Ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα μουσικοθεραπείας, που εφαρμόζεται από τον Μάρτιο του 2018 στην πόλη μας, πέτυχε την επιβράδυνση της εξελικτικής πορείας της γεροντικής άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ.

Συγκεκριμένα, τα πρώτα μετρήσιμα αποτελέσματα του προγράμματος, που στοχεύει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της εκφυλιστικής για τον εγκέφαλο νόσου, δείχνουν τη σημαντική πρόοδο στη νοητική κατάσταση των συμμετεχόντων, ανθρώπων 60 ετών και άνω. Το πρόγραμμα φέρει το όνομα «Ξακουστή» και υλοποιείται από το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Οδοιπορικό» του Δήμου Περιστερίου, με την υποστήριξη του δημάρχου κ. Ανδρέα Παχατουρίδη.

Ο εμπνευστής και δημιουργός του προγράμματος, διπλωματούχος συνθέτης-μουσικοπαιδαγωγός και εισηγητής μουσικοθεραπείας, Νίκος Κουβαρδάς-Μακρίδης, μίλησε στο Sputnik.

Τι είναι η Μουσικοθεραπεία και σε ποιους απευθύνεται;

Η Μουσικοθεραπεία θεωρείται σήμερα μια επιστημονική παραϊατρική ειδικότητα. Έχει καθαρά θεραπευτικό χαρακτήρα, δεν επιδιώκει δηλαδή ούτε την ψυχαγωγία του θεραπευόμενου, ούτε τη μουσική του εκπαίδευση. Παγκοσμίως θεωρείται ως μία ουσιαστική, πιθανότατα και αναπόσπαστη, συμπληρωματική θεραπεία. Είναι κλινικά αποδεδειγμένο, με μαγνητική τομογραφία ποζιτρονίου, ότι η μουσική πετυχαίνει την ταυτόχρονη λειτουργία και των δύο ημισφαιρίων του ανθρώπινου εγκεφάλου. Για να εξηγήσουμε, όταν κάποιος ασχολείται με την Τέχνη, κινητοποιεί το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο είναι υπεύθυνο για το συναίσθημα, την εξωλεκτική επικοινωνία, την έκφραση, τη δημιουργικότητα. Το αριστερό ημισφαίριο που ευθύνεται για τις λεκτικές, αναλυτικές και λογικές νοητικές διεργασίες, κινητοποιείται για να λύσουμε μαθηματικές ασκήσεις και προβλήματα. Μόνο όταν ακούμε μουσική ή λύνουμε μουσικές ασκήσεις λειτουργούν ταυτόχρονα και τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια. Η μουσικοθεραπεία καλύπτει ένα ευρύ φάσμα παθήσεων κι εφαρμόζεται σε όλες τις ηλικίες, από παιδιά μέχρι ηλικιωμένους.

Τι είναι και πώς δημιουργήθηκε το τεστ και πρόγραμμα «Ξακουστή»;

Το μουσικοθεραπευτικό πρόγραμμα «Ξακουστή» οφείλεται στη συνεργασία μου με δύο σπουδαίους γιατρούς, την παθολόγο-γηρίατρο Αναστασία Κουτσούρη, η οποία με καθοδήγησε ως προς το πώς πρέπει να γίνει ο συσχετισμός της Κλίμακας Mini Mental State Examination με την «Ξακουστή». Ισότιμα πνευματικά δικαιώματα στο πρόγραμμα έχει ο πλαστικός χειρουργός Θεόδωρος Βουκύδης, με την πολύτιμη εμπειρία 40 ετών, σε ζητήματα επιδίωξης συναισθηματικής ισορροπίας και κοινωνικής συμπόρευσης και ένταξης.

Το πρόγραμμα αποτελείται από συγκεκριμένες μουσικές ασκήσεις, που στηρίζονται στο βιβλίο μου «11 πρωτότυπα μουσικά παιχνίδια» και αφορούν τον ρυθμό, τη μελωδία, την αρμονία και την ενορχήστρωση. Αυτές οι ασκήσεις καταφέρνουν να κινητοποιήσουν ταυτόχρονα και τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια που έχει κάθε άνθρωπος. Για τη δημιουργία αυτών, στηρίχτηκα στις αρχές της κλασσικής θεωρίας της μουσικής, της αρμονίας και γενικότερα της σύνθεσης, ως την επιστήμη της λόγιας εν γένει μουσικής. Αναφέρομαι στο ήθος των αρμονιών και των ρυθμών που είχαν επισταμένως μελετήσει στην Αρχαία Ελλάδα, καθώς και στους κανόνες της αρμονίας όπως αυτοί διαμορφώθηκαν από τον Μότσαρτ και τον Μπετόβεν. Επίσης, για την δημιουργία της «Ξακουστής», αφετηρία είναι κυρίως τα Παιδαγωγικά βιβλία του Ηλία Ματσαγκούρα.

Πότε εφαρμόστηκε για πρώτη φορά και τι αποτελέσματα είχε;

Η εφαρμογή του προγράμματος στο ευρύ κοινό ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2018, στο 8ο Κέντρο Φιλίας του δήμου Περιστερίου. Επί δημαρχίας Ανδρέα Παχατουρίδη και με εντεταλμένο Δημοτικό σύμβουλο σε θέματα Υγείας τον καρδιολόγο κ. Γεώργιο Μπεκιάρη δημιουργήθηκε το πρώτο Ατομικό Βιβλιάριο Μουσικής Υγείας (Α.Β.Μ.Υ.)  και σε ηλεκτρονική μορφή, όπου βλέπουμε τα συγκρίσιμα βαθμολογικά αποτελέσματα. Με τη μέθοδο «Ξακουστή» μπορέσαμε, όχι απλά να εντοπίσουμε τη γεροντική Άνοια και τη Νόσο Alzheimer νωρίτερα, αλλά και να επιβραδύνουμε την εξελικτική της πορεία, σύμφωνα και με τους Βαθμολογικούς Πίνακες Αξιολόγησης που είναι αρχειοθετημένοι και στον Δήμο Περιστερίου. Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε ανθρώπους 60 ετών και άνω. Κάποιοι από αυτούς έχουν διαγνωστεί με άνοια, ενώ σε άλλους εφαρμόστηκε προληπτικά.

Τα πρώτα μετρήσιμα αποτελέσματα δείχνουν πρόοδο. Συγκρινόμενα πάντα με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κλίμακα Mini-Mental State Examination (σύντομη εξέταση νοητικής κατάστασης), που υπολογίζει τη νοητική εξασθένηση, τα πρώτα δείγματα είναι πολύ θετικά. Όλοι είχαν ανοδική πορεία, σημειώνοντας σταδιακά καλύτερες επιδόσεις στο τεστ. Η συμμετοχή δεν προϋποθέτει γνώσεις, δεξιότητες ή ταλέντο στη μουσική. Η μουσική γίνεται το εργαλείο για τη διατήρηση και ενίσχυση της γνωστικής λειτουργίας.

Δύναται να καταπολεμήσει μακροπρόθεσμα, έστω και μερικώς, τον εκφυλισμό του εγκεφάλου που επιφέρει η άνοια;

Δύναται να την επιβραδύνει την πορεία της νόσου. Το κλειδί είναι οι μουσικές ασκήσεις, μέσω των οποίων πετυχαίνουμε την ταυτόχρονη λειτουργία και των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου. Μέσω της επιβράδυνσης της άνοιας, όπου αυτή διαγιγνώσκεται ή και προληπτικά, παλεύουμε για την καλύτερη ποιότητα ζωής στην Τρίτη και Τέταρτη ηλικία. Απαιτείται, όμως, πρόληψη και εξάλειψη του ταμπού «τι θα πει η γειτονιά». Να μην κρύβουμε την ανάγκη μας, αλλά να ζητάμε βοήθεια και μόνο τότε, ναι, όλα είναι πραγματοποιήσιμα.

Από πού πήρε το όνομα της η «Ξακουστή»;

Από την λατρεμένη μου γιαγιά, την Ξακουστή, η οποία «έφυγε» από γεροντική άνοια με νόσο Alzheimer. Σε εκείνη εφάρμοσα το πρόγραμμα για πρώτη φορά. Ενώ ήταν σε κατάσταση όπου δεν μπορούσε να μιλήσει, την έκανα και τραγουδούσε με όλους τους στίχους και μάλιστα με καθαρή άρθρωση. Δεν μιλούσε, αλλά τραγουδούσε. Το πιο σημαντικό ήταν η εποικοδομητική επικοινωνία που πετύχαμε και η ευχαρίστηση που έβλεπα στα μάτια της.

Πού μπορούν να απευθυνθούν οι ενδιαφερόμενοι για το πρόγραμμα και με τι κόστος συμμετοχής;

Το πρόγραμμα διατίθεται, προς το παρόν, για τους δημότες του Περιστερίου και παρέχεται δωρεάν. Εφαρμόζεται και προληπτικά, σε ανθρώπους άνω των 45 ετών, καθώς και σε άτομα που έχουν ιστορικό Γεροντικής Άνοιας και Alzheimer μέσα στην οικογένειά τους ή έχουν υποστεί κάποιο καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Περιλαμβάνει ένα ατομικό τεστ διάρκειας 30 λεπτών και 10 συνεδρίες σε πλαίσιο ομάδας των 6 ατόμων, διάρκειας 45 λεπτών. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να κλείσουν ένα ραντεβού, ώστε να συμπληρωθεί αρχικά το ατομικό τεστ και στη συνέχεια θα ενημερωθούν για την ακριβή ημέρα και ώρα των ομαδικών συνεδριών. Για περισσότερες πληροφορίες υπάρχει το τηλέφωνο 210-5786888. 

Δύναται η μουσικοθεραπεία να συμβάλει εν γένει προς την αντιμετώπιση νόσων ή συνδρόμων;

Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες με αναφορές στη μουσικοθεραπεία, είναι οι ιατρικοί πάπυροι που ανακαλύφθηκαν το 1899 και χρονολογούνται γύρω στο 1500 π.Χ. Σε αυτούς γίνεται λόγος για την ευεργετική επίδραση της μουσικής στη γονιμότητα της γυναίκας. Μπορεί ο Ιπποκράτης να είναι ο πατέρας της Ιατρικής, όμως, ο Πυθαγόρας μαζί με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη θεωρούνται οι πρόδρομοι της μουσικοθεραπείας. Οι τρεις αυτοί θεωρητικοί διατύπωσαν θεμελιώδεις αρχές, όσον αφορά την επίδραση των ήχων στον ανθρώπινο ψυχισμό. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 δημιουργήθηκε μια σύνθετη επιστημονική ομάδα η American Music Therapy Association, η οποία αποτέλεσε τον πρώτο επίσημο πυρήνα κλινικής εφαρμογής και έρευνας της μουσικοθεραπείας. Σήμερα πια, υπάρχουν σε πολλές χώρες ερευνητικά κέντρα, εξειδικευμένα σε ορισμένες διαταραχές ή νόσους. Στην Ανατολική Γερμανία ερευνάται ιδιαίτερα η επίδραση της μουσικής στη σχιζοφρένεια, στην Αργεντινή η εφαρμογή και οι επιδράσεις της μουσικοθεραπείας σε αυτιστικά παιδιά, στη Γιουγκοσλαβία για άτομα εξαρτημένα από το αλκοόλ, στην Αυστρία για τη θεραπεία νευρώσεων και ψυχοσωματικών διαταραχών, ενώ στη Δανία για κωφάλαλους ανθρώπους.

Πηγή