Η ελληνική Μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Η πρώτη ενότητα του προγράμματος ασχολείται με τη μουσική στην Αρχαία Ελλάδα. Η ενότητα θα δομηθεί σε τρεις συνεδρίες, ως εξής: Στην 1η συνεδρία, θα εστιάσουμε στα παρατιθέμενα θεωρητικά συγγράμματα του Αριστείδη Κοϊντιλιανού, που αφορούν στους αρχαίους ελληνικούς μουσικούς τρόπους. Στη 2η συνεδρία της ενότητας θα ασχοληθούμε με τον ρυθμό στη μουσική των αρχαίων Ελλήνων. Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στον Αριστόξενο, τον θεμελιωτή της ρυθμικής επιστήμης. Θα αναρτηθούν και επεξηγηθούν παραδείγματα, όπως η παρτιτούρα του Μεσομήδη, στον παιάνα του Αθηναίου. Στην 3η συνεδρία θα γίνει αναφορά στα κυριότερα μουσικά όργανα της Αρχαίας Ελλάδας, στα συνήθη μουσικά ορχηστρικά σχήματα, στα χαρακτηριστικά και τη χρήση των μουσικών οργάνων στις κοινωνικές και λατρευτικές εκδηλώσεις και στη σχέση της μουσικής με την όρχηση. Παράλληλα με την ανάρτηση φωτογραφικού υλικού με αρχαία μουσικά όργανα θα υπάρξουν παραδείγματα για τους τρόπους κουρδίσματος των οργάνων. Η συνεδρία θα κλείσει με σύντομη αναφορά στο θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα. Θα γίνει λόγος για τις μονωδίες, τα χορικά και για ειδικότερα θέματα, όπως η εκφορά του λόγου και τα μουσικά όργανα συνοδείας.

Η ενότητα αυτή μελετά τη μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας . Η εξέταση της ενότητας επιμερίζεται σε τρεις συνεδρίες ως εξής: Συνεδρία 1η: Θέτοντας ως σημείο αναφοράς την ευρύτερη περίοδο της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους, εξετάζονται κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την εκκλησιαστική μουσική και την θέση της στη δεδομένη ιστορική περίοδο στον ελληνόφωνο κόσμο. Συνεδρία 2η: Διαπραγματευόμενοι το πώς το μουσικό κείμενο και το περιεχόμενο του αναμορφώνονται με κάθε επανεκτέλεση, εγείρονται ζητήματα «αυθεντικότητας» σε αντίστιξη με την επιτέλεση και την ερμηνεία στην ψαλτική· τι συμβαίνει δηλαδή κάθε φορά που η οπτική διάσταση του έργου μετατρέπεται σε ηχητική. Στην 3η συνεδρία θα εξεταστούν ζητήματα που αφορούν στη σχέση του δασκάλου με τον μαθητή, η οποία βρίσκεται στον πυρήνα αυτού που συνήθως αποκαλείται «ύφος». Τέλος, η εξέταση ορισμένων ψαλτικών σχολών και της συνομιλίας μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας στην μουσική πράξη, αποτελούν ζητήματα ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα.

Στη συγκεκριμένη ενότητα εξετάζονται τα εξής θέματα, που θα συζητηθούν σε τρεις συνεδρίες: Στην πρώτη συνεδρία παρουσιάζονται οι πρώτες προσπάθειες καταγραφής και το ιστορικό των βασικότερων προσπαθειών έκδοσης Συλλογών, η «ανακάλυψη» της δημοτικής ποίησης με τις σχετιζόμενες ιδεολογίες, καθώς και οι πρωταγωνιστές στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Στη δεύτερη συνεδρία παρουσιάζονται οι μουσικές πραγματώσεις του δημοτικού τραγουδιού, μέσα από τις μείζονες εκφράσεις του στο χώρο και τον χρόνο. Γίνεται έτσι μια μουσική χαρτογράφηση του ελλαδικού χώρου (τύποι ορχηστρών, σχέση μουσικής και χορού, επιτελεστικό πλαίσιο κ.λπ.). Στην τρίτη συνεδρία παρουσιάζονται οι μεταπολεμικές εξελίξεις στους ποικίλους «τόπους» του δημοτικού και το νέο είδος του νεοδημοτικού με άξονα τη δισκογραφία και τις νεότερες επιτελεστικές εκφράσεις (κέντρα διασκέδασης, σύγχρονα πανηγύρια, γλέντια κ.λπ.). Παράλληλα και αντιστικτικά, παρουσιάζεται το φαινόμενο της επιστροφής στο «παραδοσιακό» μεταπολιτευτικά.

Η ενότητα «ρεμπέτικο τραγούδι» είναι χωρισμένη σε τρεις συνεδρίες. Βασικοί σκοποί της πρώτης συνεδρίας είναι η επισκόπηση βασικών εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν ως βάση εξέτασης του αστικού λαϊκού γενικότερα και, εν προκειμένω, του ρεμπέτικου. Θα ζητηθούν έννοιες όπως: προφορικότητα, ρευστότητα, εμπορική δισκογραφία, κοσμοπολιτισμός, διακειμενικότητα, συγκρητισμός, πολυμορφικότητα, πολυστυλισμός, αυθεντικότητα. Η δεύτερη συνεδρία αφορά σε ένα κομβικό διάστημα για τις αστικές λαϊκές μουσικές του ελληνόφωνου κόσμου και ειδικότερα για τον ειδολογικό προσδιορισμό «ρεμπέτικο». Το διάστημα αυτό ξεκινά με την έναρξη της εμπορικής δισκογραφίας στις αρχές του 20ού αιώνα και φτάνει στην ανταλλαγή των πληθυσμών μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Στο διάστημα αυτό δρουν οι ελληνικές εστουδιαντίνες, εμπνευσμένες από την δράση των ισπανικών εστουδιαντινών, και μετασχηματίζουν το ηχητικό περιβάλλον πόλεων-κλειδιά της ελληνικής οικουμένης (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Αθήνα). Στην τρίτη συνεδρία οι δύο μεγάλες ειδολογικές κατηγοροποιήσεις του ρεμπέτικου τίθενται πλάι πλάι με σκοπό την εξέταση των σχέσεών τους, των πρωταγωνιστών τους, των οργανολογίων και των ρεπερτορίων τους.

Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε τρεις συνεδρίες. Συνεδρία 1η: Το αστικό λαϊκό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εμπορική δισκογραφία. Στη συνεδρία αυτή θα παρουσιαστούν ορισμένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την τεχνολογία του ήχου, τις τεχνικές ηχογράφησης, το πέρασμα από τα κινητά συνεργεία ηχογράφησης στα τοπικά εργοστάσια, και με ποιον τρόπο αυτά επηρεάζουν και πολλές φορές καθορίζουν καταλυτικά το τελικό ηχητικό προϊόν που φτάνει στα αυτιά του κοινού. Συνεδρία 2η: Με βάση τη δράση και τον ρόλο των δύο αυτών πρωταγωνιστών εξετάζονται τα ποικίλα πλαίσια δημιουργίας του λαϊκού, με άξονες τον χώρο και τον χρόνο. Οι αντιστίξεις μεταξύ του Περιστέρη και του Τσιτσάνη βοηθούν στην κατανόηση των ομοιοτήτων και των διαφορών μεταξύ των λαϊκών μουσικών ιδιωμάτων. Σκοπός της τρίτης συνεδρίας είναι να εξεταστεί ο λόγος που αρθρώθηκε για το λαϊκό, τόσο από τα μέσα και από τα κάτω, όσο και από τα έξω και από τα πάνω. Επιπλέον, ένα κρίσιμο ζήτημα που σχετίζεται έμμεσα με την παραπάνω φιλολογία και που θα εξεταστεί στην εν λόγω συνεδρία, είναι και η θέση του λαϊκού στην επίσημη εκπαίδευση.

Η συγκεκριμένη ενότητα θα περιλαμβάνει τη μελέτη των ρυθμών της Ελληνικής λαϊκής μουσικής (Δημοτική, Αστική) μέσα από τα τραγούδια, τους χορούς και τους οργανικούς σκοπούς. Η ενότητα θα δομηθεί σε τρεις συνεδρίες: Α΄ Συνεδρία: Θα γίνει αναφορά στις ρυθμικές αξίες και σε απλά ρυθμικά μοτίβα για ενδυνάμωση δαχτύλων τα οποία λειτουργούν και ως ρυθμικά κύτταρα. Β΄ Συνεδρία: Η συνεδρία περιλαμβάνει μία ιστορική επισκόπηση της εξέλιξης των κρουστών στον Ελλαδικό χώρο. Επιδιώκεται η κατανόηση της θέσης και του ρόλου των παραδοσιακών κρουστών στα μουσικά ιδιώματα διαφόρων περιοχών. Γ΄ Συνεδρία: Στη συνεδρία αυτή θα γίνει εφαρμογή στοιχείων μορφολογίας καθώς και ιδιαίτερων υφολογικών στοιχείων διαφόρων τοπικών ιδιωμάτων πάνω στα κρουστά.

Η συγκεκριμένη ενότητα θα εστιάσει στο «έντεχνο» τραγούδι. Η μελέτη τις ενότητας περιλαμβάνει τις εξής 4 συνεδρίες: Συνεδρία 1η: Γίνεται παρουσίαση του ιστορικού πλαισίου και των βασικών πρωταγωνιστών στον τομέα της λογοτεχνίας, της ποίησης, του θεάτρου, το χορού και των εικαστικών. Αναλύονται κείμενα σχετικά με την στροφή ενδιαφέροντος από το δημοτικό στο αστικό λαϊκό και παρουσιάζονται κριτικά οι σχετικές πολιτισμικές πραγματώσεις (Σεφέρης, Ελύτης, Κουν, Ραλλού Μάνου, Τσαρούχης, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Μόραλης). Συνεδρία 2η: Ιστορικός και προγραμματικός ορισμός του “έντεχνου λαϊκού” από τους Φ. Ανωγειανάκη, Μ. Θεοδωράκη και Μ. Χατζιδάκι: Η στροφή των συνθετών προς το αστικό λαϊκό. Ο Μάνος Χατζιδάκις και το ρεμπέτικο. Ο Μίκης Θεοδωράκης και το λαϊκό. Το χρονικό του «Επιτάφιου» του Μίκη Θεοδωράκη. Οι αισθητικές βλέψεις του έντεχνου λαϊκού. Το δίπολο Μάνος / Μίκης και ο ρόλος των αναδυόμενων δισκογραφικών εταιριών. Σημαντικά στιγμιότυπα στη διαμόρφωση της έννοιας του έντεχνου λαϊκού: η ομιλία του Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο και οι μουσικές υλοποιήσεις που ακολούθησαν, το Ελληνικό Χορόδραμα, η συναυλία του Μ. Θεοδωράκη στο Ρεξ, κ.ά. Συνεδρία 3η: Παρουσιάζονται τα υφολογικά χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την συνομιλία με το αστικό λαϊκό, και η θεμελίωση ενός νέου είδους μελοποιημένης ποίησης: Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, Μαμαγκάκης, Κουνάδης, Λεοντής, Μούτσης κ.ά. Συνεδρία 4η: Οι επιρροές από το δημοτικό τραγούδι (Γ. Μαρκόπουλος). Το πολιτικό τραγούδι (Μ. Θεοδωράκης, αλλά και Θ. Μικρούτσικος κ.ά.), τα θεματικά άλμπουμ (Μεγάλος Ερωτικός). Η θεσμική υποστήριξη του έντεχνου (Τρίτο Πρόγραμμα, φεστιβάλ, κ.ά.). Η καθιέρωση του τραγουδοποιού (Αδελφοί Κατσιμίχα, Λ. Μαχαιρίτσας, Ν. Ζιώγαλας, Ν. Πορτοκάλογλου, Μ. Πασχαλίδης, κ.ά.). Το έντεχνο υπό νέα έννοια: από την ποίηση στην ποιητική αντιμετώπιση του καθημερινού. Ευρύ φάσμα στυλιστικών αναφορών: από το ροκ έως το δημοτικό. Περιοδικά και ραδιόφωνα προς διάδοση του έντεχνου.

Στη συγκεκριμένη ενότητα θα ασχοληθούμε με είδη σύγχρονης δημοφιλούς μουσικής. Η ενότητα θα δομηθεί σε τέσσερις συνεδρίες: Στην πρώτη συνεδρία θα γίνει μία εισαγωγή στις επιστημονικές προσεγγίσεις στη δημοφιλή μουσική από κοινωνική, πολιτική, αισθητική και πολιτισμική άποψη. Η δεύτερη συνεδρία αποτελεί μία εισαγωγή στην ιστορία του ποπ και του ροκ σε διεθνές επίπεδο, από το 1950 έως σήμερα. Θα παρουσιαστούν τα κυριότερα ρεύματα και η σχέση τους με το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό τους πλαίσιο. Στην τρίτη συνεδρία θα γίνει αναφορά στις δεκαετίες 1950, 1960 και 1970 στην Ελλάδα. Θα εξεταστούν τα επιμέρους θέματα: Η εισβολή της νεανικής κουλτούρας στη δεκαετία του 1950. Η άνοιξη του ελληνικού αγγλόφωνου ροκ στη δεκαετία του 1960 (Forminx, Socrates Drank the Conium, Aphrodite’s Child, κ.ά.). Η ελληνική ψυχεδέλεια, το πρώιμο ελληνόφωνο ροκ και οι φολκ επιρροές (Poll, Μπουρμπούλια, Δ. Σαβόπουλος, Δ. Πουλικάκος, Π. Σιδηρόπουλος, κ.ά.) στη δεκαετία του 1970. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρίες. Η τέταρτη συνεδρία θα περιλαμβάνει την περίοδο από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα. Θα γίνει συνοπτική αναφορά στα εξής θέματα: η «άνοιξη» του ανεξάρτητου ελληνόφωνου (Τρύπες, Μωρά στη Φωτιά, Εν Πλω, Ν. Άσιμος, κ.ά.) και αγγλόφωνου τραγουδιού (Last Drive, Villa 21, Deus Ex Machina, κ.ά.) του ροκ, του πανκ (Κοινωνικά Απόβλητα, Αδιέξοδο, Panx Romana, Γενιά του Χάους, κ.ά.) και του μέταλ (Rotting Christ, Firewind, κ.ά.)∙ ο κοινωνικός ρόλος του ροκ∙ επίσημα και ανεπίσημα περιοδικά∙ η παράλληλη καθιέρωση της ελληνικής ποπ (Κ. Χαριτοδιπλωμένος, K. Μπίγαλης, Αλέξια, κ.ά.) και της ‘επίσημης’ ροκ (Β. Παπακωνσταντίνου, κ.ά.) σκηνής ∙ η έλευση των χιπχοπ και ραπ ιδιωμάτων: Ταυτότητα και κοινωνικές διαστάσεις σχετικά με τα συγκεκριμένα ιδιώματα∙ αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα και καλλιτέχνες (Terror X Crew, Ζωντανοί Νεκροί, Acrive Member, Μηδενιστής, Τάκι Τσαν, κ.ά.) ∙ χαρακτηριστικές προσεγγίσεις στον στίχο και τη μουσική (πολιτική, κοινωνικά θέματα, η απόκτηση πλούτου ως ιδανικό, η θέση της γυναίκας, κ.ά.).

Η ενότητα αυτή ασχολείται με τη μουσική στην περιοχή των Επτανήσων τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Η ενότητα δομείται σε τέσσερις συνεδρίες: Στην 1η συνεδρία παρουσιάζεται η σύνδεση των Επτανήσων με την κοινώς αποδεκτή έννοια της έντεχνης μουσικής από τον 15ο αιώνα ως τις αρχές του 19ου αιώνα και τη σημασία της διαπολιτισμικής όσμωσης στην περιοχή. Γίνεται αναφορά στις άτυπες μουσικές συντεχνίες, σε περιοδεύοντες μουσικούς ερμηνευτές, στη σημασία των κρατικών μουσικών σωμάτων και παρουσιάζονται οι απαρχές της παρουσίας της όπερας ως διαμορφωτικού στοιχείου της μουσικής δραστηριότητας στην περιοχή. Η 2η συνεδρία ασχολείται με την εδραίωση της όπερας στην περιοχή, τη διάδοση της μουσικής πράξης και με τη δημιουργία των κατά τόπους φιλαρμονικών σωματείων και φωνητικών σχημάτων, τα οποία λειτούργησαν ως εκπαιδευτήρια και συναυλιακοί οργανισμοί. Αναφορά θα γίνει στη θέση της μουσικής στο σύστημα της γενικής εκπαίδευσης, καθώς και στην παρουσία της μουσικής στην ιδιωτική ζωή. Στην τρίτη συνεδρία θα γίνει παρουσίαση των κυριότερων μουσουργών της Επτανήσου (ενδεικτικά, Μάντζαρος, Ξύνδας, Καρρέρ, Σαμάρας, Λαυράγκας), κατά κύριο λόγο μέσω σχολιασμένης ακρόασης έργων τους. Στην τέταρτη και τελευταία συνεδρία της ενότητας θα προσεγγιστεί η αστικολαϊκή μουσική των Επτανήσων, καθώς και η λειτουργική και εξωαστική μουσική. Υπογραμμίζονται οι κοινοί τόποι με τη βιωματική εμπειρία της έντεχνης μουσικής, οι τρόποι αμοιβαίας διασύνδεσης των τεσσάρων προαναφερθέντων «μουσικών βιοτόπων», καθώς και οι αμοιβαίες, θετικές και αρνητικές, αλληλεπιδράσεις.

H συγκεκριμένη ενότητα μελετά την ελληνική θεατρική μουσική κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Η ενότητα δομείται σε τρεις συνεδρίες. Στην πρώτη συνεδρία εξετάζεται η θέση της μουσικής στις θεατρικές παραστάσεις που δόθηκαν στην Ελλάδα το β ́ μισό του 19ου αιώνα. Συγκεκριμένα, γίνεται συνοπτική αναφορά στις κυριότερες παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος και καταγράφονται οι μουσικές συνθέσεις που γράφτηκαν γι’ αυτές τις παραστάσεις, καθώς και ο ρόλος της μουσικής στην ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας του νεότερου ελληνισμού. Επίσης, παρουσιάζονται τα είδη του νεότερου ελληνικού θεάτρου στη διάδοση και εδραίωση των οποίων η μουσική κατείχε κομβικό ρόλο, με κυριότερα τις κωμωδίες και τα κωμειδύλλια. Στη 2η συνεδρία θα γίνει μια χρονογραφική επισκόπηση των οπερετικών έργων Ελλήνων συνθετών εντός και εκτός ελληνικών συνόρων και μελέτη της εξέλιξης του ελληνικού λυρικού ιδιώματος από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Θα γίνει επίσης αναφορά στην ίδρυση και δράση των ελληνικών μελοδραματικών θιάσων που συνέβαλαν καθοριστικά στην εδραίωση της όπερας και της ευρύτερης μουσικοθεατρικής εξέλιξης στην Ελλάδα, αποτελώντας τον κύριο προπομπό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Στην 3η συνεδρία θα ασχοληθούμε με την Ελληνική Επιθεώρηση και την Ελληνική Οπερέτα: Παρόλο που συχνά ακούγεται ότι η Επιθεώρηση είναι καθαρά ελληνικό είδος, η αλήθεια είναι ότι γεννήθηκε κατά μίμηση μιας παράστασης ισπανικής θαρθουέλα, σατιρικής οπερέτας δηλαδή, το 1894. Ο συνδυασμός διασκεδαστικής μουσικής και αντίστοιχων χορών με παράλληλη σατιρική κωμική αξιοποίηση της σύγχρονης πραγματικότητας, δημιούργησε ένα εκρηκτικό μίγμα που έμελε-παρά τα διαρκή περιφρονητικά σχόλια της κριτικής- να δημιουργήσει ένα δημοφιλέστατο μουσικοθεατρικό είδος που γονιμοποίησε τη ντόπια μουσική ζωή. Σε αντίθεση με την πρακτική από τη μεταπολίτευση και μετά, η Επιθεώρηση στα πρώτα χρόνια της ζωής της περιείχε ισότιμα πρωτότυπα και διασκευασμένα τραγούδια. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι προσπαθούσε να καλύψει ένα τεράστιο φάσμα γούστων και απαιτήσεων του κοινού, έγινε το ιδανικό όχημα τόσο για την είσοδο των μουσικών ρευμάτων και ακουσμάτων από το εξωτερικό (χοροί της τζαζ, ευρωπαϊκή μουσική της μόδας) όσο και για τη δημιουργία ελληνικού αστικού τραγουδιού, καθώς δέχτηκε στους κόλπους της από πολύ νωρίς μια μεγάλη γκάμα σχετικών ειδών από ελληνικές εκδοχές του τάγκο μέχρι το περιφρονημένο ρεμπέτικο. Το είδος της (ξένης) Οπερέτας εμφανίστηκε στο ελληνικό κράτος με την έλευση του Γεωργίου Α΄ και στα 1871 έκανε τη δυναμική εμφάνισή του στην πρωτεύουσα δημιουργώντας τεράστιο σκάνδαλο, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Έκτοτε οι προσπάθειες των ελληνικών θιάσων να ανταγωνιστούν τους αντίστοιχους ξένους, οδήγησαν σε σταδιακή ανάπτυξη τέτοια που έφερε ως αποτέλεσμα, 35 χρόνια μετά, τις πρώτες παραστάσεις οπερέτας από ελληνικούς θιάσους και τις πρώτες ελληνικές οπερέτες. Το μεγάλο αυτό βήμα συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία αυτόνομης μουσικής ζωής, αφού σύντομα τα ελληνικά οπερετικά έργα πήραν ισότιμη θέση πλάι στα αντίστοιχα ξένα και δημιουργήθηκε μια αξιόλογη ομάδα ελλήνων συνθετών οπερέτας, πλάι στους δυο σημαντικότερους εκπροσώπους του είδους, Θεόφραστο Σακελλαρίδη και Νίκο Χατζηαποστόλου. Η ακμή της ελληνικής οπερέτας τελειώνει με το θάνατο των δυο συνθετών ή, καλύτερα, με το τέλος της πολεμικής δεκαετίας, έχοντας αφήσει πίσω της 500 περίπου μουσικά έργα, η μελέτη των οποίων αποτελεί σήμερα desideratum.

Θέμα της συγκεκριμένης ενότητας αποτελεί το κίνημα της Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής, τα χαρακτηριστικά, η δράση και οι εκπρόσωποί της, αφού πρώτα τοποθετηθεί στο ιστορικό πλαίσιο εμφάνισής του. Η ενότητα είναι δομημένη σε τρεις συνεδρίες. Στην πρώτη ενότητα εξετάζονται οι Εθνικές σχολές γενικά με έμφαση στα ακόλουθα: Κοινωνικοπολιτικό/-πολιτιστικό πλαίσιο, πότε εμφανίζονται, σε ποιες χώρες, βασικά αίτια. Κύρια χαρακτηριστικά εθνικών μουσικών σχολών και επιρροές. Κυριότερες σχολές και εκπρόσωποι διαφόρων κρατών. Στη συνέχεια της ενότητας παρουσιάζεται η Ελληνική Εθνική Μουσική Σχολή με έμφαση στα εξής: Χρονική τοποθέτηση εμφάνισης, κοινωνικοπολιτικό /-πολιτιστικό πλαίσιο, πρώτες σημαντικές τοποθετήσεις και προτάσεις επί του θέματος από συνθέτες πριν τον Καλομοίρη (Γ. Λαμπελέτ, Λαυράγκας) και έργα. Τα θέματα της δεύτερης ενότητας είναι: Βιογραφικά στοιχεία για τον Μανώλη Καλομοίρη. Ο Καλομοίρης ως πατριάρχης της Εθνικής Σχολής. Ιδεολογία, επιρροές, κύριοι τομής συμβολής στη μουσική ζωή της Ελλάδας, συνθετικό έργο. Άλλοι συνθέτες της γενιάς Καλομοίρη, όπως Βάρβογλης, Ριάδης, Πετρίδης και Σκλάβος. Στην τρίτη συνεδρία εξετάζεται η εξέλιξη της Εθνικής Σχολής. Παρουσιάζονται συνθέτες επόμενων γενεών (Ευαγγελάτος, Καρυωτάκης, Κωνσταντινίδης, Καζάσογλου, Νεζερίτης, Ξένος κά) που ακολουθούν είτε στενά είτε σε κάποια φάση της συνθετικής τους πορείας την αισθητική της Ελληνικής Εθνικής Σχολής, συνδυάζοντας διάφορα διεθνή ρεύματα.

Στην ενότητα αυτή θα μελετηθούν οι τάσεις και τα ρεύματα της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας στον 20ο και 21ο αιώνα. Η ενότητα χωρίζεται σε πέντε συνεδρίες: Στην 1η συνεδρία θα γίνει εισαγωγή στις ιδέες και στα μουσικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Θα εξεταστούν ο πρώιμος μοντερνισμός (ιμπρεσιονισμός, πριμιτιβισμός και η Δεύτερη Σχολή της Βιέννης) και τα αιτήματα της διεθνούς πρωτοπορίας μετά το 1950 μέσα από παρουσίαση χαρακτηριστικών μουσικών παραδειγμάτων και συνθετών. Η δεύτερη συνεδρία καλύπτει το α΄ μισό του 20ού αιώνα. Ο μουσικός μοντερνισμός εξετάζεται ως προσωπική υπόθεση μέσα από το έργο συνθετών όπως οι Δ. Μητρόπουλος, Ν. Σκαλκώτας, Χ. Περπέσσας, κ.ά. Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στη ζωή και το έργο του Σκαλκώτα. Στην τρίτη συνεδρία θα εξεταστεί η δεκαετία του 1950. Συγκεκριμένα θα ζητηθούν τα εξής: Τα ζητούμενα της παγκοσμιότητας και του εκσυγχρονισμού. Η αναγνώριση του Σκαλκώτα ως πρωτεργάτη της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας. Η γέννηση ενός κινήματος: Γ. Α. Παπαϊωάννου, Γ. Σισιλιάνος. Σύνθεση με επίκεντρο την ανανέωση της μουσικής γλώσσας και όχι την έκφραση εξωμουσικών ιδεών. Στην τέταρτη συνεδρία θα γίνει μία παρουσίαση των Μαθηματικών στη μουσική του Ιάννη Ξενάκη. Θα παρουσιαστούν βασικές μαθηματικές θεωρίες, όπως οι Στοχαστικές Διαδικασίες, η Θεωρία Παιγνίων, η Θεωρία Ομάδων, η Θεωρία Αριθμών κλπ. Θα μελετηθεί η εφαρμογή τους στη σύνθεση συγκεκριμένων έργων από τον Ξενάκη, καθώς και οι ιστορικές, αισθητικές και φιλοσοφικές εκφάνσεις της εφαρμογής των Μαθηματικών στο έργο του συνθέτη. Στην πέμπτη συνεδρία θα γίνει μελέτη της μουσικής πρωτοπορίας από τη δεκαετία του 1960 ως σήμερα και θα εξεταστούν συνοπτικά τα εξής θέματα: Το θεσμικό απόγειο και η παρακμή του ελληνικού μοντερνισμού. Ο κοσμοπολίτικος ελληνικός μοντερνισμός (σε συμφωνικές παραστάσεις και σε παραστάσεις αρχαίου δράματος). Ο ρόλος των ξένων Ινστιτούτων (και του Ψυχρού Πολέμου) στη διάδοση του μουσικού μοντερνισμού. Οι (διεθνείς) Ελληνικές Εβδομάδες Σύγχρονης Μουσικής και άλλοι θεσμοί διάδοσης της μοντερνιστικής μουσικής. Στοχεύοντας στο αύριο μέσω διαφορετικών μουσικών στυλ (Γιάννης Χρήστου, Μιχάλης Αδάμης, Νίκος Μαμαγκάκης, κ.ά.). Η αναζήτηση της ελληνικότητας στην ελληνική αρχαιότητα. Το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (ΚΣΥΜΕ), η ηλεκτρονική μουσική και το πολύτεχνο ως ζητούμενο. Οι μεταμορφώσεις των αιτημάτων της πρωτοπορίας από Έλληνες συνθέτες τον 21ο αιώνα. Η διεθνής παρουσία των Ελλήνων. Χαρακτηριστικοί σύγχρονοι συνθέτες.

Στην ενότητα αυτή θα εξεταστεί ο ρόλος των γυναικών στην Ιστορία της Ελληνικής Μουσικής, ένα κεφάλαιο συχνά παραμελημένο από τη μουσική ιστοριογραφία. Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε τέσσερις συνεδρίες. Στην πρώτη συνεδρία θα μελετηθεί η ελληνίδα δημιουργός, έτσι όπως απαντάται στην αρχαία ελληνική μυθολογία και τα ομηρικά έπη. Στις πηγές αυτές η γυναίκα συνθέτρια παρουσιάζεται ως η δημιουργός ύμνων και ποιημάτων -συνήθως- με τη συνοδεία λύρας. Στη δεύτερη συνεδρία θα εξεταστεί η γυναικεία παρουσία στον χώρο της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής: Θα παρουσιαστεί ένας μεγάλος αριθμός άγνωστων και γνωστών σημαντικών ελληνίδων συνθετριών και ερμηνευτριών, παιδαγωγών και μουσικοκριτικών που είχαν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν στα μεγάλα μουσικά Ευρωπαϊκά κέντρα κοντά σε φημισμένους δασκάλους του παγκόσμιου μουσικού στερεώματος. Ωστόσο δεν είχαν όλες τη δυνατότητα να διασπείρουν τις ακαδημαϊκές τους γνώσεις, είτε λόγω των αντίξοων κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών, είτε λόγω της ανδροκρατούμενης, κατάστασης του μουσικού χώρου. Η τρίτη συνεδρία ασχολείται με τη γυναικεία παρουσία στη μουσική των Επτανήσων του 19ου αιώνα: Παρότι η θέση της μουσικής στο πολιτισμικό γίγνεσθαι των Επτανήσων έχει προβεβλημένη θέση, η γυναικεία συμβολή σε αυτή μέχρι πρόσφατα δεν είχε λάβει την αντίστοιχη προσοχή. Το μάθημα αυτό θα υπογραμμίσει πτυχές της γυναικείας μουσικής δραστηριότητας στον επτανησιακό χώρο κατά τον 19ο αιώνα με γνώμονα το κοινωνικό περιβάλλον και τα αναμενόμενα για την εποχή ακούσματα. Η τέταρτη και τελευταία συνεδρία εξετάζει τη δράση της Ρένας Κυριακού, το παιδί-θαύμα από την Κρήτη που συγκλόνισε το παγκόσμιο κοινό με τις ασυναγώνιστες ερμηνείες της σε παραγκωνισμένους μέχρι τότε συνθέτες, όπως και με τη δυναμική πρόταση των πρωτοποριακών (για την εποχή τους) συνθέσεών της.

Στη συγκεκριμένη ενότητα εξετάζονται θέματα ιστορίας της Μουσικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η ενότητα αυτή είναι δομημένη σε τρεις συνεδρίες: Στην πρώτη συνεδρία παρουσιάζονται τα πρώτα εκπαιδευτικά ιδρύματα τα οποία παρείχαν μουσική εκπαίδευση τον 19ο αιώνα μέσα από το πρίσμα της γενικευμένης υποχρεωτικής εκπαίδευσης που καθιερώνεται αυτή την εποχή σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στη δεύτερη συνεδρία παρουσιάζονται οι σημαντικότεροι σταθμοί του μαθήματος της Μουσικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Κατά τον 20ο αιώνα, όταν τα ευρωπαϊκά μοντέρνα ρεύματα επιδιώκουν ρήξη με την παράδοση, η ελληνική μουσική παραμένει προσκολλημένη με εμμονή σε ένα αίτημα «εθνικής» μουσικής γλώσσας. Το παράδοξο είναι ότι αυτή είναι αμιγώς δυτικότροπη και αγνοεί τη μη διαμεσολαβημένη λαϊκή μουσική, παρά τη δυναμική της αισθητική και κοινωνική παρουσία. Η αναζήτηση της «ελληνικότητας» χαρακτηρίζει τη μουσική δραστηριότητα διαχρονικά, οξύνεται όμως με την άνοδο της Μεγάλης Ιδέας και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ενώ όμως η «ελληνικότητα» αποτελεί μοχλό για την πνευματική ανανέωση που εισηγείται η «γενιά του ‘30», για τη μουσική είναι εργαλείο καθήλωσης και στατικότητας. Η επαφή των Ελλήνων μουσικών με τις σύγχρονες τάσεις θα είναι αποσπασματική και αυστηρά προσωποπαγής. Οι καλλιτέχνες της Μεταπολίτευσης κάνουν την παράδοση και τη λαϊκότητα απαραίτητο συστατικό στοιχείο του έργου τους ως ιδεολογική διακήρυξη. Η δεκαετία του ’80 βλέπει το παραδοσιακό να γίνεται mainstream. Η στροφή αυτή είναι συγχρόνως μία έντονη στροφή προς την «ανατολικότητα». Η παραδοσιακότητα ερμηνεύεται συγχρόνως ως αυθεντικότητα και ως αντισυμβατικότητα. Η δεξιοτεχνία ανεβαίνει, οι προσωπικές ερμηνείες επίσης. Η επίσημη εκπαίδευση ταυτίζει την παράδοση με την εκκλησιαστική μουσική. Στην τρίτη συνεδρία με τίτλο «Η μουσική εκπαίδευση των επαγγελματιών μουσικών στην Ελλάδα» παρουσιάζονται τα είδη των μουσικών ιδρυμάτων που παρέχουν σπουδές για όσους επιθυμούν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική. Εξετάζεται συνοπτικά η φιλοσοφία, το πρόγραμμα σπουδών και οι επαγγελματικές προοπτικές που παρέχονται στα ιδρύματα αυτά.