Θέρεμιν, η ιστορία του πρώτου ηλεκτρονικού μουσικού οργάνου μέσα από φωτογραφίες
Γράφει ο Σπύρος Στάβερης
Το θέρεμιν, το δημιούργημα του Léon Theremine προκάλεσε και σημάδεψε τόσο τις τέχνες όσο και την τεχνολογία
Το 1919, στον απόηχο της ρωσικής επανάστασης και του φουτουριστικού κύματος, ο Léon Theremine εφηύρε το “θέρεμιν” (ή ætherphone/etherphone, thereminophone, termenvox/thereminvox) το μουσικό όργανο που προκάλεσε και που σημάδεψε τόσο τις τέχνες όσο και την τεχνολογία.
Πολύ πριν τη Lucie Rosen, ο ίδιος ο Λένιν είχε εκφράσει την επιθυμία να εξασκηθεί στο νέο όργανο, που τόσο τον εντυπωσίασε ώστε παρήγγειλε στον Léon Theremine 600 συσκευές για να διατεθούν σε oλόκληρη τη Ρωσία. Βλ. Gaslight and Gilt και npr.org.
Βλ. persons-info.com
Βλ.caramoor.org (Caramoor ονομάζεται το πολιτιστικό ίδρυμα που δημιούργησαν η Lucie και ο Walter Rosen).
Βλ. persons-info.com
Βλ. docstoc.com
Βλ. caramoor.org και docstoc.com
‘Οταν επέστρεψε ο Léon Theremine στη Ρωσία το 1938, μετά την θριαμβευτική αποδοχή του μηχανηματός του στις ΗΠΑ, η KGB τον έστειλε κατευθείαν για “επιμόρφωση” στα περιβόητα ορυχεία χρυσού της Kolyma στη Σιβηρία. Από εκεί τον προώθησε σε ένα από τα μυστικά εργαστήρια (οι λεγόμενες charachka) που είχε ενσωματώσει το σταλινικό καθεστώς στο σύστημα των γκούλαγκ, όπου συνεργάστηκε με άλλους έγκλειστους διάσημους ρώσους επιστήμονες και τεχνικούς όπως ο Andrei Tupolev και ο Sergueï Korolev. Τα ίχνη του χάθηκαν για πολλά χρόνια. Ακόμη και μετά την αποσταλινοποίηση και την επίσημη αποκαταστασή του, ουδείς γνώριζε αν ζούσε.
Τον Léon Theremine (στη φωτογραφία τον βλέπουμε σε μεγάλη ηλικία) ανακάλυψε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο άγγλος σκηνοθέτης Steven M. Martin, ο οποίος τον αναζήτησε με τη βοήθεια της Clara Rockmore (βλ. πιο κάτω) για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ για το θερεμίν (το ντοκιμαντέρ του Theremin: An Electronic Odyssey απέσπασε το Βραβείο των Σκηνοθετών στο Sundance Film Festival του 1994). Βλ. technofresh.ru και persons-info.com.
Ο Léon Theremine ο εφευρέτης του “θέρεμιν” .
Πλάνα από το ντοκιμαντέρ του Steven M. Martin, Theremin: An Electronic Odyssey.
Η Lucie Rosen. Βλ. caramoor.org.
Η Clara Rockmore. Παιδι-θαύμα -ήταν μόλις πέντε ετών όταν έγινε δεκτή στο Αυτοκρατορικό Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης- που αναγκάστηκε για λόγους υγείας να εγκαταλείψει το βιολί μερικά χρόνια αργότερα, η Clara Rockmore υπήρξε η μεγάλη βιρτουόζος στο θέρεμιν, χάρη στην κλασική της παιδεία και το απόλυτο μουσικό της αυτί. Είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί στενά με τον Léon Theremine, προτείνοντας διάφορες σημαντικές βελτιώσεις και μετατροπές. Σε αντίθεση με πολλούς μουσικούς που χρησιμοποίησαν το θέρεμιν κυρίως για ηχητικά εφέ (όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας), η Clara Rockmore το αντιμετώπιζε σαν ένα κανονικό κλασικό όργανο. Ανάμεσα στους (άπειρους) ερμηνευτές που το δοκίμασαν, συναντάμε τα ονόματα του Edgar Varèse, του Bohuslav Martinu και του Dmitri Shostakovich, αλλά και των Pixies, Placebo, Portishead, Radiohead, The Beach Boys, The Rolling Stones, Jean Michel Jarre, Ennio Morricone, κλπ. Βλ. cps-static.rovicorp.com.
Βανδαλισμοί στο εργαστήρι του Léon Theremine στη Μόσχα. Βλ. chtoby-pomnili.com.
Βλ. createdigitalmusic.com (Leon Theremin Gets His Own Comic Book, And Then Goes Time) και Synthtopia.
Θερεμίν στο σπίτι με τον Kevin Colosa και την Amy, Βλ. picasaweb.google.com.
Το θερεμίν είναι ιδαίτερα προσφιλές στην Ιαπωνία. Βλ. maxresdefault.jpgwww.youtube.com.
Υπάρχει και το μίνι-θερεμίν (ιαπωνικής κατασκευής). Βλ. japanese.lingualift.com και rebeccabaxter.ca.
Το μίνι-θερεμίν (ιαπωνικής κατασκευής). Βλ. japanese.lingualift.com και rebeccabaxter.ca.
Kεντρική φωτογραφία: H Lucie Rosen. Φιλότεχνη και συλλέκτρια, παντρεμένη με τον εξίσου φιλότεχνο τραπεζίτη Walter Bigelow Rosen , η αμερικανίδα Lucie Rosen γνώρισε τον Léon Theremine σε μια βραδιά στη Νέα Υόρκη το 1929, και ο ενθουσιασμός της για το νέο όργανο και το “νέο ήχο που έφερνε στον κόσμο” ήταν τέτοιος που την έκανε να το υιοθετήσει ευθύς αμέσως. ‘Εγινε μάλιστα και μία από τις πιο ξακουστές σολίστ του οργάνου, συμβάλλοντας με ιδιαίτερο ζήλο στη διαδοσή του. Το 1938, κι ενώ ο Léon Theremine είχε αποφασίσει μετά από δέκα χρόνια παραμονής στις ΗΠΑ να επιστρέψει στη Σοβιετική ‘Ενωση, ο άντρας της Lucie Rosen του προσέφερε 10.000 δολλάρια -τα έξοδα του ταξιδιού- για να φτιάξει στη γυναίκα του ένα θέρεμιν για προσωπική της χρήση. Βλ. caramoor.org