Σπουδαίοι Έλληνες δημιουργοί κατόρθωσαν να ξεγελάσουν την παρανοϊκή λογοκρισία των Συνταγματαρχών με ευρηματικό τρόπο.

17 Νοεμβρίου 1973. Η αντίσταση στη δικτατορία κορυφώνεται με την τριήμερη εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τα επτά έτη που διήρκεσε η κατάλυση της δημοκρατίας διαδραματίστηκαν πολλές τραγικές ιστορίες. Τις γνώρισε έως και η μουσική, μαζί με άλλες κωμικοτραγικές στιγμές.

Μία από τις «μαύρες» σελίδες που θα συναντήσει ο αναγνώστης στην ελληνική ιστορία είναι η περίοδος της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967 – 74).

Ένας θεσμός του καθεστώτος παράλληλα με τις εξορίες, τα βασανιστήρια και την προπαγάνδα, ήταν η λογοκρισία. Λογοκρισία στον Τύπο, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, ακόμη και στη μουσική. Οτιδήποτε υπήρχε ενδεχόμενο να υποδηλώνει την παραμικρή υπόνοια ενάντια στην πραξικοπηματική κυβέρνηση απαγορευόταν δια ροπάλου. Όσοι είχαν υποπέσει σε σφάλματα γνώριζαν τις συνεχείς κλήσεις για απολογία στα γραφεία των υπουργών με τον κίνδυνο της προσαγωγής.

Στη δισκογραφία – όπως και στις άλλες κατηγορίες – οι δημιουργοί και οι εταιρείες δοκίμαζαν να λογοκρίνουν μόνοι τα έργα τους, προτού αυτά φτάσουν στο επίσημο «μαχαίρι». Οι προσπάθειές τους ήταν μάταιες καθώς οι λογοκριτές διύλιζαν τους στίχους λέξη προς λέξη και αφαιρούσαν λόγια είτε απαγόρευαν ολόκληρα τραγούδια πολλές φορές χωρίς ιδιαίτερο λόγο.

Οι στιχουργοί, καταπιεσμένοι από τους Συνταγματάρχες, προκειμένου να διαδώσουν τα μηνύματά τους χρησιμοποίησαν στα τραγούδια το αλληγορικό στοιχείο.

Ο άκρατος λογοκριτικός μηχανισμός χωρίς να γνωρίζει εν τέλει τι ήθελε να ελέγξει, επέτρεπε την κυκλοφορία τραγουδιών που αλλιώτικα θα είχαν πάρει την ετικέτα «ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ».

Στην περίπτωση της πλήρους απαγόρευσης ο εκάστοτε δίσκος βινυλίου έβγαινε εκτός κυκλοφορίας με εικονική καταστροφή είτε έπαιρνε ένα αυτοκόλλητο ή γρατζουνιούνταν στο κυρίως σώμα ώστε να καθίσταται αδύνατη η αναπαραγωγή του.

Tα τραγούδια που λογοκρίθηκαν

Την περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών είχε απαγορευτεί το τραγούδι «Τα Παιδιά Του Πειραιά» του Μάνου Χατζιδάκι ερμηνευμένο από τη Μελίνα Μερκούρη.

«Η κατασταλτική λογοκρισία την εποχή της επταετίας επιβαλλόταν από καραβανάδες που είχαν τοποθετηθεί στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση και από εκεί κινούσαν τα νήματα», γράφει ο Γιώργος Μονεμβασίτης.

«Τα κριτήρια του τι επιτρεπόταν να μεταδοθεί και τι όχι ήταν απρόβλεπτα και ανεξήγητα. Αξιοσημείωτος ήταν ο τρόπος με τον οποίο εφάρμοζαν τις αποφάσεις τους. Για να προλάβουν την κατά λάθος ή “κατά λάθος” μετάδοση ενός κατ’ αυτούς επικίνδυνου τραγουδιού, δεν περιορίζονταν στο σφράγισμα των ανεπιθύμητων δίσκων (εξώφυλλα, θήκες και ετικέτες) με τη σφραγίδα “Απαγορεύεται” – σε κάποιες περιπτώσεις η λέξη αυτή ήταν χειρόγραφη», αναφέρει.

«Είχαν επινοήσει διάφορους απίστευτους τρόπους: χάραζαν τους δίσκους με καρφίτσες ή πρόκες, κολλούσαν στην ενεργό ηχητική επιφάνειά τους μονωτικές ταινίες ή τσιρότα-λευκοπλάστ ή έβαφαν την επιφάνεια αυτή χιαστί με πυκνή μπογιά», περιγράφει.

Την εποχή εκείνη ήταν απαγορευμένος όλος ο Μίκης Θεοδωράκης και φυσικά όσα τραγούδια – στίχοι είχαν τη μουσική του.

Στη «Θητεία» του Γιάννη Μαρκόπουλου επενέβη η λογοκρισία και άλλαξε τη λέξη «συμμορία» σε «κομπανία» (στο τραγούδι «Μαλαματένια Λόγια») ενώ θέμα υπήρξε και στον στίχο «Παρασκευή το βράδυ στις 9» (στο «Τα Λόγια Και Τα Χρόνια»), που άλλαξε επειδή Παρασκευή προς Σάββατο έγινε το πραξικόπημα.

Στο τραγούδι «Να ‘τανε το ’21» του Σταύρου Κουγιουμτζή, οι αρχικοί στίχοι είχαν τη φράση «…και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα, μια Τουρκοπούλα αγκαλιά». Με αυτούς ηχογραφήθηκε αρχικά το 1969 σε δίσκο 45 στροφών. Η εν λόγω φράση ενόχλησε τους Τούρκους, οι οποίοι με διάβημά τους πέτυχαν την απόσυρση του δίσκου από την αγορά και με απόφαση της επιτροπής λογοκρισίας το τραγούδι ηχογραφήθηκε ξανά με αλλαγμένη τη φράση σε «…και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα, μια ομορφούλα αγκαλιά».

Την ίδια εποχή, απαγορεύτηκε το βραβευμένο στο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού Θεσσαλονίκης του 1963 τραγούδι «Πέταξ’ Ένα Πουλί» των Κώστα Κλάβα και Αλέξη Αλεξόπουλου, γιατί θεωρήθηκε ότι προσβάλει το πουλί της Εθνοσωτηρίου Επαναστάσεως.

Απαγορεύτηκε το επίσης βραβευμένο στο Φεστιβάλ του 1972 τραγούδι «Αν Ήμουν Πλούσιος» των Δώρου Γεωργιάδη και Σώτιας Τσώτου γιατί θεωρήθηκαν ύποπτοι οι αρχικοί στίχοι του «Μεσάνυχτα στη γειτονία, η φτώχεια, η γρίπη, η παγωνιά, κι ο πολιτσμάνος στη γωνιά μες στο χιονιά». Άλλο ένα βραβευμένο τραγούδι στο Φεστιβάλ με όνομα «Το Φτωχόπαιδο» (1965) του Σπήλιου Μεντή, απαγορεύτηκε γιατί οι στίχοι του ήταν του Γιάννη Ρίτσου.

Το «Άπονη ζωή» των Σταύρου Ξαρχάκου και Λευτέρη Παπαδόπουλου είχε απαγορευτεί και λόγω του ερμηνευτή το, Γρηγόρη Μπιθικώτση και λόγω των κοινωνικών προεκτάσεων των στίχων του. Για τους στίχους τους είχαν απαγορευτεί τραγούδια όπως τα «Σαββάτο Απόγιομα» και «Θυμάσαι» των Νότη Μαυρουδή και Γιάννη Κακουλίδη – πολιτικοί στη μια περίπτωση, αντιπολεμικοί στην άλλη.

Δισυπόστατα τραγούδια τρίτων καλλιτεχνών είχαν καλύτερη τύχη χάρις στη λανθασμένη κατανόηση των στίχων τους.

Πηγή: www.hit-channel.com

Πηγή