Κεντρική εικόνα: Εκείνη την περίοδο η Μαρία Κάλλας βρισκόταν στην ακμή της σταδιοδρομίας της, έχοντας ήδη ερμηνεύσει τον ρόλο της «Νόρμα» σε σπουδαία θέατρα παγκοσμίως.

Από τη Μάρω Βασιλειάδου

«Σπάνια είσοδος ηθοποιού στη σκηνή καθηλώνει τον θεατή όσο η εμφάνιση και μόνη της Κάλλας. Το βασιλικό παράστημά της, το κυρίαρχο περπάτημά της, η μνημειακή στάση της, η αετίσια ματιά της, η πεντακάθαρη κατανομή της, υποτάζουν το κάθε τι γύρω της, και οι χιλιάδες των θεατών γίνονται –λες– δύο μόνο μάτια, μια ανάσα, που κρέμονται απ’ την παραμικρή κίνησή της». Αυτά έγραφε ο Μάριος Πλωρίτης στην εφημερίδα «Ελευθερία» στις 26 Αυγούστου 1960, δύο μέρες μετά τη θρυλική πρεμιέρα της «Νόρμα» με τη Μαρία Κάλλας στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

Σαν σήμερα συμπληρώνονται ακριβώς 59 χρόνια από την ημέρα που αυτή η τόσο αγαπητή μπελκάντο όπερα του Βιντσέντζο Μπελίνι παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή, και το γεγονός είναι ιστορικό για το θέατρο και την Ελλάδα. Το έργο παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη, κοστούμια Αντώνη Φωκά και μουσική διεύθυνση του Ιταλού Τούλιο Σεραφίν. Συμμετείχαν η Ορχήστρα και η Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμήνευσαν η νεαρή μεσόφωνος Κική Μορφονιού (Ανταλτζίζα), ο Ιταλός τενόρος Μίρτο Πίκι (Πολιόνε), ο επίσης Ιταλός βαθύφωνος Φερούτσο Ματσόλι. Tον κεντρικό ρόλο της Ιέρειας που ηγείται του λαού της και ερωτεύεται τον Ρωμαίο ανθύπατο ερμήνευσε η Μαρία Κάλλας, η οποία τότε βρισκόταν στην απόλυτη ακμή της σταδιοδρομίας της, έχοντας ήδη ερμηνεύσει τον συγκεκριμένο ρόλο σε σπουδαία θέατρα παγκοσμίως.

Η σκέψη του Κωστή Μπαστιά ήταν να ανεβάσει μια μεγάλη όπερα στην Επίδαυρο και ήξερε ότι μόνον με τη συμμετοχή μιας ντίβας, όπως η Μαρία Κάλλας, αυτή η παράσταση θα αποτελούσε παγκόσμιο καλλιτεχνικό γεγονός.

Εκείνη η εξαιρετική σύμπραξη της ΕΛΣ με το Φεστιβάλ Αθηνών ήταν αποτέλεσμα στρατηγικής σκέψης, της απόφασης του τότε διευθυντή της ΕΛΣ Κωστή Μπαστιά να ενισχύσει το κύρος της μοναδικής λυρικής σκηνής της χώρας. Η σκέψη ήταν να ανεβάσει μια μεγάλη όπερα στην Επίδαυρο, και ήξερε ότι μόνο με τη συμμετοχή μιας ντίβας, αυτή η παράσταση θα αποτελούσε παγκόσμιο καλλιτεχνικό γεγονός. Χάρη στη διπλωματία του αλλά και στη συμπάθεια που έτρεφε γι’ αυτόν η Μαρία Κάλλας –του αναγνώριζε την υποστήριξη που της είχε παράσχει στα πρώτα βήματά της–, της πρότεινε να ανεβάσουν στην Ελλάδα για πρώτη φορά μια όπερα της επιλογής της. Εκείνος της έγραψε μια επιστολή και η Κάλλας απάντησε θετικά με ένα τηλεφώνημα, και την πρόταση για τη «Νόρμα». Οσο για την αμοιβή της, ήταν η συνήθης, 5.000 δολάρια για κάθε εμφάνιση, που συμφωνήθηκε να προσφερθούν στη Λυρική Σκηνή με σκοπό την υποστήριξη νέων Ελλήνων καλλιτεχνών του λυρικού τραγουδιού.

Η επίσημη αφίσα της παράστασης.

Η Κάλλας έφτασε αεροπορικώς στην Αθήνα στις 9 Αυγούστου, και στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε ανακοινώθηκε για πρώτη φορά η δημιουργία των Υποτροφιών Μαρία Κάλλας. Οι δημοσιογράφοι περίμεναν όλο ερωτήσεις, αλλά ο ελληνικός Τύπος μήνες πριν είχε αρχίσει να καταγράφει ό,τι αφορούσε την πολυαναμενόμενη παράσταση του Αυγούστου. Οσο πλησίαζε το καλοκαίρι το όνομα της divina κυριαρχούσε στα πρωτοσέλιδα της εποχής με πλήθος δημοσιεύσεων για τη φωνή, την προσωπικότητα, την υποκριτική της ερμηνεία, την εμφάνισή της, αλλά και την προσωπική της ζωή. Ηταν η εποχή που η σχέση της με τον Αριστοτέλη Ωνάση είχε γίνει διεθνές θέμα. «Ζούσε τον έρωτά της μαζί του», θυμάται η Κική Μορφονιού, η Ανταλτζίζα εκείνης της παράστασης σε ένα παλιό κείμενό της στην εφημερίδα «Τα Νέα». «Κάθε απόγευμα την έφερνε στο θέατρο, στην πρόβα με την ορχήστρα ερχόντουσαν χεράκι-χεράκι, παρακολουθούσε όλη την πρόβα και μετά την έπαιρνε και φεύγανε. Την έβλεπες πως ήταν ευτυχισμένη».

Η προετοιμασία ξεκίνησε στην Επίδαυρο την επόμενη ημέρα της άφιξης, και ήταν εντατική με όλο το συγκρότημα της Λυρικής. Οπως έγραφε στο βιβλίο του «Μακρινές φιλίες» ο Αλέξης Μινωτής, οι βραδινές πρόβες δεν ήταν αρκετές για τη σπουδαία τραγουδίστρια, και άρχισε να βρίσκεται στο αρχαίο θέατρο από τις 10 το πρωί. «Φορούσαμε ψάθες στο κεφάλι για τον ήλιο και μέναμε στο θέατρο ώρες ολάκαιρες πολλές φορές, όπου η Κάλλας δοκίμαζε τη φωνή της και το βήμα της πάνω στο επικλινές σκηνικό του Τσαρούχη». Το βράδυ της μεγάλης πρεμιέρας, την Κυριακή 21 Αυγούστου, με το θέατρο γεμάτο από νωρίς και τα εισιτήρια ήδη εξαντλημένα, μια καταρρακτώδης βροχή ματαίωσε την παράσταση. «“C’ est une tragédie”, έλεγε η Κατίνα Παξινού», θυμάται ο Γιώργος Παπαστεφάνου από εκείνη τη βραδιά. Οι θεατές επέστρεψαν την Τετάρτη 24 Αυγούστου. «Ηταν ένας θρίαμβος», γράφει. «Το ίδιο συνέβη και την Παρασκευή. Γιατί την Παρασκευή ξαναπήγα».

* Χρησιμοποιήθηκε υλικό από τις εξής πηγές: «Κωστής Μπαστιάς» του Γιάννη Κ. Μπαστιά, εκδ. Καστανιώτη και «Νόρμα: Η ελληνική της διαδρομή», Σοφία Κομποτιάτη.

Πηγή