Είναι γνωστή η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στις Επιστήμες, τα Γράμματα, τις Τέχνες, επομένως αναμένουμε να συναντήσουμε την ανάλογη εκπαίδευση των νέων. Διαβάζουμε ότι τα παιδιά διδάσκονται «γράμματα καὶ γυμναστικὴν καὶ μουσικὴν καὶ τέταρτον ἔνιοι γραφικήν». Τα δύο πρώτα και η ιχνογραφία (γραφικήν) δεν αναλύονται καθόλου, καθώς η διδασκαλία τους είναι εύλογη: τα γράμματα είναι χρήσιμα για τη ζωή, ενώ η γυμναστική συντελεί στην ανδρεία. Είναι φανερό ότι στο στόχαστρο του Αριστοτέλη είναι η μουσική και, προσποιούμενος ότι απορεί για τη χρησιμότητά της, αφιερώνει κεφάλαια προκειμένου να πείσει το κοινό του ότι δίκαια αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης. 

 

Η μουσική είναι ένα από τα πιο ευχάριστα πράγματα, «γιατί να διδάσκεται τότε;», αναρωτιέται ο φιλόσοφος. Η μάθηση προϋποθέτει κάποιον μόχθο, αλλά η μουσική έχει το χάρισμα να ενέχει ευχαρίστηση. Επιπλέον, είναι ένας τρόπος ξεκούρασης, η ανάπαυση θεραπεύει την κόπωση (μόνο έτσι αποκτά νόημα η χαλάρωση, μέσα από τον κόπο). Ο Αριστοτέλης δεν αμφισβητεί τη διδασκαλία της μουσικής, αντιθέτως, κατανοεί τη δύναμή της να επιδρά στην ψυχή. Ο τρίτος σκοπός της μουσικής είναι η διάπλαση του ήθους, του χαρακτήρα, καθώς οδηγεί στην αρετή, κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την εκπαίδευση. 

 

Υπάρχουν μουσικά ακούσματα που δημιουργούν συναισθήματα, μεταβάλλουν ψυχικές διαθέσεις και οδηγούν στην αρετή. Ο ρόλος της εκπαίδευσης αποβαίνει κρίσιμος: οι νέοι πρέπει να γνωρίσουν τους διαφορετικούς ρυθμούς στο σχολείο, ώστε να συνηθίζουν στα μουσικά ακούσματα και να είναι σε θέση να τα κρίνουν στο μέλλον, αναγνωρίζοντας και αντλώντας ευχαρίστηση από αυτά με τις ανάλογες συναισθηματικές αποχρώσεις. Τα παιδιά, οι αυριανοί νέοι, έχοντας εφοδιαστεί πολιτισμικά στο σχολείο, θα μπορούν να επιλέξουν τον καλύτερο τρόπο για να διάγουν την ευδαίμονη ζωή τους. Αυτό επιθυμεί ο φιλόσοφος από την παιδεία: τη δημιουργία ευτυχισμένων ανθρώπων. 

 

Ο Αριστοτέλης γίνεται επίκαιρος. Σήμερα οι νέοι, εγκλωβισμένοι στον ιστό της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας, πιστεύουν ότι επιλέγουν τη μουσική που τους αρέσει. Η πραγματικότητα, όμως, τους διαψεύδει. Εφόσον δεν έχουν συνηθίσει διαφορετικά μουσικά μοτίβα καθίσταται δύσκολο τόσο να τα παρακαλουθήσουν όσο και να αντλήσουν ευχαρίστηση από αυτά, αφού ο εγκέφαλος δεν τα αναγνωρίζει. Τελικά, ακόμη και το να ακούς μουσική χρειάζεται προπαιδεία.

 

Από την άλλη, τα μαθήματα που διδάσκονται σήμερα στο σχολείο είναι γνωστά. Η μουσική σίγουρα δεν θεωρείται ένα από τα βασικά μαθήματα της εκπαίδευσης. Ωστόσο, οι νέοι την έχουν εντάξει στη ζωή τους. Τους βλέπουμε να κυκλοφορούν με ακουστικά (τι ακούν;) αποσπασμένοι από την πραγματικότητα. Ισχυρίζονται ότι τους βοηθάει να συγκεντρώνονται στη μελέτη τους (ποια μουσική;), ενώ έρευνες έχουν δείξει το αντίθετο. Πιστεύουν ότι ακούν όλα τα είδη, ενώ δεν μπορούν να ξεχωρίσουν περισσότερα από 2-3, πόσο μάλλον να κρίνουν τα διαφορετικά ακούσματα. Η εκπαίδευση έχοντας αφαιρέσει τη μουσική παιδεία έχει καταδικάσει τους μαθητές στον αποκλεισμό ακουσμάτων διαπαντός από τη ζωή τους (π.χ. κλασική μουσική), καθώς δεν έχουν μάθει να τα αναγνωρίζουν και να αντλούν ευχαρίστηση από αυτά.

 

Δεν υπάρχει σύγχρονη έρευνα που να μην έχει αποδεχτεί τη σύνδεση της μουσικής με τις συνάψεις του εγκεφάλου και τα συναισθήματά μας. Οφείλει να μας απασχολεί το ποια μουσική ακούν οι νέοι; Θα έπρεπε, γνωρίζοντας τη σπουδαιότητά της να καλλιεργήσουμε τη μουσική παιδεία, ή όχι; Αλλά αυτό προϋποθέτει την απάντηση στο ερώτημα: είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης η δημιουργία ευδαιμόνων πολιτών;

Η δρ Έλσα Νικολαΐδου διδάσκει Φιλοσοφία στο σχολείο Med High

 Γράφει η Έλσα Νικολαΐδου