Πώς γνώρισε τον Cave και η κριτική που έκανε στο έργα του. Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη.

Από την Αργυρώ Σαμιώτη

Λονδίνο 1997. Οι Nick Cave & the Bad Seeds κάνουν μια συναυλία στο Royal Albert Hall για την προώθηση του νέου τους δίσκου “The Boatman’s Call”. Ανάμεσα στο πλήθος ήταν και ένας 20χρονος Έλληνας φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών που θαύμαζε τον Nick Cave και τη μουσική του.

Τον περίμενε υπομονετικά έξω από το θέατρο, για να τον δει και αν είναι τυχερός να ανταλλάξει μια κουβέντα. Όμως, όταν τον είδε τα έχασε. Κατευθυνόταν προς το μέρος του Αυστραλού καλλιτέχνη χωρίς να έχει ιδέα τι να του πει. Ο Nick Cave τον έβγαλε από τη δύσκολη θέση και του απηύθυνε πρώτος τον λόγο.

“Να σου πω ένα ανέκδοτο;” τον ρώτησε και ο νεαρός Ρόκος κούνησε θετικά το κεφάλι.
Ο Nick Cave γεμάτος ενθουσιασμό συνέχισε “Ένας τύπος μ’ ένα φορτηγάκι γεμάτο πιγκουίνους σταματάει σ’ ένα βενζινάδικο. Τους βλέπει ο βενζινάς και του λέει: “Τι θα τους κάνεις όλους αυτούς τους πιγκουίνους;”
-“Δεν έχω ιδέα!”
-“Να τους πας στον ζωολογικό κήπο”.
Την άλλη εβδομάδα, ο τύπος ξαναπάει στο βενζινάδικο με το φορτηγάκι πάλι γεμάτο με τους πιγκουίνους, που αυτή τη φορά φορούσαν γυαλιά ηλίου και καπέλα.
-“Μα καλά, δεν σου είπα να τους πας στον ζωολογικό κήπο;”
-“Τους πήγα”, απαντά ο άλλος, “και σήμερα θα τους πάω για μπάνιο στην παραλία”».

Όπως του αποκάλυψε αργότερα, του άρεσε τόσο αυτό το ανέκδοτο που για ένα μεγάλο διάστημα το έλεγε σε όλους.

Ο πίνακας για το τραγούδι «Hallelujah». Αρχική ιδέα του Στέφανου Ρόκου ήταν να κάνει μόνο ένα βιβλίο με τα έργα του. Τελικά, έκανε πολλά περισσότερα.

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο ζωγράφος Στέφανος Ρόκος συνάντησε τον Cave από κοντά χωρίς βέβαια να γνωρίζει ότι μετά σχεδόν δυο δεκαετίες θα ήταν φίλοι και θα συζητούσαν μαζί για τα έργα του, αλλά και για μια έκθεση «ύμνο» στο άλμπουμ του Nick Cave & The Bad Seeds «No More Shall We Part» που εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη.

Ο Στέφανος Ρόκος ήταν μόλις 13 ετών όταν άκουσε για πρώτη φορά τον Cave. Σε μια ηλικία αναζήτησης μουσικής ταυτότητας βρέθηκε στα χέρια του το άλμπουμ με τα soundtrack της ταινίας Until the end of the world. Το είχε αγοράσει για να ακούσει ένα τραγούδι των R.E.M. που συμπεριλαμβανόταν στον δίσκο. Τότε άκουσε και το τραγούδι «Till the End of the World» των Nick Cave & The Bad Seeds. Και από τότε ξεκίνησε ένα μουσικό ταξίδι στις νότες και τα λόγια του Κέιβ.

Ο πίνακας για το τραγούδι «A grief came riding». Ο Cave μόλις τον είδε του είπε ότι έτσι ακριβώς είχε φανταστεί τη γέφυρα  Battersea Bridge στο Λονδίνο  όταν έγραφε το τραγούδι

«Άκουσα κάτι τελείως διαφορετικό από αυτά που άκουγα στο δημοτικό. Μου άνοιξε πολλούς ορίζοντες» ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου ο ζωγράφος Στέφανος Ρόκος.

Ζήτησε από έναν ξάδερφό του που ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία να του δώσει να ακούσει περισσότερους δίσκους του Cave. Αλλά στην αρχή δεν του το επέτρεψε. «Είναι πολύ άγριο, πολύ βίαιο και ακατάλληλο για την ηλικία σου» του είπε. Όμως, επέμενε και κατάφερε να πάρει δυο δίσκους του.

Γύρισε τρέχοντας στο σπίτι και έβαλε να ακούσει το Tender Prey. Το πρώτο τραγούδι ήταν το θρυλικό «The Mercy Seat». Οι αναμνήσεις από τη πρώτη φορά που το άκουσε είναι ακόμη έντονες. «Θυμάμαι ότι έβαλα τη βελόνα στον δίσκο και με το που τελείωσε αυτό το πράγμα με καμπάνες με τύμπανα και με στίχους έτσι πολύ αγχωτικούς, κοίταξα στα μάτια τον αδερφό και τον πατέρα μου που ήταν δίπλα μου και απλώς το έβαλα να παίξει ξανά, άλλα 7 λεπτά και λέω αυτό ήταν» είπε ο Στέφανος Ρόκος.

Ο χώρος της έκθεσης μοιάζει με ναό, καθώς τα δυο βασικά θέματα στα οποία αναφέρεται είναι ο έρωτας και ο Θεός

Η πρώτη συναυλία των Nick Cave & The Bad Seeds που παρακολούθησε ήταν στο Σπόρτινγκ τον Μάιο του 1992. Το πρωί της ίδιας μέρας έσπασε το πόδι του ενώ έπαιζε μπάσκετ στο σχολείο.

«Ο γιατρός ήταν κάθετος. Μην πας πουθενά έτσι.» του είπε. Όμως, δεν μπορούσε να χάσει την ευκαιρία και πήγε.

No More Shall We Part

Το 2001 κυκλοφόρησε το άλμπουμ «No More Shall We Part». Ο Nick Cave είχε μόλις βγει από μία δύσκολη περίοδο εθισμού στην ηρωίνη. Ήταν το πρώτο άλμπουμ του Αυστραλού καλλιτέχνη που σήμανε μια νέα φάση της ζωής του, «καθαρός» από ουσίες, δίπλα στο μοντέλο και ηθοποιό, Σούζι Μπικ.

Το «No More Shall We Part» είναι αφιερωμένο στην Μπικ. Στα τραγούδια ο Cave μιλά για μια σχέση που κατέληξε σε γάμο και παιδιά.

Το άλμπουμ είχε μεγάλο αντίκτυπο στον 25χρονο τότε Στέφανο Ρόκο, παρόλο που εκείνη την περίοδο βίωνε τελείως διαφορετικά συναισθήματα από αυτά που ένιωθε ο Cave.

«Όταν πήρα το άλμπουμ βίωνα έναν χωρισμό, δηλαδή τότε θα ήθελα να οδηγηθεί σε γάμο ή μια μακροχρόνια σχέση που θα κατέληγε σε γάμους και παιδιά» είπε στη Μηχανή του Χρόνου.

Ακούγοντας ξανά και ξανά τον δίσκο διαπίστωσε ότι μέσα στο κεφάλι του είχαν δημιουργηθεί εικόνες που αντιστοιχούσαν σε κάθε τραγούδι. Είχε φτιάξει νοερά έναν πίνακα για κάθε κομμάτι, κάτι που υλοποίησε σχεδόν δυο δεκαετίας αργότερα.

Το έργο για το «No more shall we part». Το ίδιο έγινε και σε κέντημα από την ΑΝτιόπη Πανταζή. Στο κέντημα χρησιμοποιήθηκε και το ορυκτό μίκα που δεν καίγεται, ώστε να δείξει τη δύναμη της αγάπης

Στο μεταξύ ένα τυχαίο γεγονός τον έφερε πιο κοντά στον Nick Cave & The Bad Seeds. Το 2002 ζωγράφισε το εξώφυλλο του δίσκου «Δεκαέξι Χαϊκού Και Άλλες Ιστορίες» των Sigmatropic με μελοποιημένη ποίηση του Σεφέρη. Έναν χρόνο αργότερα, μεταφράστηκε στα αγγλικά από ξένους καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο ελληνικής καταγωγής Τζιμ Σκλαβούνος, ντράμερ των The Bad Seeds.

Όταν ήρθε στην Αθήνα για να το παρουσιάσει, γνωρίστηκε με τον Στέφανο Ρόκο και έκτοτε έγιναν φίλοι.

Έτσι, ήρθε πιο κοντά και με τον Nick Cave. Το 2014 αποκάλυψε την ιδέα της εικαστικής προσέγγισης των τραγουδιών του «No more shall we part» στον Τζιμ Σκλαβούνο.

Εκείνος τον συμβούλεψε να μιλήσει πρώτα με τον Cave. «Δική του ιδέα ήταν οι στίχοι να είναι δίπλα από τα έργα. Άρα μου παραχώρησε όλους τους στίχους δωρεάν μέσα από την εταιρία του» είπε ο Στέφανος Ρόκος.

Ο πίνακας για το τραγούδι «Darker with the day». Μετά τις εκθέσεις, θα μεταφερθεί στο σπίτι του Nick Cave. Τον διάλεξε γιατί πίστευε ότι θα άρεσε πολύ στη σύζυγό του, Σούζι Μπικ

Στα τέλη του 2015 άρχισε να ζωγραφίζει τους πίνακες για τα 14 τραγούδια του άλμπουμ, καθώς και για δυο b-sides που κυκλοφόρησαν αργότερα σε ειδική έκδοση.

Κάθε μέρα για περισσότερο από δυο χρόνια σηκωνόταν το πρωί, έτρωγε «ένα μήλο τον χειμώνα ή πεπόνι το καλοκαίρι» και ξεκινούσε τη δουλειά που τελείωνε αργά το βράδυ. Όλο αυτό το διάστημα δεν άκουγε συνέχεια τα τραγούδια του «No more shall we part». Ήταν έτσι και αλλιώς ο πιο πολυπαιγμένος δίσκος στη ζωή του. Ήξερε ακριβώς τι ήθελε από τη πρώτη στιγμή που τον άκουσε.

Καθώς έβλεπε τα έργα του είπε: “Θες να βγάλουμε μια φωτογραφία μαζί;”» Κάπως έτσι επισφραγίστηκε η συνεργασία τους

Οι πίνακές του δεν είναι ακριβής αποτύπωση των στίχων των τραγουδιών, αλλά είναι βασισμένοι στα προσωπικά του βιώματα. «Είναι σαν να έχω φιλτράρει τη θεματολογία των τραγουδιών και να τα έχω αφομοιώσει. Όλα αυτά τα χρόνια τα μετέφρασα με τον δικό μου τρόπο» εξήγησε ο ζωγράφος.

Το 2018 ο Nick Cave επισκέφτηκε το εργαστήριό του. Πλησίασε τον πίνακα που είχε φτιάξει για το τραγούδι του Grief Came Riding, που απεικόνιζε τη γέφυρα Battersea Bridge στο Λονδίνο.

«Ξέρεις κάτι;» του είπε ο Cave, «Ακριβώς την ίδια εικόνα μ’ αυτήν που ζωγράφισες, με τα ίδια χρώματα και την ίδια ατμόσφαιρα, έβλεπα κι εγώ όταν έγραφα το τραγούδι. Ένιωθα τα ίδια συναισθήματα. Η μόνη διαφορά είναι ότι, αν και στεκόμουν στην ίδια όχθη, κοιτούσα τη γέφυρα από άλλη οπτική γωνία».

Ο Nick Cave τον πίνακα για το τραγούδι «We came along this road»

Όταν έφυγε από την Ελλάδα του έγραψε:

«Αγαπητέ Στέφανε,

Είναι τέσσερις το πρωί και δεν μπορώ να κοιμηθώ και όλες οι εικόνες από τα έργα σου στριφογυρίζουν στο μυαλό μου.

Ήταν συναρπαστικό να στέκομαι στο εργαστήριό σου και να βλέπω μπροστά μου τα έργα σε όλο τους το μεγαλείο, με αυτό το πλήθος από συνωθούμενες λεπτομέρειες και τρομακτικούς κενούς χώρους. Νιώθω ότι συνδέομαι με την ουσία τους. Νιώθω ότι προσεγγίζουν πολύ τον τρόπο με τον οποίο γράφω στίχους – έντονα ξεσπάσματα της μνήμης, εκστατικές λεπτομέρειες, αιφνίδιος ερωτισμός, μυστικιστική εικονογραφία· η σφυρηλάτηση παγωμένων αφηγημάτων που ίπτανται σαν όνειρα – στοιχειωμένα και παράξενα και αισιόδοξα.

Και φαίνεται ότι η ιδιαίτερη δύναμη και λάμψη της ζωής μας είναι το μόνο που μπορούμε να διεκδικήσουμε· και ότι είναι πνευματική μας αποστολή να εκφράσουμε αυτή τη δύναμη με όσο πιο αυθεντικό και μοναδικό τρόπο γίνεται. Είναι ένα εγχείρημα επιτακτικό, στο οποίο μοιάζεις ολοκληρωτικά βυθισμένος.

Τα έργα σου φαίνονται απολύτως προσωπικά, δεν έχω δει ποτέ κάτι που να τους μοιάζει. και αφού τα δεις, μένουν στο μυαλό σου για πολύ καιρό.

Ήταν τιμή μου που τα είδα στο εργαστήριό σου και που αποτελώ μέρος του υπέροχου βιβλίου σου.

Ήταν επίσης θαυμάσιο που, για άλλη μια φορά, κάθισα μαζί σου και έφαγα χταπόδι και ήπια γλυκό καφέ και άκουσα το ατέρμονο ελληνικό έπος της βασανισμένης σου ερωτικής ζωής. Μακάρι να συνεχιστεί για πάντα!»

Με όλη μου την αγάπη, Στέφανε.
Nick
Αθήνα 24/06/18

Ο Στέφανος Ρόκος με τον Τζιμ Σκλαβούνο στο εργαστήριό του

Σε όλη αυτή την πορεία στο πλευρό του είχε τον ντράμερ των The Bad Seeds, Τζιμ Σκλαβούνος.

«Ο Στέφανος έχει ερμηνεύσει τα τραγούδια με πολύ προσωπικό τρόπο. Τον θαυμάζω που δεν συμμορφώθηκε απλώς με τους στίχους των τραγουδιών και παρουσίασε το δικό του μοναδικό όραμα για κάθε τραγούδι» είπε ο Τζιμ Σκλαβούνος στη Μηχανή του Χρόνου.

Εκτός από τον έρωτα βασικό θέμα των τραγουδιών του δίσκου είναι και ο Θεός. Ο υπαρξιακός προβληματισμός του Cave σχετικά με τα θεία αποτυπώνεται και στα έργα του Στέφανου Ρόκου, ο οποίος δίνει τη δική του απάντηση στον τελευταίο πίνακα της έκθεσης που έγινε για το b-side τραγούδι «Bless His Ever Loving Heart».

«Μέσα από τους στίχους περιγράφει την απόγνωση του ανθρώπου όταν βρίσκεται εγκλωβισμένος στα προβλήματα τα οικονομικά και τα κοινωνικά και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις που έχει γύρω του. Έτσι, βρίσκει ελπίδα στη θρησκεία. Είναι μια ανθρώπινη εξήγηση για ό,τι δεν εξηγείται. Εγώ αντί για το Θεό ζωγράφισα τον έναστρο σκοτεινό ουρανό που για μένα συμβολίζει αυτό το ανεξήγητο που προκαλεί δέος στους ανθρώπους. Όμως, ακόμα κι αυτό στον πίνακα φαίνεται σαν να είναι εύθραυστο και ευαίσθητο και στηρίζεται με κάποιες ταινίες που και αυτό μπορεί να πέσει και να φανεί ότι και αυτό είναι ένα ανθρώπινο τέχνασμα για έρθει ο άνθρωπος κοντά στο θείο» ανέφερε ο ζωγράφος.

Ο πίνακας για το b-side τραγούδι «Bless His Ever Loving Heart». Τα b-sides ζωγραφίστηκαν πάνω στα χαρτιά που είχαν χρησιμοποιηθεί ως παλέτα για τα υπόλοιπα έργα. Έτσι, σκέφτηκε πως θα έπαιρναν την ίδια αξία με τα βασικά 14 τραγούδια του δίσκου, καθώς για πολλούς είναι άγνωστα

Πληροφορίες:

Stefanos Rokos: Nick Cave & The Bad Seeds – «No more shall we part / 14 paintings 17 years later»
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138
Ώρες λειτουργίας: Πέμ., Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:00-22:00
Εισιτήρια: €3-6

Τα έργα του Στέφανου Ρόκου θα παραμείνουν στο Μουσείο Μπενάκη μέχρι τις 19 Μαϊού, ενώ στη συνέχεια θα εκτεθούν στο Βέλγιο. Την Πέμπτη 9 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί συναυλία στον αίθριο χώρο του Μουσείου Μπενάκη με τον Τζιμ Σκλαβούνος, την Έλενορ Φρίντμπεργκερ, τον Στεφ Καμίλ Κάρλενς, τους Illegal Operation και τους The Callas.

Δείτε το teaser της έκθεσης:

Πηγή