Από τον Νίκο Α. Δοντά

Έναν ακόμη χώρο για μουσική δωματίου απέκτησε η Αθήνα. Έπειτα από πολλές δεκαετίες ανακαινίσθηκε πλήρως η αίθουσα συναυλιών «Αρης Γαρουφαλής» του Ωδείου Αθηνών χάρη στη γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύματος Friends of Aliki Vatikioti for Music and the Arts, στη μνήμη της σπουδαίας πιανίστας και παιδαγωγού Αλίκης Βατικιώτη. Πάνω απ’ όλα μελετήθηκε η ακουστική του χώρου και με την κατάλληλη διαμόρφωση διορθώθηκαν προβλήματα που υπήρχαν λόγω του ελάχιστα κατάλληλου αρχικού σχεδιασμού, της απρόσφορης κάτοψης, της ακόμα πιο προβληματικής δοκού περίπου στο μέσον της οροφής και των μεγάλων υαλοστασίων σε δύο από τις πλευρές κάτω από την οροφή.

Η πρώτη επίσημη δοκιμή της ανακαινισμένης αίθουσας πραγματοποιήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου. Δεκαοκτώ έγχορδα της Ορχήστρας Academica Αθηνών υπό τον αρχιμουσικό και διευθυντή του Ωδείου Αθηνών Νίκο Αθηναίο απέδωσαν έργα Γκριγκ, Λαυράγκα, Λιάλιου και Σκαλκώτα καθώς επίσης το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 12 του Μότσαρτ με σολίστ την Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, μαθήτρια της Βατικιώτη. Σε όλα τα έργα η ακουστική με γεμάτη την αίθουσα φάνηκε να ενισχύει κυρίως τις χαμηλές συχνότητες, ενώ ο περιορισμένος χρόνος ανάκλασης βοηθούσε έναν ήχο καθαρό, διαυγή όσο και γεμάτο. Μετά τις απαραίτητες δοκιμαστικές συναυλίες το αποτέλεσμα μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω, προκειμένου να μαλακώσει τις αιχμές και να βοηθήσει κυρίως τα έγχορδα να ακούγονται περισσότερο ως σύνολο και λιγότερο ως άθροισμα μεμονωμένων οργάνων.

Ενδιαφέρων Λιάλιος

Από το πρόγραμμα της πρώτης βραδιάς προφανώς μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε η ακρόαση των σπάνια παρουσιαζόμενων έργων Ελλήνων συνθετών. Το «Λυρικό ιντερμέδιο» του Διονυσίου Λαυράγκα, συναισθηματικά άμεσο και πληθωρικά λυρικό, έρχεται σε ευθεία συνέχεια ανάλογων σελίδων των συνθετών του «βερισμού», όπως ο Πιέτρο Μασκάνι και ο Ρουτζέρο Λεονκαβάλο. Το ύστερο ρομαντικό ύφος της «Σερενάτας για έγχορδα» του Δημητρίου Λιάλιου, συνθέτη σπουδαγμένου στο Μόναχο, είναι πολύ κοντά σε συνθέσεις του Χαντς Πφίτσνερ, που όπως και ο Λιάλιος γεννήθηκε το 1869. Με αφορμή επίσης την ενδιαφέρουσα γραφή της όπεράς του «Νύχτα του Αϊ-Γιαννιού», η οποία παρουσιάστηκε σε καθυστερημένη παγκόσμια πρώτη τον Μάιο του 2016 («Κ», 19 Ιουνίου 2016), είναι φανερό ότι αξίζει συνολικά να αναδειχθεί περισσότερο το δημιουργικό έργο του ακόμα ελάχιστα γνωστού αυτού Έλληνα μουσουργού.

Λόγω μεγέθους η ανακαινισμένη αίθουσα του Ωδείου Αθηνών προσφέρεται καλύτερα για μικρότερα σύνολα μουσικής δωματίου, κουαρτέτα ή κουιντέτα ή για ρεσιτάλ πιάνου. Στις 14 Δεκεμβρίου εμφανίστηκαν σε αυτή μέλη του συνόλου παλαιάς μουσικής Ex Silentio, το οποίο φιλοξενείται μόνιμα από το Ωδείο. Ο φλαουτίστας Δημήτρης Κούντουρας οργάνωσε ένα πρόγραμμα με κύριο συνομιλητή τον τσεμπαλίστα Πάνο Ηλιόπουλο και προσκεκλημένους τη μεσόφωνο Θεοδώρα Μπάκα και το φωνητικό σύνολο του Κέντρου Παλαιάς Μουσικής του Ωδείου Αθηνών. Με βασικό οδηγό τον ήχο από αντίγραφα ιστορικών οργάνων αλλά και με σύγχρονα φλάουτα, το πρόγραμμα ξεκίνησε με το παλαιότερο διασωθέν εκκλησιαστικό τραγούδι του γερμανόφωνου χώρου, το «Τραγούδι του (Αγίου) Πέτρου», που χρονολογείται στα τέλη του 9ου ή στις αρχές του 10ου αιώνα, και έφτασε έως τις μέρες μας, με μια εντυπωσιακή σύνθεση του Ιάπωνα Ριόχι Χιρόσε, γραμμένη το 1975.

Σωστή ακουστική

Στην πρώτη ενότητα περιέλαβε επίσης Γρηγοριανούς ύμνους από τη Γαλλία και την Καταλωνία, οι οποίοι αποδόθηκαν με ευκρίνεια από το φωνητικό σύνολο. Τον πυρήνα της βραδιάς αποτέλεσαν έργα της μπαρόκ περιόδου, συνθέσεις των Γιάκομπ βαν Αϊκ, Χένρι Πέρσελ, Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ, Ζακ-Μαρτέν Οτετέρ και Μισέλ Πινιολέ ντε Μοντεκλέρ. Τόσο ο ήχος από τα φλάουτα με ράμφος και τον πλαγίαυλο, όσο και ο ήχος από το τσέμπαλο ακούγονταν με καθαρότητα και ευκρίνεια. Η διαύγεια ήταν ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη στα ζωηρά μέρη, καθώς επέτρεπε στη δεξιοτεχνία του Κούντουρα και του Ηλιόπουλου να αναδειχθούν με τον καλύτερο τρόπο. Απολαυστική υπήρξε η Σονάτα του Χέντελ σε ντο μείζονα με αριθμό καταλόγου 365 και στη συνέχεια η διάσημη «Τρέλα» σε σολ ελάσσονα του Αρκάντζελο Κορέλι, μεταγραφή της Σονάτας για βιολί έργο 5, αριθμός 12.

Απολαυστική υπήρξε, τέλος, η Θεοδώρα Μπάκα στην άρια από την καντάτα «Νυχτερινές σκέψεις της Φυλλίδας» του Χέντελ αλλά και σε εκείνη από την καντάτα «Παν και Σύριγξ» του Μοντεκλέρ. Η εξοικείωση της μεσοφώνου με την αισθητική αυτής της μουσικής αλλά και με τα συγκεκριμένα αποσπάσματα υπήρξε εμφανής σε όλα τα στοιχεία της ερμηνείας της, ενώ η αισθησιακή φωνή προσέθεσε θέρμη στην περίτεχνη μουσική.

Η σημασία της ανακαίνισης της αίθουσας συναυλιών του Ωδείου Αθηνών είναι προφανής και ξεπερνά κατά πολύ τη συναυλιακή δραστηριότητα που αφορά το κοινό. Πολύ μεγαλύτερη αξία έχει στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, καθώς προέχει οι μαθητές του ωδείου, οι μελλοντικοί επαγγελματίες μουσικοί, να αποκτούν από τα πρώτα κιόλας βήματα σωστή σχέση με τον ήχο, να ακούν τους εαυτούς τους και τους δασκάλους τους κάτω από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.

Κεντρική φωτογραφία: Η μεσόφωνος Θεοδώρα Μπάκα, ο φλαουτίστας Δημήτρης Κούντουρας και ο τσεμπαλίστας Πάνος Ηλιόπουλος ερμηνεύουν μουσική του Χέντελ.

Πηγή