Η γυναίκα στο ρεμπέτικο, οι γυναίκες του ρεμπέτικου
«ΣΕΡΣΕ ΛΑ ΦΑΜ» :
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ, ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ
Δευτέρα 8 μέχρι 11 Μαρτίου, 9 με 10 το βράδυ, στο Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7.
Στις επιλογές και τις σκέψεις τεσσάρων εκπομπών, η διαδρομή της γυναίκας στην κοινωνία, στα πάλκα και την δισκογραφία του ρεμπέτικου.
Είναι δεδομένο ότι οι «τρελές» και «άπιστες» περισσεύουν… Αλλά περισσεύουν και οι «χειραφετημένες»… Και μάλιστα στα προπολεμικά χρόνια… Οι γυναίκες που ξοδεύουν οι ίδιες, οι γυναίκες που «τα τρώνε» από κάποιους άντρες, οι γυναίκες που μιμούνται τη συμπεριφορά των ανδρών – ακόμα και οι γυναίκες που αποφασίζουν εξαιρετικά προωθημένα ερωτικά πρότυπα…
Τα ρεμπέτικα της προπολεμικής περιόδου που μιλάνε για «χειραφετημένες» γυναίκες – για γυναίκες που πίνουν, γλεντάνε, τα ποτήρια σπάνε κλπ. κλπ – είναι περίπου 80… Ε, δεν είναι και τόσα πολλά, μέσα στην γενικότερη θεματολογική κατάταξη των τραγουδιών. Και από την άλλη μεριά, υπάρχουν και τα τραγούδια που μαρτυρούν ότι η θέση της γυναίκας δεν ήταν τόσο προωθημένη – ζήλευαν τη θέση των ανδρών. Μετά, ο τρόπος που περιγράφουν τις γυναίκες και μόνο ο Τσιτσάνης και ο Βαμβακάρης, οι κορυφαίοι του ρεμπέτικου, είναι δυο τεράστια κεφάλαια σε μια τέτοια αναφορά.
Η συμπεριφορά των γυναικών που τραγούδησαν, έπαιξαν ή και έγραψαν τραγούδια στο χώρο του ρεμπέτικου – είναι ένα ξεχωριστό μεγάλο θέμα. Είτε παρατηρούμε την δημιουργία τραγουδιών, είτε την δισκογραφία, είτε το πάλκο. Δεν έχουμε βέβαια ιδιαίτερες εικόνες από την πρώτη γενιά, δηλαδή το τραγούδι της Αμερικής ή το τραγούδι με αναφορές στη Σμύρνη. Όταν κερδίζει τα σκήπτρα το μπουζούκι και το πειραιώτικο ρεμπέτικο, στην αρχή δεν υπάρχει γυναικεία παρουσία… Ούτε στο πάλκο, ούτε στην δισκογραφία… Οι πρώτες γυναικείες φωνές που τραγουδούν πιο εκτεταμένα ρεμπέτικα, τραγουδούν με αντρικό σχεδόν τρόπο και μαθαίνουν ακόμα και να ντύνονται ανάλογα. Η λαϊκή τραγουδίστρια που άλλαξε τη θέση της γυναίκας στο πάλκο, ίσως και στην δισκογραφία, είναι η Μαρίκα Νίνου. Τόσο που οι πιο αυστηροί του ρεμπέτικου, να την θεωρούν ξένο σώμα… Όταν στις αρχές του ’57 θα φύγει από τη ζωή, αυτό που συνηθίζουμε να λέμε «ρεμπέτικο» σχεδόν έχει κλείσει τον ιστορικό του κύκλο, ενώ ήδη έχει πάρει το δρόμο της η επόμενη γενιά λαϊκών τραγουδιστριών. Τόσο στη δισκογραφία, όσο και στο πάλκο…
Για πολλά χρόνια, το όνομα της γυναίκας τραγουδίστριας, θα μπαίνει δεύτερο δίπλα σ’ αυτό του άντρα τραγουδιστή ή συνθέτη… Μόνο το «Ντούο Χάρμα» – το πρώτο ουσιαστικά λαϊκό ντουέτο, βάζει τον Τόλη και την Λίτσα Χαρμαντά σε κοινή βάση… Από εκεί και για δυο τουλάχιστον δεκαετίες, τα ντουέτα θα έχουν σαν πρώτη δύναμη τον συνθέτη ή τον τραγουδιστή… Τσιτσάνης – Νίνου, Παπαιωάννου – Ντάλλια, Μητσάκης – Χρυσάφη, Χιώτης – Λίντα … Κι ύστερα Καζαντζίδης – Γκρέυ, Καζαντζίδης – Μαρινέλλα, Γαβαλάς – Κούρτη κλπ. Συνήθως μάλιστα, τα ντουέτα θα έχουν σαν αφετηρία τον έρωτα ή και τον γάμο… Βέβαια, εκείνη η εικόνα που σατιρίζει τη σχέση και βάζει το σεγόντο να …μασάει τσίχλα και να χτυπάει παλαμάκια στον τραγουδιστή, μάλλον δεν ίσχυε ιδιαίτερα, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις…
Περισσότερα ακούμε και λέμε στις 4 εκπομπές. Πάντα με την πεποίθηση και με στόχο ότι «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια».
ΣΗΜ : Σαφώς, η Ρόζα Εσκενάζυ και η Μαρίκα Νίνου είναι σύμβολα της αναφοράς μας. Τις είδε έτσι, διαμορφώνοντας την εικόνα της εκπομπής, ο Petros Paraschis