Tο παιδί εργάζεται”… έτσι συνηθίζουν να λένε οι Άγγλοι όταν ένα παιδί απλώς παίζει, κι έχουν δίκιο, αφού το παιχνίδι εί­ναι ο κυριότερος τρόπος µε τον οποίο τα παιδιά µαθαί­νουν. Μέσα από το παιχνίδι τα µεν παιδιά ανακαλύπτουν τις ιδιαίτερες κλίσεις τους, οι δε γονείς και το εκάστοτε εκπαιδευτικό σύστημα, έχουν τη δυνατότητα να τις ενισχύσουν, ώστε να µην αποδυναμωθούν. Από την προνηπια­κή ηλικία µέχρι το δηµοτικό, το κάθε παιδί, µέσα από το παιχνίδι, διαμορφώνει τη συναισθηματική του νοημοσύνη αλλά και τις δεξιότητες τις ζωής του, που είναι οι κυριότερες βάσεις για την εξέλιξή του.

“Κοίτα, αυτή είναι η γνώμη μου: όλοι αρχίζουμε τη ζωή μας γνωρίζοντας μαγεία. Γεννιόμαστε με ανεμοστρόβιλους, πυρκαγιές και κομήτες μέσα μας. Ικανοί να μιλάμε στα πουλιά, να διαβάζουμε τα σύννεφα και να βλέπουμε τη μοίρα μας στους κόκκους της άμμου. Ώσπου μας ξεριζώνουν τη μαγεία μέσα από την ψυχή μας. Στο σχολείο, στην εκκλησία, στο σπίτι. Μας βάζουν στον ίσιο δρόμο και μας λέν να είμαστε υπεύθυνοι. Να φερνόμαστε όπως αρμόζει στην ηλικία μας. Να ωριμάσουμε, για όνομα του Θεού. Και ξέρεις γιατί μας το λεν; Επειδή ντρέπονται γι αυτό που άφησαν κάποτε να τους κάνουν στις δικές τους ψυχές” R R McCammon, Boy’s Life

Οι ειδικοί επισημαίνουν, πως ο επαγγελματικός προσανατολισμός ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Οι μελλοντικοί ενήλικες πρωταγωνιστές της επαγγελματικής ζωής, δηλαδή, τα παιδιά, χρειάζονται περισσότερο ελεύθερο χρόνο με πολλά ερεθίσματα, για να αναπτύξουν τις δεξιότητες της ζωής τους, τις δυνατότητες έκφρασης των συναισθημάτων, των δυνατοτήτων τους, και βέβαια, γνώση, για να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα και τις μοναδι­κές ικανότητές τους.

Το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και οι γονείς, χρειάζεται να αφουγκράζονται συνέχεια τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών, ώστε να τα οδηγήσουν στo δρόμο που εκείνα κάποτε θα διαλέξουν. Αυτή, όμως, είναι μια φροντίδα που ξεκινά από πoλύ νωρίς, όταν ακό­μα το παιδί είναι νήπιο, πριν καλά καλά πάει στον παιδικό σταθμό ή στo νη­πιαγωγείο. Σ’ αυτή την πρώιμη φάση οι γονείς θα του δώσουν τις πρώτες ευκαιρίες ν’ αποκαλύψει τα ταλέντα και τις κλίσεις του. Στη συνέχεια, τη σκυ­τάλη θα πάρουν μαζί τους, οι ειδικοί του παιδικού σταθμού, του νηπιαγωγείου και του σχο­λείου.

Τα πρώτα χρόνια:

Η «επαγγελματική ενημέρωση» ξεκιvάει από τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών, όταν σιγά σιγά έρχονται σε επαφή και με τα διάφορα επαγγέλ­ματα. Έτσι αρχίζει και η επιθυμία του κά­θε παιδιού να γίνει, π.χ. δάσκαλος, γιατρός, μουσι­κός, πυροσβέστης, κλπ.. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι το κάθε παιδί θα ασκήσει τελικά το επάγγελμα που φαντάζεται σε μικρή ηλικία, αλλά η όλη διαδικασία το βοηθά να χτίσει σιγά σιγά την αυτονομία του. Τα παιδιά “διαλέγουν επάγγελμα” για να νιώσουν ότι διαφοροποιούνται. Ο προσ­διορισμός του επαγγέλματος βοηθά το παιδί να ξεχωρίσει τον εαυτό του μέσα στην οικογένεια. Το μεν παιδί προσανατολίζεται σε μια προσωπική πορεία στη ζωή και η οικογένεια σε μια μελλοντική ζωή χωρίς το παιδί.

Η συμβουλή των ψυχολόγων προς τους γονείς είναι σαφής: Δώστε ελεύθερο χρόνο και ερεθίσματα στο παιδί σας, για να αναπτύξει τις δεξιότητές του. Αν το παιδί σας έχει μια ιδιαίτερη κλίση σε κάτι, βοηθήστε το να την καλλιεργήσει, ενισχύστε του τις τάσεις του και προτρέψτε το να τις εκφράσει, χωρίς όμως να τη συνδέσετε απαραίτητα με το μελλοντικό του επάγγελμα, γιατί δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως θα συνθέσουν, τελικά, όλα εκείνα που θα αποκομίσουν από τη ζωή τους.

Έτσι κι αλ­λιώς, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παρεμβληθούν και άλλοι παράγοντες που θα τα οδηγήσουν στην όποια επαγ­γελματική απόφαση. Αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθήσουμε από μικρή ηλικία κάθε παιδί να μπει στη διαδικασία ανακάλυψης του ίδιου του εαυτού του, προσφέροντάς του τη δυνατότητα έκφρασης των συναισθη­μάτων του, από τη μια πλευρά, και των ιδιαίτερων σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του, από την άλλη.

Ο ελεύθερος χρόνος που θα του προσφέρουμε, το παιχνίδι, και η συναναστροφή με άλ­λα παιδιά αλλά και με ενήλικες, και βέβαια η ύπαρξη πολλών διαφορετικών ερεθισμάτων, ώστε να το παροτρύνουμε να ασχοληθεί με όσα του προξενούν ενδιαφέρον, είναι το ένα μέρος. Το κύριο, όμως, βή­μα για να ωθήσουμε το κάθε παιδί να αναπτυχθεί, είναι η γνώση του εαυτού του.

Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης:

Σήμερα έχει αρχίσει να δίνεται έμφαση στο πως μπορεί κάθε παιδί να εκδηλώ­νει τα συναισθήματά του και να τα διαχειρίζεται. Στο παρελθόν, συναισθή­ματα όπως π.χ. ο θυμός, ήταν απαγορευ­μένα στα παιδιά. Στις μέρες μας η σημασία της ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης, δηλα­δή η επίγνωση ότι το παιδί μπορεί να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήμα­τα αλλά και των άλλων (άρα να επι­κοινωνεί), όπως και η σημασία της ανακάλυψης, της εξέλιξης και της σύνθεσης των δεξιοτήτων τής ζωή του, είναι δεδομένη.

Η συναισθημα­τική καλλιέργεια, δηλαδή η ικανότητα του ανθρώπου να αναγνωρίζει, να εκφράζει, και κυρίως να διαχειρίζεται τα συ­ναισθήματά του, είναι από τα πιο βα­σικά εφόδια για τη ζωή. Γι’ αυτό και η σύγχρονη εκπαίδευση στο νη­πιαγωγείο και στο δημοτικό χρειάζεται να βασίζονται σε προγράμματα, που έχουν στόχo την ανάπτυξη της συναισθημα­τικής νοημοσύνης.

Η δύναμη των ερεθισμάτων για την ανακάλυψη και αξιοποίηση των δεξιοτήτων ζωής:

Αν δεν δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να πειραματιστού,  δεν θα μπορέ­σουν να αντιληφθούν τις κλίσεις και τις τά­σεις τους. Οι ιδιαίτερες ικανότητες εμφανίζονται από την προσχολική ηλικία, δίνοντας στο παιδί την ευκαιρία να τις εκφράσει και μέσα από το κάθε παιχνίδι, χωρίς όμως να το καταπιέζουμε ή να το κατευθύνουμε.

Το κάθε παιδί είναι σημαντικό να έχει τη δυνατότητα να διαλέγει την απασχόλησή του κι αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν μπορεί να διαθέσει τον ελεύθερο χρόνο του σε ό,τι θέλει πραγματικά. Μέσα από τον ελεύθερο χρόνο τα ταλέντα του θα ξεδιπλωθούν με άμεσο και αυθεντικό τρόπο. Επίσης, εξίσου σημαντικές εiναι οι ώρες της αυτοαπασχόλησης που χαρίζουν στο παιδί την αίσθηση ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του, άρα ενι­σχύουν  την αυτοεκτίμησή του και τη διά­θεσή του να τα βγάλει πέρα με καινούρ­γιες προκλήσεις.

Η συμβολή των γονέ­ων είναι αποτελεσματική, όταν στηρίζουν τα παιδιά τους (όχι με υπερπροστατευτικότατα ή με καταπίεση) σε κάθε προσπάθεια που κάνουν, και τα βοηθάνε να αισθάνονται ικανά και να μην απογοητεύονται από τις  μικρές αποτυχίες τους.

Η επικοινωνία και η κοινωνικότητα:

Στην προνηπιακή ηλικία τα παιδιά χρειάζονται να συναναστρέφονται με άλ­λα παιδιά και να επικοι­νωνούν μεταξύ τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο μαθαίνουν την ομαδικότητα, αποκτούν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση και το πιο σημαντικό: μαθαίνουν τον εαυτό τους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να εκ­φράζουν ό,τι σκέφτονται και να καταλαβαίνουν, αντίστοιχα, τα άλλα παι­διά. 

Τα περισσότερα επαγγέλ­ματα, εξάλλου, απαιτούν καλή επικοινωνία και αυ­ξημένη κοινωνικότητα. Μέσα από τη συνανα­στροφή το παιδί μαθαίνει, εκτός των άλλων, να αυτοπειθαρχεί και να οροθετείται, κάτι που επίσης είναι σημαντικό για όποιο επάγγελμα κι αν διαλέξει στο μακρινό μέλλον. Οι βάσεις όμως θα μπουν στην παιδική ηλικία.

Στον παιδικό σταθμό:

Όταν το παιδί δημιουργεί, αποκαλύπτει τις τάσεις του και τις δυνατότητές του με μοναδική ευκολία. Οι ευκαιρίες για δημιουργία δίνονται μέσα στο σπίτι με διάφορα παιχνίδια και απασχολήσεις, είτε στον παιδικό σταθμό και αργότερα στο νηπιαγωγείο. Γι’ αυτό, όταν θα έρθει η ώρα να διαλέξουν οι γονείς τον παιδικό σταθμό καλό είναι να φροντίσουν να διαθέτει τα παρακάτω χαρακτηριστικά ή του­λάχιστον να τα πλησιάζει:

Έμφαση στην ανάπτυξη: Για να βοηθήσει τα παιδιά να προσανατολιστούν σωστά στο μέλλον, σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, ο σύγχρονος παιδικός σταθμός πρέπει επίσης να δίνει μεγάλη έμφαση στη λέξη “ανάπτυξη”. Συγκεκριμένα, να μπορεί να “‘υποσχεθεί” την προσωπική, την κοινωνική αλλά και την σωματική ανάπτυξη των παιδιών, όπως και την ανάπτυξη των συναισθημάτων τους και των  γνώσεων τους, αλλά και των πνευματικών ικανοτήτων τους. Επίσης οι ειδικοί ενός παιδικού σταθμού είναι καλό να “κατεβαίνουν” στο ύψος των παιδιών, κυριολεκτικά και μεταφορικά, για να μπορούν να επικοινωνήσουν και να “ακούσουνε” με προσοχή τις επιθυμίες και τις ιδιαιτερότητές τους.

Επιπλέον, ο παιδικός σταθμός χρειάζεται να έχει μικρές ομάδες, με μια δασκάλα και έναν βοηθό, έτσι ώστε να μπορούν να ασχοληθούν με το κάθε παιδί ξεχωριστά, και να ενημερώνουν τους γονείς για την ανάπτυξή του σε όλους τους τομείς.

Προσιτός χώρος και αυτοδιάθεση: Ο χώρος του παιδικού σταθμού πρέπει να έχει ζεστασιά, σεβασμό και ασφάλεια για τα παιδιά, να διαθέτει μικρά έπιπλα κι έναν εξοπλισμένο εξωτερικό χώρο για ελεύθερο παιχνίδι και σωματική έκφραση και άσκηση, απαραίτητα σε αυτές τις ηλικίες. Επίσης, να είναι ένας απόλυτα προσιτός χώρος για τους μικρούς φιλοξενούμενούς του και vα τους παρέχει άμεσα την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων τους με ποικιλία ερεθισμάτων.

Ενάς γονιός µπορεί να ελέγξει έναν τέτοιο χώρο προσέχοντας το εξής:  Το υλικό για τα παιχνίδια και τις δρα­στηριότητες να είναι τοποθετημένο σε τέτοιο ύψος, ώστε ένα κάθε παι­δί να µπορεί να πιάσει αυτό που το ενδιαφέρει και να εκφράσει µ’ αυτόν τον τρόπο άµεσα την προτίµησή του αλλά και την κλίση του. Άλλο παιδί θα προτιμήσει τα τουβλάκια, άλλο τις δαχτυλοµπογιές, άλλο χαρ­τιά και µαρκαδόρους ή κάποιο παζλ, κι άλλο θα παίξει µε ένα ξυλόφω­νο, ή θα προτιμήσει την παιδική χαρά.

Επίσης, είναι καλό να µπορούν οι γο­νείς να επισκέπτονται όλες τις ώρες τον παιδικό σταθµό.

Στο νηπιαγωγείο:

Το πρόγραµµα στο νηπιαγωγείο χρειάζεται µεγαλύτερη καθοδή­γηση και οργάνωση, ώστε να προετοιμάσει το παιδιά να περάσουν µε µεγαλύτερη ευκολία στo δηµοτικό σχολείο, oπότε αυξάνονται κάπως οι απαιτή­σεις για πειθαρχία και oριoθέτηση. Όμως, ένα νηπιαγωγείο δεν θα πρέπει να έχει στο πρόγραµµά του υποχρεωτικά γραφή και ανάγνω­ση. Αν ένα παιδί «στέκεται» καλά στην οµάδα, αν νοιώθει καλά µε τον εαυτό του και λειτουργεί επιτυχώς, θα περάσει οµαλά στην πρώτη δη­µοτικού χωρίς απαραίτητα να ξέ­ρει να διαβάζει ή να γράφει. Μπορεί να υπάρχει πρόγραµµα για όλα τα παραπάνω (ακόµα και για µία ξένη γλώσσα), αλλά σε µορφή παιχνιδιού.

Φυσικά, εί­ναι καλό να υπάρχει δυνατό­τητα για γυµναστική, καλλιτεχνι­κές δραστηριότητες, µουσική, και όλα όσα µπορεί να ενδιαφέρουν τα παιδιά. Όλα αυτά, ωστόσο, δεν πρέπει να δίνονται στο παιδί με καταπιεστικό ή υποχρωτικό τρόπο.

Γενική µόρφωση και παιδεία – Τα εφόδια:

Η σηµασία της γενικής µόρφωσης και παιδείας είναι µεγάλη. Ανεξάρ­τητα από τα ιδιαίτερα ταλέντα του, κά­θε παιδί, χρειάζεται να καλλιεργείται πνευματικά.

Δεν είναι τυχαίο ότι η απόφαση της εξειδίκευσης έρχεται στο τέλος των σπουδών. Η διαδρoµή από τη µόρφωση µέχρι την επαγγελµατι­κή αποκατάσταση µπορεί ν’ αλλάξει στόχο πολλές φορές. Σήµερα κάθε ενήλικας π.χ. στην Ευρώπη, πρόκειται να εξασκήσει κατά  μέσο όρο, τρία ή και τέσσερα διαφορε­τικά επαγγέλματα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μπορεί στη διαδροµή ο καθένας να επισηµάvει άλλα ενδιαφέροντα, ή μπορεί ακόµη ν’ αλλάξει επάγγελµα ύστερα από µια σύ­ντοµη επιπλέον επιμόρφωση, η οποία θα βασίζεται και στα εφόδια της γενικής παιδεία που απέκτησε, αλλά και με στόχο την αυτοπραγμάτωση των δεξιοτήτων ζωής του, που είναι εκείνο που θα του δώσει την αίσθηση της επαγγελματικής -και όχι μόνο- ολοκλήρωσης, πως πραγματικά κατάφερε να αξιοποιήσει έως και στο έπακρο, τις ικανότητές του.

Οι μελλοντικές επιλογές:

Η επιλογή του επαγγέλματος δεν είναι αποτέλεσα µιας µόvο συνισταμένης, δηλαδή των ικα­νοτήτων και των κλίσεων του παιδι­ού, και των εφοδίων που θα κατακτήσει από τη μόρφωσή του(πτυχία και διακρίσεις) αλλά και άλλων παραγόντων, κοινωνικών και ψυχολογικών. Τα εφόδια που θα αποκτήσει κάθε παιδί από την προνηπιακή, νηπιακή, και σχολι­κή του ηλικία, θα το βοηθήσουν να εκμεταλλευτεί µε πολύ µεγαλύτερη ευκολία τις ιδιαιτερότη­τές του, έτσι ώστε να πραγµατοποι­ήσει µε επιτυχία τα όνειρά του.

Το επάγγελμα είναι η ίδια η ζωή, σε αυτό αναλώνουμε την περισσότερη ενέργειά µας, κι αυτό βοηθά στη δηµιουργία της ταυτότητάς µας. Ωστόσο δεν µπορούµε να απαιτούμε από τα παιδιά ν’ αποκτήσουν ταυ­τότητα πριν ακόµη ενηλικιωθούν. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο επαγγελματικός προσανατολισµός είναι µια εξελικτική διαδικασία, που δεν αξίζει µόνο για το αποτέλεσµά της, αλλά και για το ταξίδι που κάνει το κάθε παιδί, µέχρι να είναι έτοιµο να “πάρει τη ζωή του στα χέρια του”.

Ο παιδικός σταθμός, το νηπιαγωγείο και το σχολείο χρειάζεται:

• Να προσέχουν κάθε παιδί, καθώς κινείται στο περιβάλλον.
• Ν’ ανταποκρίνονται στις ανάγκες του.
• Να παρατηρούν κάθε παιδί ξεχωριστά.
• Να προσέχουν όσα εκφράζει κάθε παιδί.
• Να το βοηθούν να εκφράζεται συναισθηματικά και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του (ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης).
• Να το βοηθούν να επικοινωνεί.
• Να του μαθαίνουν να ολοκληρώνει την κάθε προσπάθειά του, να επιμένει, να εξερευνά, να μοιράζεται.
• Να του δίνουν ερεθίσματα που θα το βοηθήσουν να ανακαλύψει και να διαμορφώσει τις δεξιότητες της ζωής του, π.χ. με ομαδικά και ατομικά παιχνίδια, απασχολήσεις και δραστηριότητες.
• Να το βοηθούν να μάθει τον εαυτό του.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε, κάποια από εκείνα που άφησε παρακαταθήκη, ο καθηγητής Χρίστος Τσολάκης: “Δεν γνωρίζει κανείς καλά, παρά μόνο ότι τον έχει κάνει να το αγαπήσει. Αν κάτι δεν το αγάπησες, δεν το γνωρίζεις καλά. Το σχολείο πρέπει να είναι μια ευτυχισμένη οικογένεια! Αυτή την μεταρρύθμιση θα τη βάλουμε καμιά φορά στο μυαλό μας; Τα άλλα ειναι μερεμέτια!”

“Οι μαθητές είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι!” 

Πηγή