γράφει ο Δημήτρης Βαρελάς

Επιγραμματικά παραθέτω το πως θα έπρεπε να είναι και τι θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα μάθημα σολφέζ σύμφωνα με τη σύγχρονη μουσική παιδαγωγική με στόχο, πάντα, η διδασκαλία του να είναι ευχάριστη και να συνδέεται με τον «πραγματικό» κόσμο της μουσικής.

Μικρές και αυτοτελείς μελωδίες

• Mικρές και αυτοτελείς μελωδίες για να αποφύγουμε τις ανούσιες βαρετές ασκήσεις για την εκμάθηση των αξιών και άλλων βασικών εννοιών τις μουσικής.
• Οι σύντομες μελωδίες είναι πιο εύπλαστο υλικό για να διδάξουμε πρίμα βίστα. Θεωρούμε δεδομένο ότι, μαθαίνω μουσική ανάγνωση σημαίνει μαθαίνω να τραδουδάω πρίμα βίστα.
• Οι σύντομες μελωδίες βοηθούν τον δάσκαλο να κερδίσει χρόνο και να ασχοληθεί με τα επιμέρους προβλήματα του μαθητή, καθώς προσεγγίζει κάθε καινούργιο γνωστικό αντικείμενο από πολλές διαφορετικές γωνίες.

Αποτελεσματική παιδαγωγική του ρυθμού – ρυθμικές συλλαβές

• Ακρίβεια και μουσικότητα κατά την εκτέλεση των ασκήσεων, με ή χωρίς το μέτρημα με το χέρι.
• Κατανόηση της ρυθμικής δομής και αλληλεπίδρασης μέτρου και ρυθμού.
• Ακουστική αναγνώριση και ταυτοποίηση ρυθμικών μοτίβων με την χρήση ρυθμικών συλλαβών.
• Λεπτομερή και συνεπή ρυθμική γλώσσα που βοηθάει την επικοινωνία μεταξύ των μουσικών και μπορεί να αντιμετωπίσει πολύπλοκα και δύσκολα ρυθμικά μοτίβα.
• Ρυθμική γλώσσα που μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα όπως και η χρήση του “Ντο, ρε, μι, φα, σολ, λα, σι”.
• Το όνομα κάθε συλλαβής εξαρτάται από τη θέση της νότας μέσα στο μέτρο.
• “Μοναδική” συλλαβή για κάθε υποδιαίρεση του μέτρου.
• Ρυθμικές συλλαβές που επιτρέπουν την συνύπαρξη σύνθετων και απλών μέτρων.

Τα παιδιά μπορούν να μάθουν να λένε αυτές τις ρυθμικές συλλαβές πριν ακόμη μάθουν μουσική σημειογραφία, αρκεί να δωθούν με έναν τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους.

Κλειδιά – κλίμακες – τετράχορδα

Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου σολφέζ εισάγονται σταδιακά τα κλειδιά Σολ, Φα και Ντο 3ης γραμμής, οι μείζονες και ελάσσονες κλίμακες καθώς και οι τροπικές, πεντατονικές και άλλες κλίμακες. Επίσης η έννοια των τετραχόρδων αποκτά μια ιδιαίτερη θέση μέσα στο μάθημα, καθώς ο μαθητής μαθαίνει να ακούει και να τραγουδάει κάθε είδους τετραχόρδου -κάτι που βοηθάει τόσο στο τραγούδι πρίβα βίστα όσο και στο ντικτέ.

Μουσικά παραδείγματα – μεικτοί ρυθμοί

Σε κάθε μάθημα αφιερώνεται χρόνος για παραδείγματα από την κλασική, την ελληνική παραδοσιακή αλλά και την τζαζ και έθνικ μουσική. Στα παραδείγματα αυτά υπάρχει και μια προτεινόμενη συνοδεία για το δάσκαλο που θέλει να χρησιμοποιήσει κάποιο πολυφωνικό όργανο στο μάθημα σολφέζ, καθώς και ηχογραφημένη συνοδεία την οποία ο μαθητής μπορεί να βρει στο διαδίκτυο. Πριν από κάθε παράδειγμα υπάρχουν ασκήσεις προετοιμασίας.
Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής μουσικής. Σταδιακά ενσωματώνονται μεικτοί ρυθμοί από την ελληνική παραδοσιακή μουσική και αναλύονται οι υποδιαιρέσεις του μέτρου και ο τρόπος μέτρησης με κινήσεις του χεριού.

Οπτικά ερεθίσματα

Η παρουσίαση βασικών εννοιών της μουσικής με τη χρήση γραφημάτων και άλλων οπτικοακουστικών μέσων είναι πολύ σημαντική ιδίως στα πρώτα βήματα της θεωρίας της μουσικής. Με αυτόν τον τρόπο ο μαθητής προσλαμβάνει τη μουσική με όλες του τις αισθήσεις. Στα οπτικά ερεθίσματα ανήκουν βεβαίως και η παρουσίαση των φθόγγων με τα χέρια. 

Εκφραστικότητα – δημιουργικότητα

Από την αρχή δίνεται έμφαση στο φραζάρισμα και τις δυναμικές της μελωδίας. Με αυτό τον τρόπο αποκλείουμε οποιαδήποτε μηχανιστική και ανέκφραστη προσέγγιση της μελωδίας και της μουσικής γενικότερα. Παράλληλα σε κάθε μάθημα υπάρχουν δημιουργικές ασκήσεις, όπως ερώτηση – απάντηση, αυτοσχεδιασμός, ρυθμική συνοδεία της φωνής και άλλα. Επίσης, δίφωνες ασκήσεις καθώς και ασκήσεις «τραγουδώ και συγχρόνως παίζω κάποιο όργανο». Αυτές οι δραστηριότητες βοηθάνε πολύ ώστε το μάθημα σολφέζ να κερδίσει το ενδιαφέρον και την αγάπη των μαθητών.

Τέλος το μάθημα σολφέζ καλό είναι να ακολουθεί τα οκτώ επίπεδα (grades*) του αγγλικού συστήματος (ABRSM), ώστε να υπάρχει μια αντιστοιχία σε διεθνές επίπεδο.

Όλα τα παραπάνω είναι ο στόχος της σειράς των 4 βιβλίων με τίτλο “Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης”:

Ειδικές τιμές για μαζικές παραγγελίες!

Μπορείτε να δείτε τα βιβλία του συγγραφέα, εκπαιδευτικού και μουσικού Δημήτρη Βαρελά παρακάτω:

Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης 1

Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης 2

Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης 3

Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης 4, υπο έκδoση 

Ο Δημήτρης Βαρελάς σπούδασε μουσική στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, σύνθεση στη Γερμανία (Hochschule fûr Musik – Wûrzburg) και παιδαγωγικά της μουσικής στην Αγγλία (Ph.D. in Music Education – Πανεπιστήμιο Reading). Έχει παρακολουθήσει κύκλους σπουδών στη μουσικοκινητική αγωγή Orff στο ινστιτούτο Orff (Salzburg).

Από το 1986 διδάσκει μουσική σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης: πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια (τμήμα Ε.Α.Π.Η του Πανεπιστημίου Αθηνών).

Παράλληλα έχει γράψει έργα για φωνητικά σύνολα, κουαρτέτα, σόλο φωνή και έργα για μαγνητοταινία.

Είναι συγγραφέας τριών βιβλίων μουσικής εκπαίδευσης που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις fagottobooks («Μουσική το πιο συναρπαστικό παχνίδι», «Τραγουδώντας Λέξεις: από τη θεωρία στην τάξη», «Plug and Play: οι νέες τεχνολογίες στο μάθημα μουσικής») τα οποία διανέμονται ως πανεπιστημιακά συγγράμματα.

Προηγούμενο άρθρο για τα βιβλία