Τα μουσικά βίντεο είναι αυτόνομα οπτικοακουστικά αντικείμενα, μία σύγχρονη και σύνθετη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης σε μία συνθήκη διαρκούς πειραματισμού. Αποτυπώνουν και συνοψίζουν τα είδη των σκέψεων που χαρακτηρίζουν την εποχή μας και την αισθητική του σύγχρονου πολιτισμού. Αναμφισβήτητα, έχουν μετουσιώσει το πώς βιώνουμε τη μουσική. Στο περιβάλλον του μουσικού βίντεο, αυτό που ακούμε επηρεάζει αυτό που βλέπουμε και, ταυτόχρονα, αυτό που βλέπουμε επηρεάζει αυτό που ακούμε.

Οι σημερινοί μαθητές αφιερώνουν σημαντικό μέρος του ελεύθερου χρόνου τους για να βλέπουν μουσικά βίντεο άρα χρειάζονται εργαλεία για να τα κατανοούν και να αξιολογούν τα μηνύματά τους. Σε αυτή τη βάση, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να βοηθήσουν τους μαθητές να ερμηνεύουν τα πολυτροπικά κείμενα των μουσικών βίντεο και να συνειδητοποιήσουν ότι το περιεχόμενό τους επηρεάζει τους κώδικες επικοινωνίας, τις αξίες μας και τον τρόπο που σκεφτόμαστε σε ποικίλα επίπεδα (αναπαραστάσεις, ιδεολογίες, στερεότυπα). Μέσα από τη μελέτη και ανάλυση των βίντεο, οι μαθητές θα αναπτύξουν νέους γραμματισμούς.

Παρακάτω θα βρείτε ένα απόσπασμα της νέας μας έκδοσης “Μουσικό βίντεο, Οπτικοακουστική Αφήγηση | Εργαλεία Ανάλυσης | Εκπαιδευτικές Εφαρμογές” της Μαίης Κοκκίδου και ένα μέρος  της ανάλυση και ερμηνείας του μουσικού βίντεο “Only you των Portishead”:

Ανάλυση του «Only You»» των Portishead (1998)

Το «Only You» των Portishead είναι βίντεο εκτέλεσης, εννοιολογικό και ψυχεδελικό-σουρεαλιστικό σε σκηνοθεσία του auteur Chris Cunningham. Το τραγούδι «Only You<» ανήκει στο είδος brit trip-hop (βρετανική μουσική σκηνή, μέσα της δεκαετίας του 1990) που βασίζεται σε στοιχεία της hip-hop, με επαναλαμβανόμενα beats, με sampling και γρατζούνισμα (scratching) του ήχου, και με blues και dub επιρροές, με αποτέλεσμα έναν μαλακό, ατμοσφαιρικό ήχο. Ανάλογα, το «Only You» υπνωτίζει με τον μαλακό του ήχο και τους χαμηλούς του τόνους, παρά τα μέρη του scratching και του πειραματικού ραπαρίσματος. Εδώ, πρέπει να αναφερθεί ότι το γκρουπ θεωρεί ότι το «trip-hop» δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς και ως όρος χρησιμεύει μόνο στη μουσική βιομηχανία.

Για τη σύνθεση του «OnlyYou», η Beth Gibbons συνεργάστηκε με τους Adrian Utley, Geoff Barrow, Ken Thorne, Queen Esther Marrow και άλλους. Η αισθαντική χαρακτηριστική φωνή της ακούγεται μελαγχολική, στο κλασικό blues στιλ πάνω σε μία dub σκοτεινή μπασογραμμή, σε έναν επαναλαμβανόμενο ρυθμό, και ανάμεσα σε ορχηστρικά μέρη γεμάτα αγωνία που μοιάζουν με μουσική ταινιών του Hitchcock. Ο ρυθμός της ντραμς είναι σχετικά απλός και ορίζει το υπόβαθρο για τον ρυθμό των μελωδικών φράσεων. Οι αλλαγές στο ύφος του τραγουδιού κυμαίνονται από την μελαγχολία μέχρι την αγωνία και το αίσθημα της αβεβαιότητας. Τα φωνητικά της Gibbons είναι σχετικά υποτονικά και ανεβαίνουν σε πιο υψηλές περιοχές σε ύψος και ένταση μόνο στον τελευταίο στίχο (“And I feel like I do”) που μας οδηγεί στο συναίσθημα του ρεφρέν. Η μουσική ατμόσφαιρα χαρακτηρίζεται από παράξενους ήχους σε χαμηλές περιοχές.

Οι στίχοι του τραγουδιού φαίνεται ότι μιλάνε για διαταραγμένες βάναυσες σχέσεις, για μάταιους αγώνες που μας κάνουν να υποφέρουμε. Ξεκινούν μάλλον καταθλιπτικά: “We suffer everyday What is it for? / These crowns of illusions / Are killing us all / And now I am weary / And I feel like I do.” Στη φράση του ρεφρέν“It’s only you” υπάρχει ένα ανοδικό άλμα στη μελωδία που έρχεται σε αντίθεση με τις χαμηλές περιοχές και δίνει έναν τόνο ελπίδας.

Ο χώρος του βίντεο «Only You» είναι ένα στενό σοκάκι τη νύχτα, μακριά από τους πολυσύχναστους δημόσιους χώρους της πόλης. Ο ήχος του μπάσου ανοίγει το βίντεο όπου βλέπουμε ένα νεαρό αγόρι να «πλέει» προς το μέρος μας, να αναδύεται από το σκοτάδι ανάμεσα στους τούβλινους τοίχους του στενού. Η Gibbons τραγουδά με ένα μεσαίο κοντινό πλάνο που δείχνει το σώμα της κόντρα στον τούβλινο τοίχο. Το αγόρι και η Gibbons απεικονίζονται να «πλέουν» στον χώρο του δρόμου. Ο Cunningham πέτυχε αυτό το ειδικό εφέ μαγνητοσκοπώντας την τραγουδίστρια και το αγόρι μέσα σε μία δεξαμενή, και χρησιμοποιώντας λογισμικό για να εντάξει τις εικόνες των σωμάτων σε κατάσταση μη-βαρύτητας μέσα στο σοκάκι (Fidler, 2008:142). Το σκοτάδι της νύχτας λειτουργεί ως το «νερό» για τα σώματά τους. Το περίγραμμα των σωμάτων είναι εμφανώς θολό, η ωχρότητα του δέρματος έρχεται σε αντίθεση με τη γύρω μαυρίλα και η σουρεαλιστική κίνηση των σωμάτων τονίζεται περαιτέρω από την χρήση της slow motion κινηματογραφικής τεχνικής και την αναστροφή των πλάνων. Ωστόσο, το σώμα της Gibbons δείχνει πιο «πραγματικό» ενώ το σώμα του αγοριού πιο «φανταστικό». Όταν τα πλάνα δείχνουν σε full frame το αγόρι να παρασύρεται προς τα πάνω, με τα χέρια του δίπλα στο σώμα του και το πηγούνι του ανασηκωμένο, η αίσθηση του σκοταδιού είναι ακόμα πιο τονισμένη. Το αγόρι δείχνει να βιώνει την αίσθηση του σώματός του στο σκοτάδι.

Στον κόσμο του βίντεο, οι σωματικές κινήσεις δείχνουν ότι απαιτούν το σκοτάδι της νύχτας –αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν οι υπερβατικές κινήσεις που υποδηλώνουν την ιδέα της ελευθερίας θα είχαν συνέχεια «μετά το βίντεο», στο φως της ημέρας. Τα σώματα που πλέουν είναι σε αντίθεση με τα σώματα των τριών ανδρών που στέκονται πίσω από τα φωτισμένα παράθυρα του κτιρίου μπροστά από το αγόρι και την Gibbons. Το εσωτερικό είναι στέρεο και δεν επηρεάζεται από την έλλειψη βαρύτητας στους εξωτερικούς χώρους. Ένα δρομάκι είναι ένας αναγνωρίσιμος χώρος της αστικής ζωής, αλλά η σουρεαλιστική έλλειψη της βαρύτητας μετατρέπει το δρομάκι του βίντεο σε έναν «άλλο» χώρο βυθισμένο στο σκοτάδι. Το στοιχείο της αιώρησης δημιουργεί ένα περιβάλλον μαγείας.

από την σελίδα 313 του βιβλίου

Δείτε τα περιεχόμενα και  ένα άλλο απόσπασμα του βιβλίου