Δημοσίευση από την ενότητα Πολιτισμός της εφημερίδας “Η Καθημερινή”.

των Σάκη Ιωαννίδη, Νικόλα Ζώη

 

Από το «κουτσό» καλοκαίρι του πολιτισμού πάμε σε έναν αβέβαιο χειμώνα. Συναυλίες και παραστάσεις ανεστάλησαν κακήν κακώς για δυο εβδομάδες, όμως σχέδιο για τον χειμώνα που έρχεται προς το παρόν δεν υπάρχει και κανείς δεν ξέρει πότε να προγραμματίσει πρόβες, παραστάσεις, πρεμιέρες και με πόσες θέσεις διαθέσιμες για το κοινό.

Οι καλλιτέχνες και οι επαγγελματίες του θεάματος διαμαρτύρονται επικαλούμενοι την τεχνογνωσία και την εμπειρία που αποκτήθηκε το προηγούμενο διάστημα και εκφράζουν την αγωνία τους για το αύριο. Το υπουργείο Πολιτισμού απαντά με δεδομένα του χθες. Στις κατηγορίες ότι «με ευκολία και χωρίς δεύτερη σκέψη» ανακοινώνεται η αναστολή του πολιτισμού, οι απαντήσεις αλιεύονται από τα νερά των γκρίζων εργασιακών σχέσεων.

Στο αίτημα για ένα σινιάλο κατανόησης από την πολιτική ηγεσία, το υπουργείο θέτει ζητήματα αρμοδιότητας. Στην αγωνία του σύγχρονου πολιτισμού για το μέλλον της ελεύθερης αγοράς, αποκαλύπτονται αδυναμίες που η πολιτεία όλα τα προηγούμενα χρόνια αμέλησε να φροντίσει.

Ας θυμηθούμε τι λέγαμε πριν από το καλοκαίρι. Τότε, το υπουργείο Πολιτισμού δήλωνε ότι ένα από τα διδάγματα της πανδημίας ήταν η αποκάλυψη των γκρίζων εργασιακών σχέσεων στον πολιτισμό και δήλωνε αναρμόδιο για την παροχή οικονομικών επιδομάτων δείχνοντας προς τα υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών.

Στο μεσοδιάστημα όμως θεσμοθετήθηκε το Μητρώο Καλλιτεχνών. Δημιουργήθηκαν κάποια συστήματα προστασίας από τη διάδοση του κορωνοϊού. Αποστάσεις, μάσκες, αντισηπτικά, ποσοστά πληρότητας, ανέπαφες συναλλαγές. Μια τεχνογνωσία, την οποία ήταν υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν όλοι οι κλάδοι της οικονομίας, όπως και ο πολιτισμός. Κερδήθηκε μια εμπειρία.

Πώς απαντάει λοιπόν σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού στα ίδια ερωτήματα που επαναλαμβάνονται από την άνοιξη; Αυτός είναι ο προβληματισμός και η αγωνία που εκφράζουν οι τέσσερις καλλιτέχνες οι οποίοι φιλοξενούνται σήμερα στην «Κ».

Η Αμαλία Μουτούση απευθύνει έκκληση για βοήθεια σε έναν χώρο που καταρρέει, η Δήμητρα Γαλάνη κάνει λόγο για την ανάγκη να παρουσιαστεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στήριξης ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή, ο Χρήστος Λούλης τονίζει ότι είναι υποχρέωση της πολιτείας να συνομιλήσει με τους καλλιτέχνες ώστε να βρεθεί η λιγότερο επώδυνη λύση, και ο Γιώργος Νταλάρας ζητάει… φιλότιμο.

Αμαλία Μουτούση, ηθοποιός: Πολλοί είναι μέσα στην ανέχεια

Παρότι είμαι από αυτούς που πιστεύουν στην αναγκαιότητα των μέτρων και στην προσωπική ευθύνη του καθενός μας, έχω μεγάλη αγωνία για όλους εμάς τους ανθρώπους της τέχνης. Αυτό το άνοιξε – κλείσε μας δημιουργεί πολύ άσχημη ψυχολογία και αβεβαιότητα.

Και όσο τα μέτρα είναι απαραίτητα, άλλο τόσο είναι και η μέριμνα για την τέχνη και τον πολιτισμό. Πρέπει να βοηθηθούμε, αλλιώς θα καταρρεύσουμε.

Ηδη καταρρέουμε, ο χώρος μας είναι μέσα στην ανέχεια και την απαξία. Ούτε να σκεφτώ δεν θέλω πόσοι άνθρωποι της τέχνης μπορεί να υποχρεωθούν –και αυτό έχει ξεκινήσει– να εγκαταλείψουν αυτή τη δουλειά αν δεν υπάρξει βοήθεια και σχέδιο για βοήθεια.
Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς θα είναι τα πράγματα τον χειμώνα, όλοι περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση με τον κορωνοϊό. Μαθαίνουμε να ζούμε περιμένοντας. Ακριβώς εκεί όμως είναι που χρειαζόμαστε στήριξη. Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο για να μην καταρρεύσουμε σε περίπτωση που οι παραστάσεις μας δεν μπορούν να γίνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Δήμητρα Γαλάνη, τραγουδοποιός: Ηταν στο μητρώο ο Γιώργος Κόρος;

Η πιο ευγενική λέξη για όσα βλέπω από το υπουργείο Πολιτισμού, είναι «σάστισμα». Το καταλαβαίνω μεν, γιατί ό,τι συμβαίνει είναι πρωτοφανές, αλλά φανερώνει και μια απουσία βαθιάς γνώσης του τι σημαίνει μουσική, θέατρο, ψυχαγωγία, πολιτισμός. Πολιτισμός είναι και ο τρόπος που ο κόσμος στην Ελλάδα ψυχαγωγείται, γλεντάει μέσα από δημοτικά τραγούδια και πανηγύρια, τα οποία κάποιες αστικές νοοτροπίες τα θεωρούν περίεργα και λίγο γραφικά. Πολιτισμός είναι και μια ροκ συναυλία. Το τραγούδι ειδικά, είναι θησαυροφυλάκιο της γλώσσας των ποιητών, αλλά και ο χώρος που ο Ελληνας θα εκτονωθεί. Οταν αυτό περιορίζεται λόγω συνθηκών, πρέπει είτε να επιδεικνύεις σχέδιο ή να συγκεντρώνεις ανθρώπους ώστε να το φτιάξεις. Ο κλάδος του πολιτισμού είναι ο πλέον πληττόμενος σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ. Είμαι πολλά χρόνια στη δουλειά και διαθέτω ένα απόθεμα. Αλλά δεν είναι όλοι έτσι. Πολλοί και ιδιαίτερα οι νέοι συνάδελφοι ζουν από τη ροή των παραστάσεων. Και ενώ η δισκογραφία είναι κατεστραμμένη, η εγχώρια ψηφιακή αγορά ανήμπορη και τα πνευματικά δικαιώματα σε χάος, μας ενοχλούν οι συναυλίες, που τηρούν το υγειονομικό πρωτόκολλο, και όχι το γεγονός ότι οι επιβάτες του μετρό στοιβάζονται σαν σαρδέλες, τα αεροπλάνα έχουν 100% πληρότητα και οι τάξεις από 25 μαθητές. Θα ήθελα να δω τα αρμόδια υπουργεία σε ένα τραπέζι με τους ανθρώπους που πλήττονται, ώστε να βρεθούν λύσεις. Να επιδοτηθούν λ.χ. οι δημιουργοί μέσω των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης. Να βρεθεί ένα πλαίσιο λειτουργίας των χειμερινών χώρων που να εξασφαλίζει τη δημόσια υγεία. Να ξεκινήσει διάλογος, αλλά χωρίς την επικίνδυνη «θέση» ότι η εργασία των μουσικών είναι μαύρη. Είναι δυνατόν σοβαροί επαγγελματίες να θεωρούνται «χομπίστες»; Τα μητρώα κ.λπ. είναι προφάσεις. Ηταν γραμμένοι σε μητρώο ο Γιάννης Βασιλόπουλος ή ο Γιώργος Κόρος όταν έπαιζαν τα αριστουργήματά τους; Χωρίς ολοκληρωμένο σχέδιο στήριξης του πολιτισμού, θα μιλάμε για καταστροφή. Θα αλλάξουν επάγγελμα άνθρωποι που δεν θα έπρεπε να κάνουν κάτι άλλο, γιατί είναι μοναδικοί στο είδος τους. Καλλιτέχνης είναι αυτός που μπορεί να είναι μόνο καλλιτέχνης. Είναι δύσκολο να το καταλάβουν όσοι βλέπουν τεχνοκρατικά τα πράγματα. Είναι όμως η πραγματικότητα.

Χρήστος Λούλης, ηθοποιός: Να βρεθεί η λιγότερο επώδυνη λύση

Σε αυτή την πανδημία έχουν γίνει κάποια πράγματα σαφή. Πρώτον, ότι καμία χώρα στον κόσμο, όσο δυνατή και «ανθρώπινη» κι αν είναι, δεν μπορεί να μείνει αλώβητη. Δεύτερον, ότι υπάρχουν κάποια επαγγέλματα που δεν μπορούν να εξασκηθούν από απόσταση και άρα πρέπει να αμείβονται καλύτερα.

Επίσης, έχουν καταρριφθεί κάποιοι μύθοι όπως ότι η επιστήμη έχει όλες τις απαντήσεις και ότι η κοινή λογική, ειδικά όταν κινδυνεύει η δημόσια υγεία, υπερισχύει του παραλόγου. Φαίνεται πως το ζωώδες στοιχείο, το αγελαίο του ανθρώπου, είναι εδώ και βασιλεύει. Για αυτό έχουν τόση σημασία η τέχνη και ο πολιτισμός. Για να επαναδιαχωρίσει το σημαντικό από το ασήμαντο.
Πρέπει να θεωρούνται οι άνθρωποι των τεχνών πιο σημαντικοί; Οχι και ούτε πρέπει να ταυτίζονται με την ίδια την έννοια της τέχνης. Αυτό που ζητάμε είναι μια αντιμετώπιση ισότιμη με όλους τους άλλους πολίτες. Κανείς δεν δικαιούται να αντιμετωπιστεί ως να του χρωστάει η ζωή. Από την άλλη, ως φορολογούμενοι, είμαστε πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις, και προς αυτή την κατεύθυνση το πώς διαμορφώνονται οι συνθήκες μέσα στις οποίες δουλεύουμε και δημιουργούμε έχει μεγάλη σημασία.

Σε αυτήν τη συγκυρία, η μεγάλη ευκαιρία είναι, όπως με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, να αποσαφηνιστούν οι σχέσεις εργασίας λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ιδιαίτερη φύση της δουλειάς αυτής. Αναμφίβολα θα υπάρχουν απώλειες. Και ίσως η μεγάλη πληθώρα των παραστάσεων εκλείψει.

Είναι όμως υποχρέωση της πολιτείας να συνομιλεί με τους καλλιτέχνες για να βρουν μαζί όχι μόνο τη λιγότερο επώδυνη λύση, αλλά και να φτιάξουν από κοινού την επόμενη μέρα στην οποία οι άνθρωποι των τεχνών να μη νιώθουν ότι τους κάνει χάρη κανείς, αλλά ότι αναγνωρίζεται στο πρόσωπό τους η σπουδαιότητα της τέχνης.

Γιώργος Νταλάρας, τραγουδοποιός: Η πολιτική ηγεσία να δείξει φιλότιμο

Ζούμε κάτι πρωτοφανές που μας οδηγεί σε αχαρτογράφητα μονοπάτια. Κάτι που πιστεύω ότι δεν πρέπει να χρεώσουμε σε πρόσωπα, κόμματα ή ιδεολογίες. Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτό που παρατηρώ και με προβληματίζει πολύ είναι ότι στις αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας δεν υπάρχει συνοχή και συνέχεια. Είναι όλα μπερδεμένα και το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να πλήττεται η αξιοπιστία όσων εισηγούνται μέτρα και όσων παίρνουν τις τελικές αποφάσεις.

Τι συμβαίνει λοιπόν στον χώρο μας αυτή τη στιγμή; Οι ηθοποιοί, οι μουσικοί, όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες που αγαπάει ο κόσμος και στους οποίους προστρέχει για τη χαρά ή την παρηγοριά του, γίνονται ο αδύναμος κρίκος, υποχρεώνονται να κάνουν πίσω, τους αφαιρείται το δικαίωμα στην εργασία, βρίσκονται στον αέρα. Το θέατρο λ.χ. στοχοποιείται ξαφνικά ως επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία, την ίδια στιγμή που δημιουργείται η εντύπωση ότι οι νότες «βλάπτουν».

Πολλά πράγματα δεν έχουν εξηγηθεί σωστά. Η πολιτική ηγεσία πρέπει να σκύψει πάνω από το πρόβλημα των καλλιτεχνών με έγνοια και, κυρίως, με φιλότιμο. Ξέρετε, εγώ είμαι ένας επώνυμος καλλιτέχνης και από τη δουλειά μου όλα αυτά τα χρονιά είμαι σε θέση να επιβιώσω οικονομικά αυτής της πανδημίας. Εγώ κι άλλοι δεκαπέντε, είκοσι καλλιτέχνες. Οι εργάτες της τέχνης όμως δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Γι’ αυτό πρέπει να στηριχθούν. Για όσο διάστημα διαρκεί αυτό που ζούμε. Μέριμνα λοιπόν γι’ αυτούς που αντιμετωπίζουν άμεσο πρόβλημα, και συναδελφική αλληλεγγύη.

Πηγή: kathimerini.gr