Το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η Επανάσταση του 1821 και οι νεοελληνικές τέχνες», που θα ενταχθεί στο πλαίσιο του εορτασμού της συμπλήρωσης δύο αιώνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, θα καλύψει τέσσερις καλλιτεχνικούς άξονες και συνεπώς θα εκταθεί σε τέσσερα πεδία, τη Λογοτεχνία (Ποίηση και Πεζογραφία), το Θέατρο, τη Μουσική και τις Εικαστικές τέχνες.

Ως προς τη Λογοτεχνία οι εισηγήσεις και αντιστοίχως οι συνεδρίες θα κατανεμηθούν σε τρία τμήματα τα οποία θα καλύπτουν τρεις χρονικές περιόδους: α) από τους προεπαναστατικούς χρόνους έως την έκρηξη της Επανάστασης, β) από την Επανάσταση έως την επίτευξη της εθνικής ανεξαρτησίας, γ) από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως σήμερα. Ως προς την πρώτη περίοδο, θα εξεταστούν οι καλλιτεχνικές εκφράσεις των προσπαθειών για απελευθέρωση από τους Οθωμανούς μέσα στο αυτοκρατορικό πλαίσιο έως τη διεκδίκηση εθνικής ανεξαρτησίας. Οι εισηγήσεις που θα αναφέρονται σε αυτή την περίοδο θα πραγματεύονται την αποτύπωση του οράματος της απελευθέρωσης και της ανεξαρτησίας των Ελλήνων από τον Οθωμανικό ζυγό.  Ως προς τη δεύτερη περίοδο οι εισηγήσεις θα καλύπτουν εκείνους τους λογοτέχνες και τα λογοτεχνικά έργα τους που γράφτηκαν στα χρόνια της Επανάστασης προκειμένου να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της, λειτουργώντας παράλληλα ως αυτόνομα λογοτεχνικά έργα (κορυφαίες, προφανώς, είναι οι περιπτώσεις των αναφερόμενων στην Επανάσταση ποιητικών έργων του Σολωμού και του Κάλβου). Ως προς την τρίτη περίοδο, την χρονικά εκτενέστερη, στόχος των εισηγήσεων θα είναι η εξέταση της μεταγενέστερης πρόσληψης της Επανάστασης, από την  ίδρυση του ελληνικού κράτους και εξής, έτσι όπως αυτή, τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνδέονται μαζί της, μνημειώνονται και ερμηνεύονται εκ των υστέρων, διαμεσολαβημένα μέσα από τις εκάστοτε πολιτικοκοινωνικές συγκυρίες και τα ιδεολογικά προτάγματα κάθε εποχής στο πλαίσιο του εθνικού κράτους. 

Το ελληνικό θέατρο στα χρόνια πριν από την Επανάσταση είχε, πέρα από την αισθητική τέρψη και τη μορφωτική αποστολή, και προπαρασκευαστικό χαρακτήρα· έτσι συνέβαλε στην ψυχολογική προετοιμασία του ένοπλου αγώνα, υποδαύλισε τον πατριωτικό ενθουσιασμό και αποτέλεσε εμμέσως και ιδεολογικό φερέφωνο της Φιλικής Εταιρίας. Οι θεατρικές παραστάσεις στις ερασιτεχνικές σκηνές του Βουκουρεστίου, του Ιασίου και της Οδησσού μετατράπηκαν σε φλογερές πατριωτικές συγκεντρώσεις, και τα αρχαιόθεμα και αρχαιόμυθα δραματικά έργα του ρεπερτορίου, με κυρίαρχο θέμα την τυραννοκτονία, λειτούργησαν ως εγερτήριες δυνάμεις της εθνικής αφύπνισης και της ιστορικής αυτογνωσίας. Αρκετοί από τους ηθοποιούς των ερασιτεχνικών σκηνών στο Βουκουρέστι και την Οδησσό σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στη μάχη του Δραγατσανίου, άλλοι έγιναν οπλαρχηγοί της Επανάστασης. Και μετά το τέλος του αγώνα και την ίδρυση του ελληνικού κράτους το πατριωτικό δράμα, πλέον ως ειδικό δραματουργικό είδος που παρέκκλινε σε ορισμένα σημεία από την κλασικίζουσα δραματουργία, συνέχιζε να καλλιεργείται στους πανεπιστημιακούς ποιητικούς διαγωνισμούς, ακόμα και στο λαϊκό και προφορ.ικό θέατρο σκιών, όπου οι πατριωτικές παραστάσεις για πραγματικούς και φανταστικούς ήρωες του Εικοσιένα ήταν και οι πιο δημοφιλείς. Τα παραπάνω ζητήματα πρόκειται να εξεταστούν στις αναφερόμενες στο θεατρικό είδος εισηγήσεις, κατά τη χρονική τάξη από τα χρόνια πριν από την Επανάσταση και εξής, φτάνοντας μέχρι και τα αρκετά μεταγενέστερα θεατρικά έργα που την επαναφέρουν στο προσκήνιο της δραματουργίας.

Σχετικά με τη μουσική και τον χορό τα θέματα που θα γίνουν αντικείμενο εισηγήσεων και παρεμβάσεων είναι:  Τα προεπαναστατικά τραγούδια και εμβατήρια: Ο Ρήγας Φεραίος και οι διαφορετικές μουσικές εκδοχές του «Θούριου». Οι «επώνυμοι» τροβαδούροι της Επανάστασης (Στέφανος Κανέλλος, Κωνσταντίνος Κοκκινάκης κ.ά). Μαρτυρίες (γραπτές και εικονογραφικές) για τα τραγούδια, τα όργανα, τα γλέντια και τους χορούς της περιόδου, από αγωνιστές, ιστορικούς, λογοτέχνες και περιηγητές. Όταν η ιστορία γίνεται τραγούδι: τα κλέφτικα και τα ιστορικά τραγούδια. Οι χοροί την περίοδο της Επανάστασης. Ο χορός του Ζαλόγγου και η “επινόηση” της παράδοσης. Οι πρώτες «ανθολογίες» ελληνικών δημοτικών τραγουδιών. Τα φιλελληνικά τραγούδια και εμβατήρια στην Ευρώπη. Η Ελλάδα ως πηγή έμπνευσης για τους Ευρωπαίους συνθέτες της εποχής. Τα τραγούδια και οι χοροί στη μετεπαναστατική περίοδο της Βαυαροκρατίας. Από το παραδοσιακό στο αστικό τραγούδι. Το πρώτο «φολκλόρ». Ο «απόηχος» του 1821 στη λόγια-κλασική ελληνική μουσική.  Ο «απόηχος» του 1821 στην  παράδοση του λαϊκού θεάτρου σκιών (ηρωικά έργα του Καραγκιόζη). Ο «απόηχος» του 1821 στο νεότερο ελληνικό τραγούδι.

Σχετικά με τα εικαστικά και με το γενικό τίτλο «Το εικαστικό σύμπαν της Επανάστασης» θα παρουσιαστεί η παραγωγή και η χρήση έργων ζωγραφικής, γλυπτικής και διακοσμητικών τεχνών που δημιουργήθηκαν από έλληνες και ξένους καλλιτέχνες κατά τον 19^ο αιώνα και τις αρχές του 20ού και έχουν ως θέμα την Ελληνική Επανάσταση. Ιστορικά θα καλυφθούν οι περίοδοι:  της προετοιμασίας της Επανάστασης (αλληγορικές απεικονίσεις, Φιλική εταιρεία, περιηγητικές εκδόσεις). H εικονογράφηση του αγώνα (ένοπλες συγκρούσεις, πορτρέτα αγωνιστών, καθημερινότητα, εθνοσυνελεύσεις κ.ά). Η  λαϊκή εικονογραφία (ανώνυμες λαϊκές εκδόσεις, Θεόφιλος, Καραγκιόζης). Οι αναπαραστάσεις των γυναικών στην Επανάσταση. Ο φιλελληνισμός στην τέχνη (θέματα από την Επανάσταση σε διεθνείς καλλιτεχνικές εκθέσεις, αλληγορικές απεικονίσεις, εκδόσεις σχετικές συμπεριλαμβανομένων ημερολογίων, τραπουλόχαρτων, σκίτσων, γελοιογραφιών στον Τύπο, εικόνες από την δράση των φιλελλήνων κ.ά) και τέλος κείμενα περί τέχνης (τέλη του 18^ου αιώνα – 1830).

Θεματικοί άξονες συνεδρίου:

• Η λογοτεχνία από της προεπαναστατικούς χρόνους έως σήμερα
• Το ελληνικό θέατρο
• Από τα προεπαναστατικά τραγούδια και εμβατήρια έως τον «απόηχο» του 1821 στο νεότερο ελληνικό τραγούδι
• Το εικαστικό σύμπαν της Επανάστασης

 

Επιστημονική επιτροπή:

• Νάσος Βαγενάς, ΕΚΠΑ
• Ευριπίδης Γαραντούδης, ΕΚΠΑ
• Λάμπρος Λιάβας , ΕΚΠΑ
• Γιάννης Μπασκόζος, Διδάκτωρ Ανθρωπιστικών Σπουδών
• Βάλτερ Πούχνερ, ΕΚΠΑ

Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο του 2022.

Πηγή