Θανάσης Δρίτσας
Το διακόνημα και το χειροτέχνημα
εκδ. Παπαζήση, σελ. 300

Κρίσιμες λέξεις για τον Θανάση Δρίτσα είναι το «άλγος» και η «μουσική». Ο Δρίτσας δεν αποδέχεται την καρτεσιανή διάκριση ψυχής και σώματος, αφού γράφει σε ένα εκ των δοκιμίων του βιβλίου του με τίτλο «Η ζωή μας ως μουσικό έργο»: « [Η] καρτεσιανή άποψη είναι υπαίτια για την αφύσικη διαίρεση ψυχής και σώματος και έχει αποτελέσει πρόβλημα στην ολιστική αντιμετώπιση πολλών κατηγοριών ασθενών στη σύγχρονη ιατρική. Οι θεραπείες μέσω τέχνης δεν καταργούν, ούτε υποκαθιστούν, την κλασική ιατρική πράξη και χαρακτηρίζονται από την αντιμετώπιση του ασθενούς ως “προσώπου συνολικά” και όχι ως “νοσήματος” μόνον».

Σε αυτήν τη φράση του Δρίτσα αποτυπώνεται όχι μόνον η δική του εννοιολογική προσέγγιση του «νοσήματος», που προϋποθέτει την αντιμετώπιση του «ασθενούς» ως ενιαίας ψυχοσωματικής ενότητας που πάσχει, αλλά γίνεται σαφές ότι αυτή του η θέση είναι απότοκος της ουμανιστικής του παιδείας. Τα δοκίμια που συναπαρτίζουν την ενότητα «Υγεία» έχουν ως αντικείμενο διάφορα πολύ ενδιαφέροντα θέματα: από το γιατί η μουσική του Mότσαρτ αποτελεί «μουσικό φάρμακο» και το εάν η μουσική του Μπαχ μπορεί να «επιστρατευθεί» στον αγώνα εναντίον της εγκληματικότητας έως ερωτήματα όπως γιατί στις σύγχρονες ιατρικές διαγνώσεις υπάρχει μια τάση αποφυγής του χαρακτηρισμού μιας κατάστασης ως «φυσιολογικής», πώς η διατροφή μπορεί και πρέπει να απηχεί μια «φιλοσοφία ζωής», εάν η μακροζωία είναι ευτυχία ή δυστυχία και γιατί.

Λίαν αξιοπρόσεκτα είναι, όμως, και τα δοκίμια που συναπαρτίζουν τη δεύτερη ενότητα δοκιμίων που έχει κοινό τίτλο «Τέχνη, πολιτισμός, κοινωνία». Πολύ ενδιαφέρον είναι ιδιαίτερα το κείμενο «Ανοικτές και κλειστές πόλεις», στο οποίο, μάλιστα, ο Δρίτσας επικαλείται τις απόψεις ενός εκ των κορυφαίων σύγχρονων κοινωνιολόγων, του Ρίτσαρντ Σένετ, όπως διατυπώνονται στο βιβλίο του «Η ανοικτή πόλη» (The Open City), προκειμένου να υποστηρίξει ότι «η αυστηρή αρχιτεκτονική μορφή στη δόμηση πολλών σύγχρονων μεγαλουπόλεων στις οποίες έχει προτεραιότητα η έννοια της ασφάλειας και της καθαριότητας καθιστούν τις πόλεις μας ασφυκτικά “κλειστές” στη δυναμική ροή των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να προάγουν τελικά την απομόνωση και να αποτρέπουν την υγιή ανάπτυξη της κοινωνίας. Οι κλειστές αυτές πόλεις προάγουν την ανισότητα και τον ρατσισμό και αποτρέπουν την εξέλιξη των ιδεών και την υγιή ανάμειξη διαφορετικών κοινωνικά και οικονομικά ομάδων». Σύμφωνα με τον Σένετ, περισσότερο «ανοικτή» στον κόσμο, υπό την έννοια της απουσίας φραγμών στη μετακίνηση των ανθρώπων, οπότε και των ιδεών τους, είναι, π.χ., η Νάπολη της Ιταλίας παρά η Φραγκφούρτη της Γερμανίας.

Ετσι, ο Θανάσης Δρίτσας νοσταλγεί τις «ανοικτές» γειτονιές των παιδικών του χρόνων και προβλέπει ότι, δυστυχώς, οι μελλοντικές πόλεις θα γίνονται όλο και πιο «κλειστές» και θα κατοικούνται κυρίως από μοναχικούς ανθρώπους.

* Ο κ. Γ. Γεννηματάς είναι πρέσβης επί τιμή και γενικός γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας.