«Ο Μότσαρτ αν το άκουγε έτσι δε θα ήταν πολύ ευχαριστημένος» ακούω μόλις μπαίνω στην αίθουσα προβών της Ελληνικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων. Ο χαμογελαστός νεαρός μαέστρος που κάνει την παρατήρηση δεν είναι άλλος από τον Διονύση Γραμμένο, και τον παρατηρώ καθώς λίγο αργότερα λέει σε επίσης χαμογελαστούς μουσικούς «σας κουράζω πολύ, αλλά πρέπει να είναι καλό». Η πρόβα που παρακολουθώ είναι μόλις η δεύτερη της νεοσύστατης Ελληνικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων, μιας ορχήστρας που καθυστέρησε πολλά χρόνια να ιδρυθεί στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης στις οποίες είναι θεσμός.

Η ορχήστρα νέων κάθε χώρας είναι ένα σημείο αναφοράς τόσο για τη μουσική ζωή του κάθε τόπου, αλλά και για τους νέους μουσικούς που θα περάσουν μέσα από αυτή, καθώς καταδεικνύει και το επίπεδο της μουσικής εκπαίδευσης της κάθε χώρας, αλλά δείχνει και στιγματίζει και τον κάθε μουσικό που θα γίνει μέλος της, που θα περάσει από αυτή, καθώς του προσθέτει πολύ σημαντικές εμπειρίες. Για τον Διονύση Γραμμένο, με τον οποίο μιλήσαμε, είναι όλα αυτά και κάτι επιπλέον. Ένα όνειρο, μια ιδέα που κατάφερε να πραγματοποιήσει. Ο 28χρονος μαέστρος, Κερκυραίος, μεγαλωμένος σε ένα τόπο γεμάτο μουσική, σε όλη τη διάρκεια των σπουδών και των ταξιδιών του στην Ευρώπη ζήλευε τις ορχήστρες νέων και τo ‘βαλε σαν σκοπό να έχουμε και την πρώτη δική μας Συμφωνική Ορχήστρα Νέων. Και το κατάφερε.

«Τώρα είναι η κατάλληλη συγκυρία για να γίνει, και γι’ αυτό τώρα γίνεται και τώρα ξεκινάει. Όλες οι ιδέες δε θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς δύο πολύτιμες συνεργασίες που έχει η Ελληνική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων. Η πρώτη συνεργασία της με το Κοινωφελές Ίδρυμα Λάτση, το οποίο αναλαμβάνει αποκλειστικά τη χρηματοδότηση της λειτουργίας της ορχήστρας ,αλλά και της διοργάνωσης των τεσσάρων αυτών συναυλιών για την Α΄ καλλιτεχνική περίοδο,όπου μέσα από αυτή τη χρηματοδότηση μάς δίνεται η ευκαιρία και να παρέχουμεδωρεάν εκπαίδευση στους μουσικούς της ορχήστρας που θα επιλέγονται, αλλά και η συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, η οποία είναι η στέγη της ορχήστρας, μας δίνει το χώρο να πραγματοποιήσουμε πρόβες και σεμινάρια, να καλέσουμε το νεανικό κοινό, να το φέρουμε σε επαφή μαζί μας και φυσικά να κάνουμε τις τέσσερις συναυλίες μας», λέει ο Διονύσης Γραμμένος για να προσθέσει πως αυτή η πολύτιμη συνεργασία καθιστά δυνατό στην ορχήστρα να ξεκινήσει τη λειτουργία της, μάλιστα στα standards που αυτή θέτει στο ξεκίνημά της. «Παρακολουθήσατε μόλις τη δεύτερη πρόβα της ορχήστρας, νομίζω τα παιδιά είναι εξαιρετικά και όχι μόνο εξαιρετικά, αλλά έχουν και ήθος. Ζητώ κάτι στην πρόβα, γίνεται αμέσως. Είναι εκεί, συγκεντρωμένοι, έρχονται μελετημένοι».

Θα μου δώσετε το προφίλ της ορχήστρας;
Η ορχήστρα έχει αυστηρά ως κατεύθυνση τη συμφωνική μουσική και έχει συγκροτηθεί από νέους επαγγελματίες που μόλις έχουν τελειώσει τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού ή βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο των σπουδών τους. Είμαστε 35 άτομα, μια ορχήστρα Μότσαρτ όπως λένε. Έτσι ξεκινάμε, όμως στόχος μας είναι να ανοίξουμε την ορχήστρα, να κάνουμε ακροάσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και να δώσουμε την ευκαιρία σε οποιονδήποτε νέο επιθυμεί, να συμμετάσχει και μέσα από αυτές τις ακροάσεις να δοκιμαστεί για να πάρει μία θέση στην επόμενη χρονιά, μια θέση μέσα στην ορχήστρα. Αυτό έλειπε από την Ελλάδα, αυτό ονειρευόμουν όλα τα προηγούμενα χρόνια και ακριβώς με αυτά τα χαρακτηριστικά που σας περιγράφω, όχι μια παρόμοια ορχήστρα, αλλά ακριβώς αυτή  που σας περιγράφω και με συμφωνικό ρεπερτόριο.

«Είμαστε 35 άτομα, μια ορχήστρα Μότσαρτ όπως λένε»

 

Άκουσα Μότσαρτ στην πρόβα σας, να υποθέσω πως αγαπάτε πολύ αυτό τον συνθέτη.
Είναι αλήθεια ότι συνθέτες σαν τον Μότσαρτ χρειάζονται την ορχήστρα για να ακουστούν. Εμείς είμαστε το μέσον. Κάπως συνδεόμαστε με τον Μότσαρτ και τον Σούμπερτ -ως νέοι- και θα εξηγήσω με ποιο τρόπο. Η πρώτη μας συναυλία που είναι στις 11 Δεκεμβρίου, στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», έχει τίτλο «Μουσικές ιδιοφυΐες της Βιέννης» και αυτό αφορά τους δύο συνθέτες που θα έχει το πρόγραμμά μας, τον Σούμπερτ και τον Μότσαρτ, δύο μεγάλους αυστριακούς συνθέτες, δύο άτομα τα οποία δεν έζησαν πάρα πολλά χρόνια, ο Σούμπερτ έζησε μόνο 31 χρόνια και ο Μότσαρτ μόνο 36, παρ’ όλα αυτά όμως άφησαν πίσω τους ένα πολύ πλούσιο έργο, ένα πολύ μεγάλο ρεπερτόριο και πολύ σημαντικά έργα τα οποία είναι κατάλληλα και για την έναρξη αυτής της πρώτης συναυλίας, αλλά και κατάλληλα για την εκπαίδευση των νέων μουσικών. Σκεφτείτε ότι ο Σούμπερτ συνέθεσε την 5η του Συμφωνία, αυτή που θα παίξουμε, στα 19 του και ο Μότσαρτ τα έργα αυτά, την ουβερτούρα της όπερας «Απαγωγή από το Σεράι» – για παράδειγμα – στα 25 του, οπότε αυτά είναι κάποια έργα τα οποία αυτοί οι ιδιοφυείς συνθέτες κάποτε, πριν από 200 χρόνια, συνέθεσαν σε μία ηλικία πολύ κοντινή με τη δική μας. Να προσθέσω πως σολίστ στη συναυλία αυτή θα είναι ο Daniel Ottensamer, ένας κορυφαίος σολίστ παγκοσμίως, που είναι και ο σόλο κλαρινετίστας της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης.

Μιλώντας για κλαρινέτο, είστε ένα διακεκριμένος κλαρινετίστας, αλλά θα ήθελα να ρωτήσω πώς σας φαινόταν αυτό το όργανο όταν ήσασταν μικρός, πώς αποφασίσατε να μάθετε κλαρινέτο;
Είμαι από ένα μουσικό νησί που με επηρέασε καθοριστικά. Αυτό που θυμάμαι είναι να ζητάω από τους δικούς μου να με πάνε στη φιλαρμονική, γιατί αυτό με μαγνήτιζε. Και τους είπα θέλω να ξεκινήσω κλαρινέτο και δε με ρώτησαν γιατί. Νομίζω ξεκίνησα κλαρινέτο γιατί έβλεπα αυτό το όργανο να είναι μπροστά στις λιτανείες και τις παρελάσεις και είχε τόσο πολλά κλειδιά που με γοήτευε και σκεφτόμουν «δε γίνεται να μπορεί κάποιος να κουμαντάρει αυτό το όργανο».

«Περισσότερο τα πράγματα έρχονται, παρά εσύ πηγαίνεις σε αυτά»

 

Ήταν η περιέργειά μου στην αρχή, στο παιδικό μου μυαλό δε χωρούσε με ποιο τρόπο ένας που έχει δέκα δάχτυλα μπορεί να παίξει όλα αυτά τα κλειδιά, και σκέφτηκα «θέλω να το δοκιμάσω αυτό». Έτσι ξεκίνησα και πολύ γρήγορα ανακάλυψα ότι συνδέομαι με αυτό και το έκανα ασυναίσθητα και ασυνείδητα και με πολλή όρεξη. Ξεκίνησα επτά ετών και μετά συνέχισα τις σπουδές μου, κέρδισα έναν πανευρωπαϊκό διαγωνισμό, βγήκα στο εξωτερικό, έκανα συναυλίες και το ένα έφερε το άλλο.

Θα μου πείτε τους στόχους που είχατε;
Στόχος ήταν η εξέλιξη, να βελτιώσω το παίξιμό μου, να διευρύνω όσο μπορώ την αντίληψή μου, να πάρω εμπειρίες, να ακούσω και να δω και να φιλτράρω αυτά που μου ταιριάζουν. Περισσότερο τα πράγματα έρχονται, παρά εσύ πηγαίνεις σε αυτά. Και βέβαια είχα την τύχη να έχω γονείς που δε με πίεσαν, ούτε με τράβηξαν πίσω. Αυτό είναι βασικό. Κατά τα άλλα βρήκα γρήγορα το δρόμο μου, είχα μια δουλειά σε μια ορχήστρα από 17 ετών, οπότε είχα τη δυνατότητα να καλύπτω τις ανάγκες μου μόνος μου και να εξελίσσομαι ταυτόχρονα.

Ένα μουσικός σαν εσάς, ένα όνομα ραγδαία ανερχόμενο στην Ευρώπη, δεν ονειρεύεται περισσότερο μια σόλο καριέρα, ένα σπουδαίο όνομα, από το να διευθύνει μια ορχήστρα;
Είναι προσωπικό αυτό και σχετίζεται με αυτό που εκφράζει τον καθένα. Άλλους τους εκφράζει ένα όνομα που θα κάνουν, άλλοι θέλουν κάτι περισσότερο για να εκφραστούν.

Έχετε διευθύνει ορχήστρες σε τρεις ηπείρους. Ένας εξαιρετικός μουσικός είναι και ένας εξαιρετικός μαέστρος;
Δεν μπορείς να είσαι μαέστρος αν δεν έχεις φτάσει σε ένα υψηλό επίπεδο με το όργανό σου. Αλλά δεν ισχύει η διπλή συνεπαγωγή, εννοώ αν είσαι εξαιρετικός στο όργανό σου δε σημαίνει απαραίτητα ότι είσαι και εξαιρετικός μαέστρος. Είσαι εξαιρετικός μαέστρος σημαίνει ότι έχεις φτάσει σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο με το όργανο. Γιατί έτσι καταλαβαίνεις τις ανάγκες του μουσικού, καταλαβαίνεις πως μπορείς να ανεβάσεις το επίπεδο στο όργανό σου και κατά συνέπεια ξέρεις και τι να ζητήσεις από τους μουσικούς σου και να φέρεις την ορχήστρα εκεί που θέλεις.

Να υποθέσω πως το να διευθύνετε είναι κάτι που σας αρέσει πολύ. Ποια είναι λοιπόν η μαγεία της δουλειάς;
Θα σας πω ποια είναι η μαγεία αυτής της δουλειάς. Το ότι δουλεύεις με ανθρώπους. Απλώς επειδή οι μαέστροι δεν έχουμε άμεση επαφή με τον ήχο, εμείς επηρεάζουμε αυτούς που παίζουν και αυτοί τα όργανά τους.

«Η ορχήστρα πρέπει να γίνει μέρος του κόσμου»

 

Άρα, φυσικά ως μαέστρος πρέπει να έχεις κάτι και να επηρεάσεις τους μουσικούς. Με τα χέρια σου, το πρόσωπό σου, τη στάση σου, με το πού και το πώς κοιτάς. Όλα αυτά διαμορφώνουν τον ήχο της ορχήστρας τελικά. Το πώς στέκεσαι απέναντι στην ορχήστρα, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έχεις δουλέψει μαζί τους, ο τρόπος που τους προετοιμάζεις για να μπουν σε μια συναυλία.

Παίζει ρόλο ο χαρακτήρας του μαέστρου;
Όλα συνθέτουν την προσωπικότητά του και την ενέργεια που αποπνέει και όλα αυτά επηρεάζουν την ορχήστρα. Όλοι είναι διαφορετικοί, έχουν διαφορετική αντίληψη, ιδέες, σώμα, διαφορετική τεχνική και είναι ωραίο να είναι όλα διαφορετικά γιατί θα ήταν βαρετό να είναι όλοι ίδιοι.

Εσείς πώς είστε σαν μαέστρος, σαν χαρακτήρας εννοώ.
Εσείς πώς με είδατε;

Σας είδα μόνο μια ώρα, σας είδα πολύ ακριβή σε αυτά που ζητάτε, διαβασμένο, ευγενικό και είστε όλοι πολύ νέοι, οπότε έχετε μεταξύ σας έναν κώδικα. Αυτό κατάλαβα. Είναι έτσι;
Ο χαρακτήρας είναι κάτι σημαντικό γιατί πρέπει να εμπνεύσεις τον μουσικό για να παίξει, δεν μπορεί να επιβάλεις στον μουσικό να παίξει, πρέπει να τους καλέσεις, είναι ένα κάλεσμα, δεν είναι κάτι που απαιτείς. Φυσικά απαιτείς να παίξει καλά, αλλά ο τρόπος που το κάνει ένας μαέστρος είναι το ταλέντο του, το χάρισμα όπως το λένε. Δηλαδή αν ακούσετε το ίδιο έργο από δέκα διαφορετικούς μαέστρους θα ανακαλύψετε δέκα διαφορετικούς ήχους, δέκα διαφορετικούς τρόπους να δείξουν, αλλά και να πάρουν από την ορχήστρα. Να πω και κάτι για την παρατήρησή σας σχετικά με την ακρίβεια. Αυτό που προσπαθούμε τώρα σε αυτή την ορχήστρα, είναι να στήσουμε ένα σύνολο από την αρχή. Επάνω σε αξίες και σε βασικά πράγματα που πρέπει συνεχώς να δουλεύονται: ρυθμός, κούρδισμα, δυναμικές, ισορροπία της ορχήστρας. Επιμένω διαρκώς σε αυτά ώστε να τους γίνει συνήθεια και να μη χρειαστεί να τα επαναλαμβάνω, να περάσουν στο μυαλό τους, αυτοματισμός δηλαδή.

Ο μαέστρος είναι με ένα τρόπο και ο «μάνατζερ» της ορχήστρας;
Όταν διευθύνεις μανατζάρεις ένα σύνολο. Ως μουσικός διευθυντής έχω και τον προγραμματισμό, την επιλογή των συνεργατών, τους χώρους, ό,τι κάνει ένας καλλιτεχνικός διευθυντής. Σίγουρα έχω ένα πολύ μεγάλο κομμάτι το πώς θέλω και πώς ονειρεύομαι να γίνει αυτό και σίγουρα όποιος και να ήταν στη θέση μου, θα ήθελε και εκείνος να βάλει τη δική του σφραγίδα.

Εσείς πώς διαλέξατε τους μουσικούς σας;
Υπάρχει μια ομάδα, οι μέντορες των μουσικών που αποτελείται από από την Αγγέλα Γιαννάκη, που είναι κορυφαία βιόλα στην Εθνική Λυρική Σκηνή και τον Νίκο Νικόπουλο, κορυφαίο φλαουτίστα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και τον Ανδρέα Παπανικολάου, που είναι κορυφαίος, εξάρχων βιολονίστας στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Ζητήσαμε υλικό από τους υποψήφιους και επιλέξαμε αυτούς τους πρώτους που ακούσατε.

Μιλήστε μου για τους νέους μουσικούς της ορχήστρας σας.
Υπάρχουν παιδιά τα οποία με εκπλήσσουν με το ταλέντο τους και με εμπνέουν κιόλας. Αυτό που παίρνω από αυτά, με κάνει να θέλω να τους δώσω ακόμα περισσότερη ενέργεια όταν βλέπω την όρεξη και τα προσόντα και το ταλέντο που έχουν.

Πώς βλέπετε την ορχήστρα να προχωρά μέσα το χρόνο;
Βλέπω την ορχήστρα να μεγαλώνει, αυτό εξαρτάται από το τι θα ακούσουμε στις ακροάσεις. Το θέμα δεν είναι μόνο να ανέβουμε σε αριθμό, αλλά να κρατήσουμε και την ποιότητα. Εδώ θέλουμε να φτιάξουμε μια ορχήστρα πρότυπο. Ώστε και οι νέοι να διαισθανθούν την ποιότητα και να ανεβάσουν τον πήχη πιο ψηλά. Αυτή η ορχήστρα γεννιέται για τους νέους, για να δώσει ευκαιρίες στους νέους μουσικούς.

Σχεδιάζετε να παίξετε και εκτός Ελλάδος;
Έχουμε ήδη δυο προτάσεις με το που ανακοινώθηκε η ίδρυση της ορχήστρας. Υπάρχουν στο εξωτερικό φεστιβάλ για ορχήστρες νέων, στο Βερολίνο, στη Βιέννη, άλλο που εμείς δεν είχαμε σχέση γιατί δεν είχαμε ορχήστρα νέων και ήμασταν πίσω στο κομμάτι αυτό. Και είμαστε και γενικά λίγο αποκομμένοι, σαν χώρα, γι’ αυτό πρέπει να ενισχύσουμε αυτούς τους διαύλους. Θέλει δουλειά και πολύ κόπο.

Κατά τη γνώμη σας έχουμε πολλές ή λίγες ορχήστρες;
Λίγες. Αναλογικά με άλλες χώρες, όπως η Γερμανία για παράδειγμα. Ωστόσο εκεί υπάρχει άλλη υποδομή, αίθουσες, έργα. Αλλά πάντα υπάρχει χώρος για πολιτισμό και δημιουργία. Και στην Ευρώπη υπάρχουν προβλήματα οικονομικά στις ορχήστρες, αλλά είναι μέρος της κοινωνίας και οι κοινωνίες τις «σώζουν», ενδιαφέρονται. Εδώ δε συμβαίνει αυτό και είναι απογοητευτικό. Το Μέγαρο, και λυπάμαι που το λέω, ένα μέρος κορυφαίο ηχητικά και είναι τις περισσότερες φορές άδειο. Το μέρος πρέπει να γεμίσει και να ζωντανέψει.

Με αυτή την ευκαιρία θα μου πείτε τι σημαίνει σήμερα μια σύγχρονη ορχήστρα, ποιο είναι το μοντέλο που την κάνει φιλική και εξωστρεφή;
Το μοντέλο της ορχήστρας έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, ειδικά στην Αμερική είναι αρκετά πρωτοποριακές στα προγράμματα που εφαρμόζουν. Δεν υπάρχει «κάνω συναυλία κάθε εβδομάδα», αυτό έχει σβήσει. Οι ορχήστρες έχουν προγράμματα εκπαιδευτικά, βρίσκουν τρόπους να προσεγγίσουν την κοινωνία, κάνουν ανοίγματα στο κοινό, αυτό πρέπει να είναι η ορχήστρα σήμερα και όχι μόνο να έρχεται ο κόσμος να μας βλέπει. Η ορχήστρα πρέπει να γίνει μέρος του κόσμου. Εμείς στο βαθμό που μπορούμε, θέλουμε να πιάσουμε αυτό τον παλμό, πρώτα από όλα ένα άνοιγμα στους νέους. Ποιος άλλος μπορεί να προσεγγίσει καλύτερα τους νέους; Εμείς. Και ήδη αρχίσαμε να το κάνουμε.

Με ποιο τρόπο;
Ξεκινάμε με ανοιχτές πρόβες, θα έχουμε 500 άτομα από τρία σχολεία της Αθήνας στην πρώτη γενική μας πρόβα, την Κυριακή θα έχουμε 15 άτομα που παίζουν κρουστά να παίξουν με τους δικούς μας μουσικούς και να νιώσουν τι σημαίνει να είσαι μέλος μιας ορχήστρας. Σήμερα ήρθαν παιδιά από την παιδική χορωδία της ΕΛΣ και είδαν την πρόβα μας. Έχουμε κάποια προγράμματα, ένα άνοιγμα στο νεανικό ακροατήριο, να μας γνωρίσουν, να τους γνωρίσουμε και ίσως να εμπνεύσουμε κάποιους από αυτούς. Να δώσουμε ευκαιρίες σε αυτούς που δεν έχουν, όχι μόνο για να γίνουν μουσικοί, δε θα γίνουν όλοι μουσικοί, αλλά θα αγαπήσουν τη μουσική και θα μάθουν να την ακούν.

Πηγή