποχές του Αντόνιο Βιβάλντι. Χάρτες Ακρόασης και Προτάσεις Διδασκαλίας” της Χρυσής Παρπαρά). Στο βιβλίο υπάρχουν όλες οι απαραίτητες οδηγίες για το πώς να συνδυάσετε τον χάρτη με την ακρόαση
