«Ηχοτρόπιο». Με αυτό τον όμορφο τίτλο, συστήθηκαν στο ελληνικό φιλόμουσο κοινό, δυο νέοι  Έλληνες συνθέτες, oι οποίοι ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό.  Ο λόγος για τους  Δημήτρη Νάνο και Χρήστο Δρούζα.

Η πολύ ενδιαφέρουσα συναυλία τους στο Athenaeum, το Μάϊο του 2019, αποτέλεσε πόλο έλξης νέων ανθρώπων και μας έδωσε την αφορμή για μια γόνιμη και ενδιαφέρουσα συζήτηση. «Δημιουργώ χωρίς περιορισμούς και διακατέχομαι από μια αίσθηση ελευθέριας γράφοντας συμφωνική μουσική» αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Δημήτρης Νάνος, με σπουδές σύνθεσης στην Κρατική Ακαδημία του Καζάν και μέλος της Ένωσης Νέων Ρώσων Μουσουργών. Η μουσική του μαρτυρά, ένα στέρεο γνωστικό υπόβαθρο και  γνώση πολλών ρευμάτων μουσικής από την παραδοσιακή,  το μπαρόκ ως τη σύγχρονη μουσική του μεταμοντερνισμού. Στη συναυλία, ακούστηκαν τρία πολύ ενδιαφέροντα έργα του, μεταξύ των οποίων και η σουίτα για κλασική κιθάρα σε τρία μέρη, με τίτλο: «Αναμνήσεις από τον Παράδεισο (2018)», την οποία ερμήνευσε ο  νεαρός σολίστ, Βασίλης Κανελλόπουλος. Aναφερόμενος στο έργο του, ο συνθέτης παρατηρεί: «Ο ήχος της κιθάρας, μου δημιουργούσε πάντα μια γλυκιά χαρμολύπη, που συνοδεύεται με ένα αίσθημα γαλήνης και αισιοδοξίας».

Σε άλλο κλίμα, αλλά επίσης πολύ ενδιαφέρον,  το έργο του Χρήστου Δρούζα “A Night in the Jungle” (2019) – για φλάουτο, βιόλα, πιάνο, κιθάρα, μαρίμπα/βιμπράφωνο και tape σε 8 μέρη. Το ερμήνευσαν οι μουσικοί: Μάρθα Γκόλια – Φλάουτο, Μαρίνα Σταλιμέρου – Βιολί/Βιόλα, Δανάη Βρίτσιου – Πιάνο, Βασίλης Κανελλόπουλος – Κιθάρα, Ευαγγελία Μήλιου – Μαρίμπα/Βιμπράφωνο.  «Νιώθω την ανάγκη να υπάρξει μια αναζωογονητική κίνηση στους μουσικούς κύκλους της Αθήνας με διαδικασίες από τα κάτω, συλλογικές και συμμετοχικές…ας μην μείνουμε σπίτι, ας μην είμαστε ήσυχοι, ας συναντηθούμε και ας οργανωθούμε!»  αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Χρήστος Δρούζας, ο οποίος  εκπονεί διδακτορική διατριβή στην ψυχοακουστική, έχει κάνει σπουδές σύνθεσης, αλλά και διεύθυνσης ορχήστρας στη Γαλλία.

Δεν με ξενίζει το γεγονός ότι με τη λέξη “Jungle” ο Χρήστος Δρούζας υιοθετεί ένα  χιουμοριστικό τίτλο, απόλυτα σύμφωνο με την αισθητική του έργου, παρομοιάζοντας  την  Αθήνα-στην οποία επί χρόνια ζούσε-με ζούγκλα. Του δίνω απόλυτο δίκιο. Άλλωστε, αμφότεροι οι αξιόλογοι αυτοί νέοι συνθέτες, είχαν μια ακόμη σπάνια τύχη: γεννήθηκαν σε δυο όμορφες πόλεις της Ελληνικής Περιφέρειας, των οποίων οι ήχοι και οι εικόνες,  ένιωσα να αντανακλώνται  στη μουσική τους. 

Συνέντευξη Χρήστου Δρούζα από την  Τίνα Βαρουχάκη

 «Η ψυχοακουστική ήταν ένας τομέας που πάντα με εξίταρε! Γιατί ακούμε μουσική; Γιατί μας αρέσει αυτό το τραγούδι; Γιατί είναι χαρούμενο το ματζόρε; …και είναι όντως χαρούμενο; Θα έλεγα μάλιστα ότι από τα πρώτα βήματα, η ενασχόληση μου με την μουσική τροφοδοτούταν περισσότερο από αυτή την περιέργεια και λιγότερο από μια ανάγκη “να εκφραστώ”. Έτσι άρχισε μία αναζήτηση που ξεκίνησε από τον κ. Σπιτά (καθηγητή στο Ε.Μ.Π.) και τελείωσε στον Stefan Weinzierl (καθηγητή στο πολυτεχνείο του Βερολίνου). Η διδακτορική μου έρευνα έχει τίτλο: “Περί της οπτικής επιρροής πάνω στην ακουστική εντύπωση” – ή πιο απλά: Πώς αυτό που βλέπουμε επηρεάζει αυτό που (νομίζουμε ότι) ακούμε».

T.Β. Είχατε την τύχη να γεννηθείτε σε ένα πολύ όμορφο τόπο: την Ερμιόνη. Νομίζετε ότι η καταγωγή και τα παιδικά σας βιώματα εκεί, συνετέλεσαν προς την κατεύθυνση ενασχόλησής σας με τη μουσική;

Χρήστος Δρούζας: Σκέφτομαι ότι πριν από μερικά χρόνια θα απαντούσα σε αυτή την ερώτηση αρνητικά: πως δεν με έχουν επηρεάσει ιδιαίτερα τα παιδικά μου βιώματα και ο τόπος καταγωγής μου. Ευτυχώς ή δυστυχώς όμως, τα πράγματα αυτά  τα κουβαλάμε μέσα μας χωρίς να το γνωρίζουμε καν. Άλλες φορές τα αντιλαμβανόμαστε συνειδητά και άλλες καθορίζουν ασυνείδητα τι θεωρούμε οικείο και τι ξένο. Στο project “Σκιές του Χρόνου” (Φ. Νάκας 2014) στην προσπάθεια να εντοπίσω σημάδια που άφησε μέσα μου το παρελθόν, συνάντησα τον ρυθμό των χορών που μάθαινα παιδί, τις μελωδίες από τα τραγούδια που άκουγαν οι γονείς μου και τα πρώτα έργα που έμαθα στο αρμόνιο. Τα άφησα να αναπτυχθούν στο έργο “Levantes” και από τότε τα έκανα μέρος της μουσικής μου παλέτας, όπως θα μπορούσατε να ακούσετε και στο τελευταίο έργο: “A Night in the Jungle” (Ηχοτρόπιο – Athenaeum 2019). 

T.Β Έχετε σπουδάσει μηχανολογία, κιθάρα, αρμόνιο, μπάσο, σύνθεση και έχετε κάνει σπουδές διεύθυνσης ορχήστρας στη Γαλλία. Κατά πόσον νομίζετε ότι οι σπουδές σας διαμόρφωσαν την ταυτότητά σας ως συνθέτη;

Χρήστος Δρούζας: Σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό οι σπουδές ήταν μια απόπειρα επέκτασης της μουσικής μου ταυτότητας. Κρατώντας μπαγκέτα, δοξάρι ή στυλό, το πραγματικό μου κίνητρο είναι να πλησιάσω την μουσική σε όσες περισσότερες διαστάσεις μπορώ. Συνεπώς, η σύνθεση προέκυψε σαν ένα βήμα αυτής της προσπάθειας και σαφώς επηρεάστηκε σε τεχνικό και αισθητικό επίπεδο από τις άλλες παράλληλες σπουδές. Ακόμα και τα χρόνια στο Πολυτεχνείο, εντάχθηκαν με έναν αφηρημένο/αφαιρετικό τρόπο στο μουσικό μου λεξιλόγιο, υπό την μορφή της διπλωματικής μου εργασίας. Αυτή αφορά τις ομοιότητες της τεχνικής της αντίστιξης και του σχεδίου (αρχιτεκτονικό, μηχανολογικό, ελεύθερο). Η σχέση με την μουσική είναι βιωματική. Για να “μάθεις” μουσική πρέπει να “παίξεις” όσο πιο πολύ μουσική γίνεται. Θα ήθελα τα επόμενα χρόνια να μου δοθεί η ευκαιρία να μάθω κάτι καινούργιο, ίσως ένα πνευστό ή να δουλέψω με τη φωνή μου.

 
 Από συναυλία στο S036 με τους Adir Jan.
(Φωτογραφία: Kώστας Σταμούλης)

T.Β Σήμερα ζείτε στο Βερολίνο, όπου εκπονείτε  διδακτορική  διατριβή στον τομέα της ψυχοακουστικής.  Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτό τον τομέα και σε τι αποσκοπεί αυτή σας η εξειδίκευση; 

Χρήστος Δρούζας: Το διδακτορικό στην ψυχοακουστική ξεκίνησε λίγο τυχαία. Όταν τελείωσα τις σπουδές στο Παρίσι μου ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ήθελα να ζήσω σε μία ακριβή και “κλειστή” πόλη (όπως την βίωσα). Ταυτόχρονα, δεν ήταν η κατάλληλη εποχή να επιστρέψω στην Αθήνα. Το Βερολίνο ήταν μια πολλά υποσχόμενη πόλη. Το διδακτορικό ένας τρόπος να δουλέψω στην Γερμανία, χωρίς να γνωρίζω γερμανικά. Η ψυχοακουστική ήταν ένας τομέας που πάντα με εξίταρε! Γιατί ακούμε μουσική; Γιατί μας αρέσει αυτό το τραγούδι; Γιατί είναι χαρούμενο το ματζόρε; …και είναι όντως χαρούμενο; Θα έλεγα μάλιστα ότι από τα πρώτα βήματα, η ενασχόληση μου με την μουσική τροφοδοτούταν περισσότερο από αυτή την περιέργεια και λιγότερο από μια ανάγκη “να εκφραστώ”. Έτσι άρχισε μία αναζήτηση που ξεκίνησε από τον κ. Σπιτά (καθηγητή στο Ε.Μ.Π.) και τελείωσε στον Stefan Weinzierl (καθηγητή στο πολυτεχνείο του Βερολίνου). Η διδακτορική μου έρευνα έχει τίτλο: “Περί της οπτικής επιρροής πάνω στην ακουστική εντύπωση” – ή πιο απλά: Πώς αυτό που βλέπουμε επηρεάζει αυτό που (νομίζουμε ότι) ακούμε.  

T.Β. Ποιων συνθετών το έργο νομίζετε ότι αποτελεί τις βασικότερες επιρροές σας;

Χρήστος Δρούζας: Αυτή είναι μια ερώτηση που πάντα με δυσκόλευε…ίσως επειδή ποτέ δεν έκατσα να σκεφτώ πραγματικά τις επιρροές μου. Σε μια αυθόρμητη απάντηση, θα σας έλεγα πως με έχουν επηρεάσει όλοι οι “τεχνίτες της μεγάλης ορχήστρας” όπως οι Tchaikovsky, Debussy, Dvorak, Rimsky-Korsakov, αλλά και γενικότερα τα μεγάλα σύνολα από άλλες μουσικές όπως οι big bangs του Duke Elligton, tango orchestras (Astor Piazzola), σύνολα Soul και Motown, οι κουβανέζικες Orquestas Típicas και βραζιλιάνικες μπατερίες Samba Batugada και Maracatu.

 
Πρόβα με την Α.Σ.Ο.Ν. στον χώρο δοκιμών της Κ.Ο.Α.
(Φωτογραφία: Παύλος Αντιμάντο)

T.Β. Έχετε γράψει  μουσική για συμφωνική ορχήστρα, σύνολα δωματίου, χορωδία, φωνητικά ensembles, solo performances, jazz groups, latin ensembles, θεατρικές παραστάσεις, παιδικά musicals και ταινίες μικρού μήκους. Υπάρχει κάποιο είδος μουσικής στο οποίο έχετε επικεντρωθεί περισσότερο;

Χρήστος Δρούζας: Θα δυσκολευόμουν να προσδιορίσω ποιο είδος αποτελεί το κέντρο του συνθετικού μου ενδιαφέροντος, αλλά γνωρίζω ότι μου αρέσουν τα μεγάλα σύνολα, η αντίστιξη και η πολυρρυθμία. Αυτά θα έλεγα ότι καθορίζουν “το στυλ μου.” Από τα έργα που έχω ήδη γράψει, θα ξεχώριζα τη μουσική για το θέατρο. Μου αρέσει να γράφω μουσική για θεατρικά. Είναι συνήθως “συγκεκριμένα” και απαιτούν μια επίσης “συγκεκριμένη” λειτουργία από την μουσική. Στη συνέχεια, παραθέτω το link με ένα πρόσφατο έργο μου στο youtube. Είναι το ποίημα του Σαφέρη “Παντούμ” μελοποιημένο αντιστικτικά για 4 φωνές και looper. Μετά από ένα μικρό ζέσταμα, οι φωνές ερμηνεύουν το πρώτο μέρος του έργου, το οποίο καταγράφεται από το louper. Στην συνέχεια, το louper επαναλαμβάνει το πρώτο μέρος, ενώ οι φωνές ερμηνεύουν ταυτόχρονα το δεύτερο μέρος.

Παντούμ – Padoum
Έργο για 4 φωνές και looper βασισμένο στο ομώνυμο ποίημα του Γ. Σεφέρη. 

Σύνθεση – Παραγωγή: Χρήστος Δρούζας
Φωνές: Δήμητρα Κάνδια, Ευτυχία Τσουκαλά, Δημήτρης “Πάπιας” Σκούρτης, Κωσταντής Νικολαϊδης
Έξτρα φωνές: Florian Gille, Χρήστος Δρούζας
Κρουστά: Σοφία Παρασκευοπούλου
Mastering: Ηλίας Πανελιάς
© illustration: Ευτυχία Τσουκαλά από το βιβλίο “Ακούς;”

T.Β. Οι σπουδές σας, σας οδήγησαν στο να συνθέτετε πρώτα γράφοντας παρτιτούρα ή αξιοποιείτε αποκλειστικά και μόνο τις νέες τεχνολογίες;

Χρήστος Δρούζας: Γράφω σχεδόν πάντα με την ίδια τεχνική. Αρχικά, ορίζω το εξω-μουσικό πλαίσιο: τίτλος, λειτουργία, κείμενο. Στην συνέχεια, επιλέγω αναλόγως το  μουσικό πλαίσιο: “κλίμακες”, σειρές, γραφικές απεικονίσεις και άλλες τεχνικές. Μετά κάθομαι (παίζοντας συνήθως  κάποιο μουσικό όργανο) και πειραματίζομαι μέχρι να καταλάβω πώς ακούγεται αυτό που έχω στο μυαλό μου. Όταν αισθανθώ έτοιμος με το υλικό μου, ξεκινώ να γράφω την παρτιτούρα. Χρησιμοποιώ υπολογιστή για διευκόλυνση στο γράψιμο, στην δημιουργία των παρτιτούρων, αλλά και για να ακούω πώς είναι αυτό που γράφω. Τα ηλεκτρονικά και τα εφέ είναι πάντα το τελευταίο βήμα, ή έστω παράλληλο με την “παρτιτούρα” – ανάλογα με τις ανάγκες του έργου. Συνήθως γράφω μουσική, η οποία έχει σκοπό την ζωντανή εκτέλεση. Συνεπώς, όλη εργασία μου, έχει κέντρο την παρτιτούρα/οδηγία και όχι την παραγωγή του ήχου.

 
Πρόβα με την Α.Σ.Ο.Ν. στο Studio C της ΕΡΤ. 

T.Β.  Στις  4 Μαΐου παρουσιάσατε σε συναυλία που έγινε  στο Athenaeum, το έργο σας με τίτλο: «A Night in the Jungle» (2019) – για φλάουτο, βιόλα, πιάνο, κιθάρα, μαρίμπα/βιμπράφωνο και tape σε 8 μέρη. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι΄αυτό το έργο;

Χρήστος Δρούζας: Ναι, πάρα πολύ! Αποτελεί μια αναφορά σε αυτό που φανταζόμαστε ότι είναι η ζούγκλα! Αποτελείται από 8 εικόνες, ήχους της ζούγκλας, τροπική βροχή, ένα καταρράκτη, ένα πάνθηρα που βρυχάται, δύο πεταλούδες που κυνηγιούνται αντιστικτικά,  σάλσα/σάμπα/μπόσα/αφρομπιτ (και όλα αυτά που πιστεύουμε ότι ακούν οι άνθρωποι της ζούγκλας), μια φράση του Baden Powel, άλλη μία του Rimsky–Korsakov, πολλές δικές μου, τη νύχτα του Psychotropical Berlin και το ξημέρωμα στην ζούγκλα της μεγαλούπολης! 

T.Β Με ποιο κριτήριο επιλέξατε αυτό τον συνδυασμό μουσικών οργάνων και ποιες ανάγκες εξυπηρετεί η χρήση προ-ηχογραφημένου υλικού;

Χρήστος Δρούζας: Η ιδέα για την ενορχήστρωση ξεκίνησε από τα όργανα που διάλεξε ο φίλος και συνεργάτης Δημήτρης Νάνος για τα δικά του έργα. Σε αυτό πρόσθεσα τα κρούστα και έτσι κατέληξα στην ενορχήστρωση. Το προηχογραφημένο υλικό συμπληρώνει την σύνθεση προσφέροντας ένα ακουστικό περιβάλλον. Δεν υπάρχει τίποτα το μουσικό στο προηχογραφημένο υλικό. Eίναι ένα ζωντανό soundscape (ηχοτοπίο) που ακολουθεί τη μουσική, όπως το soundtrack προσαρμόζεται στην ταινία. Αποτελείται από ήχους ηχογραφημένους από την κοινότητα του freesound.org (βιβλιοθήκη ήχων για ταινίες μικρού μήκους), οι οποίοι μιξάρονται ζωντανά σε υπολογιστή την ώρα της εκτέλεσης του έργου. 

T.Β. Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Χρήστος Δρούζας: Στο άμεσο διάστημα θα ήθελα να ασχοληθώ με κάποια έργα για φωνητικά ensemble. Θέλω να ασχοληθώ με την αντιστικτική χρήση του λόγου για τη δημιουργία μικρών έργων με δραματουργία και πλοκή γύρω από ένα συγκεκριμένο και επίκαιρο θέμα, σαν μία σύντομη ραδιοφωνική όπερα.  Επίσης η συναυλία μας με τίτλο: «Ηχοτρόπιο»,  θα επαναληφθεί μέσα στην επόμενη χρονιά με τη συμμετοχή περισσότερων συνθετών και κάποια νέα έργα. Όμως δεν έχει οριστικοποιηθεί η ημερομηνία. Μέσα στο καλοκαίρι έγραψα για τον Γιώργο Κοκκινάρη ένα έργο/performce για solo κοντραμπάσο, το οποίο θα παρουσιαστεί μέσα στο 2020. Τέλος, στις 21 Μαρτίου 2020 στο Ωδείο Αθηνών, θα διευθύνω την ΑΣΟΝιέτα σε δύο κονσέρτα:  Mozart, Wolfgang Amadeus – Piano Concerto No.9 in E-flat major, K.271, με τον Τίτο Γουβέλη  και Joaquín Rodrigo – Fantasia para un gentilhombre με την Βιργινία Αμαριωτάκη. 

T.Β. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι που δεν σας έδωσα την αφορμή με τις ερωτήσεις;

Χρήστος Δρούζας: Θα μου άρεσε να μοιραστώ μαζί σας τον τρόπο με τον οποίο διοργανώθηκε η συναυλία «Ηχοτρόπιο», μια και η παραγωγή έγινε εξ’ ολοκλήρου από μας. (Συνήθως συναυλίες νέων δημιουργών γίνονται στο πλαίσιο κάποιου διαγωνισμού ή φεστιβάλ.) Η αίθουσα ήταν γεμάτη, παρόλες τις δυσκολίες της ημέρας και η συναυλία “έβγαλε” τα έξοδα της. Τα έσοδα μοιράστηκαν στους μουσικούς και αντιστοιχούσε για τον καθένα ένα ποσό ανάλογο μίας ικανοποιητικής πληρωμής για την περίσταση. Είναι αλήθεια δύσκολο να παιχτεί η μουσική νέων δημιουργών. Ας μην περιμένουμε να μας χτυπήσουν την πόρτα. Ας φτιάξουμε εμείς τον χώρο και τον χρόνο που θα παιχτούν τα έργα μας. Έχουμε μάθει ότι το μουσικό μας έργο αρχίζει στην παρτιτούρα και τελειώνει όταν κατέβουμε από την σκηνή. Αλλά μήπως είναι η στιγμή να αναλάβουμε το έργο μας στο σύνολό του;  Πού θα παιχτεί, πώς θα πληρωθούν οι συναδέλφισσες και οι συνάδελφοι, γιατί να έρθει το κοινό; Όλα τα “ρεύματα” ξεκίνησαν από μεγάλες παρέες ή μικρές κοινωνίες που τόλμησαν να αποτυπώσουν τον τρόπο σκέψης τους. Και με ρωτήσατε στην αρχή: Ποια είναι η μουσική μας ταυτότητα στην Αθήνα του 2019, ποιοι είμαστε εμείς, ποιοι οι στόχοι μας, πώς θέλουμε να ζήσουμε από την μουσική; Και δυσκολεύτηκα να απαντήσω ίσως επειδή δεν γνωρίζω και εγώ καλά: Ποιοι γράφουμε μουσική και γιατί; Ποιοι παίζουμε μουσική και γιατί; Ποιος είμαι κι εγώ αναμεσά τους; Νιώθω την ανάγκη να υπάρξει μια αναζωογονητική κίνηση στους μουσικούς κύκλους της Αθήνας με διαδικασίες από τα κάτω,  συλλογικές και συμμετοχικές, για να απαντηθούν αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα. Ας μην μείνουμε σπίτι, ας μην είμαστε ήσυχοι, ας συναντηθούμε και ας οργανωθούμε!

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com
Σεπτέμβριος 2019

Πηγή