Από την Τίνα Βαρουχάκη

Εισαγωγή
Ηχοτρόπιο». Με αυτό τον όμορφο τίτλο,  συστήθηκαν στο ελληνικό φιλόμουσο κοινό, δυο νέοι  Έλληνες συνθέτες, oι οποίοι ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό.  Ο λόγος για τους  Δημήτρη Νάνο και Χρήστο Δρούζα.

Η πολύ ενδιαφέρουσα συναυλία τους στο Athenaeum, το Μάϊο του 2019, αποτέλεσε πόλο έλξης νέων ανθρώπων και μας έδωσε την αφορμή για μια γόνιμη και ενδιαφέρουσα συζήτηση. «Δημιουργώ χωρίς περιορισμούς και διακατέχομαι από μια αίσθηση ελευθέριας γράφοντας συμφωνική μουσική» αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Δημήτρης Νάνος, με σπουδές σύνθεσης στην Κρατική Ακαδημία του Καζάν και μέλος της Ένωσης Νέων Ρώσων Μουσουργών. Η μουσική του μαρτυρά, ένα στέρεο γνωστικό υπόβαθρο και  γνώση πολλών ρευμάτων μουσικής από την παραδοσιακή,  το μπαρόκ ως τη σύγχρονη μουσική του μεταμοντερνισμού. Στη συναυλία, ακούστηκαν τρία πολύ ενδιαφέροντα έργα του, μεταξύ των οποίων και η σουίτα για κλασική κιθάρα σε τρία μέρη, με τίτλο: «Αναμνήσεις από τον Παράδεισο (2018)», την οποία ερμήνευσε ο  νεαρός σολίστ, Βασίλης Κανελλόπουλος. Aναφερόμενος στο έργο του, ο συνθέτης παρατηρεί: «Ο ήχος της κιθάρας, μου δημιουργούσε πάντα μια γλυκιά χαρμολύπη, που συνοδεύεται με ένα αίσθημα γαλήνης και αισιοδοξίας».

Σε άλλο κλίμα, αλλά επίσης πολύ ενδιαφέρον,  το έργο του Χρήστου Δρούζα “A Night in the Jungle” (2019) – για φλάουτο, βιόλα, πιάνο, κιθάρα, μαρίμπα/βιμπράφωνο και tape σε 8 μέρη. Το ερμήνευσαν οι μουσικοί: Μάρθα Γκόλια – Φλάουτο, Μαρίνα Σταλιμέρου – Βιολί/Βιόλα, Δανάη Βρίτσιου – Πιάνο, Βασίλης Κανελλόπουλος – Κιθάρα, Ευαγγελία Μήλιου – Μαρίμπα/Βιμπράφωνο.  «Νιώθω την ανάγκη να υπάρξει μια αναζωογονητική κίνηση στους μουσικούς κύκλους της Αθήνας με διαδικασίες από τα κάτω, συλλογικές και συμμετοχικές…ας μην μείνουμε σπίτι, ας μην είμαστε ήσυχοι, ας συναντηθούμε και ας οργανωθούμε!»  αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Χρήστος Δρούζας, ο οποίος  εκπονεί διδακτορική διατριβή στην ψυχοακουστική, έχει κάνει σπουδές σύνθεσης, αλλά και διεύθυνσης ορχήστρας στη Γαλλία.

Δεν με ξενίζει το γεγονός ότι με τη λέξη “Jungle” ο Χρήστος Δρούζας υιοθετεί ένα  χιουμοριστικό τίτλο, απόλυτα σύμφωνο με την αισθητική του έργου, παρομοιάζοντας  την  Αθήνα-στην οποία επί χρόνια ζούσε-με ζούγκλα. Του δίνω απόλυτο δίκιο. Άλλωστε, αμφότεροι οι αξιόλογοι αυτοί νέοι συνθέτες, είχαν μια ακόμη σπάνια τύχη: γεννήθηκαν σε δυο όμορφες πόλεις της Ελληνικής Περιφέρειας, των οποίων οι ήχοι και οι εικόνες,  ένιωσα να αντανακλώνται  στη μουσική τους.

Συνέντευξη του Δημήτρη Νάνου στην Τίνα Βαρουχάκη

«Οι προβληματισμοί των ανθρώπων ανέκαθεν ήταν ίδιοι. Η διαφορά είναι ότι κατά το παρελθόν, όλοι αυτοί οι προβληματισμοί εκφράστηκαν από τα διαφορά καλλιτεχνικά κινήματα. Στις μέρες μας, ίσως λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, της ταχύτητας, της  υπερπληροφόρησης σε όλους τους τομείς, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει μπλοκάρει. Έχουμε «κλειστεί» στους εαυτούς μας και έτσι δεν υπάρχει  μια κοινή ιδέα να εκφράσει αυτούς τους προβληματισμούς με αντιστοίχως κοινά χαρακτηριστικά. Γι΄αυτό, υπάρχει και η τάση για στροφή σε μουσικές νόρμες του παρελθόντος». 

Τ.Β. Είχατε την τύχη να γεννηθείτε σε έναν πολύ όμορφο τόπο: τη Λευκάδα. Νομίζετε ότι η καταγωγή και τα παιδικά σας βιώματα εκεί, συνετέλεσαν προς την κατεύθυνση ενασχόλησής σας με τη μουσική;

Δημήτρης Νάνος: Ο τόπος, ο κοινωνικός περίγυρος, η οικογένεια-ως ένα βαθμό-επηρεάζουν το πώς κανείς αντιλαμβάνεται τα πράγματα γύρω του. Μεγαλώνοντας λοιπόν στην Λευκάδα, ήρθα σε επαφή από μικρός  με την παραδοσιακή μουσική, καθώς πάντα ακολουθούσα τους γονείς μου στα παραδοσιακά πανηγύρια του νησιού. Αναμφίβολα, τη σχέση μου με τη μουσική ενδυνάμωσε και το γεγονός ότι παρακολουθούσα τις Γιορτές Λόγου και Τέχνης-Φεστιβάλ που διεξάγεται αδιαλείπτως από το 1955. Eπίσης η Φιλαρμονική, οι κανταδόροι, όπως βέβαια και τα πολλά πολιτιστικά σωματεία με τις δράσεις τους, διαδραμάτισαν και εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην τοπική παράδοση. Όλα αυτά μαζί με την προδιάθεση θεωρώ πως “δούλεψαν” μέσα μου. Έτσι  χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, ήδη από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, από μόνος μου παρακίνησα τους γονείς μου  να με γράψουν σε Ωδείο.

Τ.Β. Oι σπουδές σας είχαν πολλούς και ενδιαφέροντες σταθμούς: φοίτηση σε ωδεία στη Λευκάδα, εισαγωγή στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής στην Άρτα, σπουδές πιάνου στο ωδείο Αθηνών,  ώσπου γίνατε δεκτός στην Κρατική Ακαδημία του Καζάν στη Ρωσία. Σε ποιο βαθμό νομίζετε ότι αυτοί σας οι σταθμοί διαμόρφωσαν την ταυτότητά σας ως συνθέτη;

Δημήτρης Νάνος: Οι γνώσεις που παίρνει κάποιος από τις σπουδές είναι ένα σημαντικό εφόδιο, ένα εργαλείο-θα έλεγα-με το οποίο μπορείς να λύσεις πολλά  ζητήματα τεχνικής φύσης, αλλά και να φέρεις εις πέρας μια ιδέα που έχεις στο μυαλό σου. Από την άλλη μεριά, η εν διαμορφώσει ταυτότητα μου, το ύφος, αλλά και τα πράγματα, τα οποία με επηρεάζουν, έχουν να κάνουν κυρίως με τους ανθρώπους:  με ανθρώπους που συναναστράφηκα, με σκέψεις έπειτα από συζητήσεις, με κοινωνικές καταστάσεις και με προβληματισμούς που γεννιούνται από υπαρξιακά ζητήματα.

Τ.Β. Eίστε μέλος της Ένωσης Νέων Ρώσων Μουσουργών. Ποια αντιλαμβάνεστε την κυρίαρχη αισθητική της σύγχρονης Ρωσικής Μουσικής Σχολής και κατά πόσον πιστεύετε ότι έχει επηρεάσει τη δική σας ταυτότητα ως συνθέτη;

Δημήτρης Νάνος: Δεν αντιλαμβάνομαι κάποια κυρίαρχη τάση. Ο κάθε συνθέτης ακολουθεί έναν δικό του δρόμο. Υπάρχουν συνθέτες που γράφουν χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά, υπάρχουν κάποιοι άλλοι που έχουν έντονη επιρροή από την παραδοσιακή μουσική. Άλλοι είναι πιο μελωδικοί, άλλοι πιο μοντέρνοι  κ.ο.κ., αλλά δεν θα έλεγα ότι υπάρχει κάποιο ρεύμα. Λίγο-πολύ τα ερεθίσματα για να γράψει κάποιος μουσική (αλλά νομίζω και για τις άλλες τέχνες ισχύει το ίδιο) είναι κοινά σε όλους. Απλά εξωτερικεύονται με διαφορετικό τρόπο. Με λίγα λόγια, κάποιος-για παράδειγμα-που γράφει μουσική σε ένα πιο ρομαντικό ύφος,  δεν είναι λιγότερο αληθινός από κάποιον που γράφει πιο μοντέρνα. Οι προβληματισμοί των ανθρώπων ανέκαθεν ήταν ίδιοι. Η διαφορά είναι ότι κατά το παρελθόν, όλοι αυτοί οι προβληματισμοί εκφράστηκαν από τα διαφορά καλλιτεχνικά κινήματα. Στις μέρες μας, ίσως λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, της ταχύτητας, της  υπερπληροφόρησης σε όλους τους τομείς, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει μπλοκάρει. Έχουμε «κλειστεί» στους εαυτούς μας και έτσι δεν υπάρχει  μια κοινή ιδέα να εκφράσει αυτούς τους προβληματισμούς με αντιστοίχως κοινά χαρακτηριστικά. Γι΄αυτό υπάρχει και η τάση για στροφή σε μουσικές νόρμες του παρελθόντος».

Τ.Β. Ποιων συνθετών το έργο νομίζετε ότι αποτελεί τις κυριότερες επιρροές σας;

Δημήτρης Νάνος: M΄αρέσουν οι συνθέτες της Μπαρόκ εποχής, του Ρομαντισμού, του Ιμπρεσιονισμού, του Μοντερνισμού, του Μεταμοντερνισμού. Από εκεί και πέρα, τα ακούσματα μου περιλαμβάνουν σχεδόν τα περισσότερα είδη μουσικής, διότι μου  αρέσει η ποικιλία και με ενδιαφέρει να ακούω συνέχεια νέα έργα. Επίσης, μου αρέσει η πειραματική μουσική.

Τ.Β. Έχετε γράψει  μουσική για σόλο μουσικά όργανα,  σύνολα δωματίου, συμφωνική ορχήστρα, κινηματογράφο κτλ. Υπάρχει κάποιο είδος μουσικής στο οποίο έχετε επικεντρωθεί περισσότερο;

Δημήτρης Νάνος: Όχι, δεν έχω επικεντρωθεί σε κάποιο είδος μουσικής περισσότερο, διότι σε όλα δείχνω την ίδια σοβαρότητα. Μου αρέσει βέβαια να γράφω για ορχήστρα, διότι έχεις ένα σωρό επιλογές: πλούσια αρμονία, πολλά χρώματα στα πνευστά,  δίνοντας σου την ευκαιρία να κάνεις όμορφες αντιθέσεις με τα έγχορδα,  δυνατότητα να πειραματιστείς με την ενορχήστρωση.  Δημιουργώ χωρίς περιορισμούς και διακατέχομαι από μια αίσθηση ελευθέριας γράφοντας συμφωνική μουσική.

Σουίτα για κλασική κιθάρα σε τρία μέρη, με τίτλο: «Αναμνήσεις από τον Παράδεισο (2018)»
Ερμηνεία: Bασίλης Κανελλόπουλος, (κιθάρα)

Τ.Β. Οι σπουδές σας, σας οδήγησαν στο να συνθέτετε πρώτα γράφοντας παρτιτούρα ή αξιοποιείτε αποκλειστικά και μόνο τις νέες τεχνολογίες;

Δημήτρης Νάνος:  Συνθέτω γράφοντας παρτιτούρα. Η μουσική ιδέα γεννιέται  είτε αυτοσχεδιάζοντας στο πιάνο, είτε τραγουδώντας μια μελωδία που μου ήρθε στο μυαλό. Έπειτα, έχοντας το πρώτο υλικό, ξεκινάω να δουλεύω με αυτό. Αν για κάτι  δεν είμαι σίγουρος (στο πώς ηχεί) το δοκιμάζω στο πιάνο. Τα προγράμματα, τα χρησιμοποιώ στο τέλος για να μεταφέρω το χειρόγραφο  στον υπολογιστή, να το μετατρέψω σε  pdf και να είναι πιο ευανάγνωστο.

Τ.Β. Στις  4 Μαΐου, σε συναυλία που έγινε  στο Ωδείο Athenaeum, παρουσιάστηκαν τα έργα σας  «Έμμονη Ιδέα» (2018) – για πιάνο και βιολί μονομερές, «2042018» (2018) – για σόλο φλάουτο, σε  δυο μέρη, καθώς και το έργο  « Αναμνήσεις από τον Παράδεισο» (2018) – σουίτα για κλασική κιθάρα σε τρία μέρη. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα έργα που ακούστηκαν στη συναυλία;

Δημήτρης Νάνος: Πιστεύω ότι είναι καλό να δίνουμε  στους ανθρώπους την ελευθερία να αντιλαμβάνονται μέσα από το πρίσμα τους το οτιδήποτε. Δεν νομίζω ότι έχει ιδιαίτερη σημασία να πω τι συμβολίζει το κάθε έργο. Είναι στην ευχέρεια του καθενός να το αντιληφθεί όπως θέλει. Άλλωστε, οι τίτλοι των έργων λίγο-πολύ σε βάζουν μέσα σε ένα πλαίσιο. Από εκεί και πέρα, ο καθένας ας το μεταφράσει όπως θέλει στο μυαλό του. Το μόνο που κρίνω σκόπιμο να διευκρινίσω-επειδή ίσως να μην είναι ξεκάθαρο-είναι ότι ο τίτλος του έργου για φλάουτο, είναι ημερομηνία.

Από τη συναυλία «Ηχοτρόπιο» Athenaeum, Mάϊος 2019.

Τ.Β. Παρότι πιανίστας, συνθέσατε μια σουίτα για κλασική κιθάρα. Η ερώτησή μου έχει δυο σκέλη:
α. ποια στοιχεία της κλασικής κιθάρας σας είναι ελκυστικά, ώστε να παρακινηθείτε να συνθέσετε έργο γι΄αυτό το μουσικό όργανο;
β. Δεδομένου ότι δεν είστε κιθαρίστας, αντιμετωπίσατε κάποιες τεχνικές δυσκολίες συνθέτοντας για κιθάρα;

Δημήτρης Νάνος: Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ο ήχος. Ο ήχος της κιθάρας, μου δημιουργούσε πάντα μια γλυκιά χαρμολύπη που συνοδεύεται με ένα αίσθημα γαλήνης και αισιοδοξίας. Το δεύτερο χαρακτηριστικό, είναι ότι η κιθάρα ως ένα πολυφωνικό όργανο,  σου δίνει την ευκαιρία  να επεξεργαστείς αρκετές φωνές, να βρεις όμορφες αρμονίες… Επιπλέον, συγκριτικά με τα υπόλοιπα μουσικά όργανα, δεν έχει τόσο πλούσιο ρεπερτόριο, οπότε αυτό είναι και μια καλή αφορμή για να γράψεις.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, όχι δεν αντιμετώπισα κάποια ιδιαίτερη  δυσκολία,  διότι πάντα πριν ξεκινήσω να γράφω για ένα όργανο που δεν ξέρω, διαβάζω σχετικά με τις  τεχνικές  του, με τις θέσεις των χεριών, την έκταση  κλπ Επιπρόσθετα, αν δεν είμαι σίγουρος για την θέση που έχω επιλέξει, παίρνω την συμβουλή κάποιου φίλου σολίστ. Τέλος, το γεγονός ότι έχω γράψει και ένα κουιντέτο πιο παλιά, το οποίο περιλαμβάνει  και κιθάρα, έχει συμβάλει στο να μην επαναλαμβάνω τυχόν λάθη του παρελθόντος-σε ό,τι αφορά τις θέσεις.

Τ.Β. Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Δημήτρης Νάνος: Στα προσεχή σχέδια είναι η ηχογράφηση της σουίτας για κιθάρα με την Βιργινία Αμαριωτάκη. Επίκειται μια συναυλία στο Ωδείο Αθηνών με τους Θάνο Μαργέτη  και Αλέξανδρο Δημητρόπουλο στις 16 Δεκέμβρη. Επίσης, η επανάληψη της συναυλίας «Ηχοτρόπιο», αυτή τη φορά με προσθήκες περισσότερων συνθετών και διαφορετικών έργων, αλλά ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει το που και το πότε. Τέλος, ευελπιστώ μέσα στην χρονιά οι συζητήσεις που γίνονται αυτό το διάστημα σχετικά με το συμφωνικό μου έργο «Ώχρα»  να αποφέρουν καρπούς και να παρουσιαστεί στο κοινό.

Τ.Β. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι που δεν σας έδωσα την αφορμή με τις ερωτήσεις;

Δημήτρης Νάνος: Θα ήθελα να ευχαριστήσω εσάς προσωπικά, αλλά και το site που δίνετε βήμα σε νέους ανθρώπους.

Πηγή