Ο Μάνος Χατζιδάκις βρισκόταν στη Νέα Υόρκη το 1964, όταν είδε μια γυναίκα να περπατά απαρατήρητη μέσα στο πλήθος κατά τη διάρκεια μιας παρέλασης. Το βλέμμα της, η μοναξιά της συγκίνησαν τον συνθέτη που μετουσίωσε αυτή την οπτική του εντύπωση σε μουσική, την οποία στη συνέχεια ηχογράφησε με παραγωγό τον Quincy Jones. Έτσι γεννήθηκε το εμβληματικό για την ελληνική μουσική έργο του Χατζιδάκι “Το χαμόγελο της Τζοκόντας”, έργο κοσμαγάπητο που ο αξέχαστος Μάνος εμπνεύστηκε από τον κορυφαίο εκπρόσωπο του ιταλικού Μπαρόκ, τον Α. Βιβάλντι.

“Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη, έρημη μες στο άγνωστο πλήθος, που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνιγεί μες στη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ’ αγέρι που άρχισε να φυσά.
Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντάς την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν’ αποφασίσω, την έχασα από τα μάτια μου. 
Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. 
Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι και στη βιτρίνα του, απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγεθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.
Δεν ξέρω γιατί όλ’ αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ’ ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου.Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ’ ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων.
Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη.Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.” έγραψε αργότερα ο Μάνος Χατζιδάκις.

Για τον Αντόνιο Βιβάλντι, έγραφε πριν από μισό αιώνα περίπου:

«Βρίσκομαι σε μια αίθουσα συναυλιών. Παίζουν Βιβάλντι και με το πρώτο θέμα βλέπω το κάθισμα πλάι μου αδειανό… Μια καταιγίδα ξέσπασε κραυγάζοντας… ένα σφύριγμα σκίζει την πολιτεία στα δυο… αφήνοντας να διαφανεί ο ήχος από ένα παλιό τσέμπαλο… Όλα αυτά μπερδεύτηκαν μέσα μου, μαζί με ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου…».

Ανοιξιάτικη συναυλία: Από τον Βιβάλντι στον Χατζιδάκι

με τους Μουσικούς της Καμεράτα- Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής
Πέμπτη 23 και Παρασκευή 24 Μαρτίου, ώρα 20:30, Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, Μέγαρο Μουσικής

Με αφορμή το έργο του Χατζιδάκι, οι Μουσικοί της Καμεράτα – Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Γιώργου Πέτρου, ετοίμασαν μια ξεχωριστή ανοιξιάτικη συναυλία που θα παρουσιάσουν στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης για δύο βραδιές (ώρα 20:30), την Πέμπτη 23 και την Παρασκευή 24 Μαρτίου (συμπαραγωγή ΜΜΑ-ΑΡΙΕΤΤΑ). Στο πρόγραμμα, μερικά από τα δημοφιλέστερα κοντσέρτα για έγχορδα του Αντόνιο Βιβάλντι και το κοσμαγάπητο «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μάνου Χατζιδάκι, μια σύνθεση που ο αξέχαστος Μάνος εμπνεύστηκε από τον κορυφαίο εκπρόσωπο του ιταλικού Μπαρόκ, τον Α. Βιβάλντι.

Το πρόγραμμα αναλυτικά

Antonio Vivaldi (1678-1741)

Κοντσέρτο για έγχορδα σε ρε ελάσσονα RV 127
Κοντσέρτο για δύο μαντολίνα σε σολ μείζονα RV 532
Κοντσέρτο για έγχορδα σε ντο ελάσσονα RV 120
Κοντσέρτο για δύο βιολιά σε λα ελάσσονα RV 522

Μάνος Χατζιδάκις (1925-1994), Το χαμόγελο της Τζοκόντας

(«Όταν έρχονται τα σύννεφα», «Κοντέσα Εστερχάζυ», «Η παρθένα της γειτονιάς μου», «Βροχή», «Προσωπογραφία της μητέρας μου», «Κοντσέρτο», «Ο κ. Νολλ», «Οι δολοφόνοι», «Βραδινή επιστροφή», «Χορός με τη σκιά μου»)

Πηγή