Ξεκίνησε σαν ποιητής το 1956 (Let us compare mythologies), πέρασε στη μυθιστορηματική φόρμα (Favorite Game, 1963), αλλά εγκατέλειψε το γράψιμο, όταν συνειδητοποίησε ότι δεν θα μπορούσε να ζήσει απ’ αυτό. Άφησε το Μόντρεαλ, το Παρίσι και την Ύδρα για να πάει στο Νάσβιλ, με σκοπό να διεκδικήσει μια θέση στη σκηνή του folk-rock – ενός είδους που δεν απαιτούσε καλή φωνή, ούτε μουσική δεξιοτεχνία. Κατέληξε στη Νέα Υορκη το 1967, όπου σύντομα τα τραγούδια του έγιναν ανάρπαστα από τους πιο καλλίφωνους και επιτυχημένους τραγουδοποιούς τής περιόδου. Τον ακολουθούσε η φήμη του «Άντρα που Αγαπούσαν οι Γυναίκες», ακόμα και την εποχή που χωρίς να απεκδυθεί την εβραϊκή θρησκεία, χρίστηκε βουδιστής μοναχός με το όνομα «ο Σιωπηλός».

Πέρα και πάνω απ’ όλα ο Cohen ήταν ποιητής. Ακόμα και στα χαοτικά χρόνια του Chelsea Hotel και των παγκόσμιων περιοδειών, ποτέ δεν διέκοψε τις σχέσεις του με την ποιητική φόρμα. Δεν ήταν γι’ αυτόν «μια τρέλα νεανική», αλλά ο ομφάλιος λώρος απ’ όπου αντλούσε έμπνευση. Σ’ αυτό το ποιητικό corpus σκάλιζε όταν σκόπευε να μπει στο στούντιο, παραλλάσσοντας στίχους, αλλάζοντας τίτλους, κόβοντας και ράβοντας πάνω στα αγαπημένα, επαναλαμβανόμενα θέματά του: «το χορό της έλξης και απώθησης ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, το σεξ και τον θάνατο, την καλοσύνη και την αναλγησία, τη σάρκα και τον λόγο, τη ζωή και το επέκεινα».

Πέρα και πάνω απ’ όλα ο Cohen ήταν ποιητής. Δεν ήταν γι’ αυτόν «μια τρέλα νεανική», αλλά ο ομφάλιος λώρος απ’ όπου αντλούσε έμπνευση. Σ’ αυτό το ποιητικό corpus σκάλιζε όταν σκόπευε να μπει στο στούντιο, παραλλάσσοντας στίχους, αλλάζοντας τίτλους, κόβοντας και ράβοντας πάνω στα αγαπημένα, επαναλαμβανόμενα θέματά του.

Στη Φλόγα, το βιβλίο που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του σε επιμέλεια του γιου του, Adam Cohen, συναντούμε όλες τις πλευρές του Lenny, όπως τον αποκαλούσαν οι θαυμαστές του. Σχεδιασμένο προσεκτικά από τον ίδιο, με σαφείς οδηγίες, το πρώτο μέρος του βιβλίου περιέχει 63 ανέκδοτα ποιήματα, γραμμένα τα τελευταία 50 χρόνια. Όπως γράφουν οι επιμελητές της έκδοσης, Robert Faggen και Alexandra Pleshoyano, o Cohen «δούλευε τα ποιήματά του για πολλά χρόνια –και δεκαετίες ενίοτε– προτού τα εκδώσει». Υπάρχουν λοιπόν ποιήματα από το 1999, από το 1978, αρκετά της τελευταίας δεκαετίας, λίγο πριν από την αναχώρησή του. Το δεύτερο μέρος, περιέχει τους στίχους των τριών τελευταίων άλμπουμ του (Old Ideas, Popular Problems, You wanted it darker), και τους στίχους για τον δίσκο που έγραψε μαζί με την για πολλά χρόνια σύντροφό του, Anjani Thomas (Blue Alert). Το τρίτο μέρος είναι «θραύσματα» από τα αμέτρητα σημειωματάρια που κουβαλούσε πάντοτε στις τσέπες του, για να σημειώνει ιδέες, σκέψεις, ημιτελείς στίχους. Καθώς το σύστημα χρονολόγησης των σημειωματάριων αυτών το πήρε μαζί του, δεν γνωρίζουμε με ποια σειρά γράφτηκαν.

Όπως λέει ο ίδιος σ’ ένα από τα ποιήματά του: «Αν δεν υπήρχαν ζωγραφιές στον κόσμο / οι δικές μου θα ήταν πολύ σημαντικές / σαν και τα τραγούδια μου».

Ο ίδιος είχε επιμείνει να περιληφθεί ο λόγος που εκφώνησε στην απονομή του βραβείου λογοτεχνίας του πρίγκιπα των Αστουριών 2011, ίσως επειδή σ’ αυτόν εξηγούσε το πόσο σημαντική στάθηκε η επιρροή του Λόρκα στην ποίησή του, όπως και τα λίγα μαθήματα κιθάρας που του έκανε ένας νεαρός κιθαρίστας από την Ισπανία, στο Μόντρεαλ. Τέλος, οι επιμελητές πρόσθεσαν τα μέιλ που αντάλλαξε με τον Peter Dale Scott, καθηγητή του Μπέρκλεϊ και ποιητή, το τελευταίο εικοσιτετράωρο της ζωής του. Και όλα αυτά είναι διακοσμημένα με περίπου εβδομήντα από τις τριακόσιες εβδομήντα προσωπογραφίες του, καρικατούρες του εαυτού του σε διάφορες ηλικίες, και τέσσερις από τις ζωγραφιές του. Όπως λέει ο ίδιος σ’ ένα από τα ποιήματά του: «Αν δεν υπήρχαν ζωγραφιές στον κόσμο / οι δικές μου θα ήταν πολύ σημαντικές / σαν και τα τραγούδια μου».

Δεν μπορώ να φανταστώ άλλον από τον Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη, που θα ήταν ικανός να μεταφράσει όλο αυτό το υλικό στη γλώσσα μας. Και οι εκδόσεις Gutenberg μας παρέδωσαν μια εξαιρετική έκδοση, από κάθε άποψη.

* Η Χίλντα Παπαδημητρίου είναι μεταφράστρια και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο της, το αστυνομικό μυθιστόρημα «Η συχνότητα του θανάτου» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Η φλόγα
Ποιήματα, στίχοι και επιλογές από τα σημειωματάρια
Leonard Cohen
Μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Gutenberg 2020
Σελ. 392, τιμή εκδότη €19,00

Πηγή