Επιπρόσθετο υλικό για το βιβλίο “Παιχνίδια με τους μουσικούς σωλήνες boomwhackers“

 

Στην 6η Ενότητα του βιβλίου “Παιχνίδια με τους μουσικούς σωλήνες boomwhackers” παρουσιάζονται παραδείγματα από μουσικά έργα, όπου οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους μουσικούς σωλήνες boomwhackers στα πλαίσια της ενεργητικής μουσικής ακρόασης.

Συγκεκριμένα, το Μουσικό Παιχνίδι 22 αναφέρεται στην Εισαγωγή (Overture) της δημοφιλούς όπερας “Kάρμεν” του George Bizet. Σε αυτό το παιχνίδι παρουσιάζεται βήμα βήμα η πορεία διδασκαλίας που μπορεί να ακολουθήσει ο εκπαιδευτικός μουσικής προκειμένου οι μαθητές να μάθουν να εκτελούν την μελωδία του θέματος με τους σωλήνες με δύο τρόπους: σε ομάδες με χρωματιστές νότες σε καρτέλες και με τη χρήση γραφικής παρτιτούρας.

Η συγκεκριμένη όπερα περιέχει πολλές μελωδίες και άριες που έχουν αγαπηθεί και είναι ευρέως γνωστές, όπως η άρια Habanera . Παρακάτω, παρουσιάζεται  ένα ανάλογο παράδειγμα στο οποίο η εκπαιδευτικός μουσικής, Τώνια Πολυκάρπου περιγράφει τον τρόπο διδασκαλίας που χρησιμοποίησε, ώστε οι μαθητές της να εκτελούν τη μελωδία της άριας με τους μουσικούς σωλήνες. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να πραγματοποιηθεί και στο πλαίσιο του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου, καθώς αποτελείται από μαθητές διαφορετικών τάξεων.

 

Δασκάλα Πιάνου και  Μουσικής : Tώνια Πολυκάρπου

Παράρτημα Ωδείου ‘’Μουσικοί Ορίζοντες’’ στην Κύπρο

Τμήμα: Καλοκαιρινό μουσικό σχολείο 2018

Ηλικίες: 6,10 και 11 χρόνων

 

Boomwhackers Habanera – Carmen

Το συγκεκριμένο κομμάτι διδάχθηκε στο πλαίσιο ενός μουσικού καλοκαιρινού σχολείου για παιδιά από 6 μέχρι 11 ετών.  Κάποια παιδιά ήξεραν να διαβάζουν νότες και αξίες και κάποια όχι. Η αρχική ιδέα για την επιλογή του συγκεκριμένου κομματιού προέκυψε όταν κάναμε μια σύντομη ανασκόπηση στον κόσμο της όπερας  και αφού είδαμε και ακούσαμε διάφορα αποσπάσματα, καταλήξαμε στην πολύ γνωστή όπερα του Bizet, την Carmen. Έτσι αποφάσισα να δουλέψω με τα παιδιά το συγκεκριμένο κομμάτι στα boomwhackers.

Το πρωτότυπο έργο είναι γραμμένο στη Ρε μινόρε. Όμως, επέλεξα να το μεταφέρω στη Ντο μινόρε, αφού οι ηχητικοί σωλήνες που είχαμε στη διάθεση μας έφταναν μέχρι το ντο ψηλό

 

Στόχοι του μαθήματος:

• Κατανόηση και εκμάθηση του ρυθμού της Habanera
• Ανάπτυξη ακουστικών ικανοτήτων
• Κατανόηση και εκμάθηση μουσικών εννοιών όπως ανιούσα, κατιούσα, χρωματική κλίμακα, βηματική κίνηση, διάστημα 5^ης
• Ανάπτυξη ικανότητας των παιδιών να παίζουν ομαδικά, συνεπώς να ακούν ο ένας τον άλλο και να δημιουργούν.

 

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Στην αρχή είχα μόνο 5 παιδιά στο σύνολο, διαφορετικών ηλικιών  και  για αυτό προσάρμοσα το κομμάτι ανάλογα.  Τα παιδιά δε δυσκολεύτηκαν ιδιαίτερα γιατί κάποια ήταν πιο προχωρημένα ή πιο μεγάλα σε ηλικία και ανέλαβαν τα πιο απαιτητικά μουσικά σημεία της μελωδίας με 3 και 4 boomwhackers στη διάθεση τους, ενώ κάποια πιο μικρά παιδιά αρκέστηκαν σε ένα ή δύο ηχητικούς σωλήνες. Με την προσαρμογή της διδασκαλίας στις ικανότητες των μαθητών απόλαυσαν τη διαδικασία όλοι το ίδιο χωρίς κανένα ίχνος άγχους και δυσκολίας. Το να αλλάζουν τα παιδιά σωλήνες ή το να μοιράζονται έναν με άλλο παιδί, εκτός από πρόκληση ήταν πολύ διασκεδαστικό.

Στην περίπτωση που καλείστε να διδάξετε παιδιά ίδιας ηλικίας, ακόμη και μικρών ηλικιών, 5-8 χρονών, προτείνω έναν πιο εύκολο οδηγό για τη μελωδία (βλ. παρτιτούρα  Ομάδα 2^η, 2^ος τρόπος).

 

Υλικά: 2 διατονικά σετ, ένα χρωματικό σετ και καπάκια οκτάβας

Προετοιμασία: Χώρισα το κομμάτι σε δύο μέρη, με το πρώτο ασχοληθήκαμε την πρώτη εβδομάδα και είχα μόνο 5 παιδιά, ενώ την δεύτερη εβδομάδα που ασχοληθήκαμε με το δεύτερο μέρος προστέθηκαν άλλα δύο παιδιά. Επομένως, έπρεπε να διαμορφώσω την παρτιτούρα ανάλογα, ώστε να έχουν και τα 7 παιδιά ρόλο στο κομμάτι χωρίς να αλλάξω πολύ το πρώτο μέρος το οποίο τα 5 παιδιά ήδη ήξεραν.  Στο πιο κάτω βίντεο μπορείτε να δείτε τo αποτέλεσμα:

 

Τρόπος γραφής παρτιτούρας για boomwhackers: Πάνω από κάθε νότα υπάρχει ο αριθμός του κάθε παιδιού (1^ο, 2^ο, 3^ο …) για να μπορεί ο δάσκαλος εύκολα να το διδάξει και τα παιδιά να κατανοήσουν το δικό τους μέρος. Δεν χρησιμοποίησα χρώματα στη διδασκαλία του συγκεκριμένου κομματιού γιατί χρησιμοποιήθηκαν διατονικό και χρωματικό σετ σωλήνων που το κάνει πολύ δύσκολο να κατανοήσουν ξεκάθαρα την κάθε απόχρωση χωρίς να μπερδευτούν.  Να διευκρινίσω όμως ότι η παρτιτούρα χρειάστηκε και χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα στην αρχή γιατί από τη στιγμή που έγινε η κατανομή των σωλήνων στο κάθε παιδί, τα παιδιά προτίμησαν να μάθουν το κομμάτι ακουστικά. Αποδείχτηκε ότι με αυτόν τον τρόπο, άκουγαν πολύ πιο προσεκτικά ο ένας τον άλλο, καλλιέργησαν τις ακουστικές τους δεξιότητες και κατανόησαν τις διαφοροποιήσεις του τονικού ύψους (ψηλά-χαμηλά) καθώς και την έννοια της κλίμακας (κατιούσα χρωματική στο 4^ο, 5^ο και 6^ο μέτρο)

Γι’ αυτό το λόγο, πριν αρχίσω τη διδασκαλία, έπαιξα το κομμάτι στο πιάνο για να παρακολουθήσουν τα παιδιά και να έχουν μια ιδέα για τις έννοιες ανιούσα, κατιούσα και χρωματική κλίμακα, βηματική κίνηση, διάστημα 5^ης κ.α.

• Ξεκινάμε τη διδασκαλία αφού πρώτα μάθουν όλα τα παιδιά το ρυθμό Habanera.

 

ΤΡΟΠΟΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΥΘΜΟΥ:  Αρχικά ακούμε το κομμάτι και παράλληλα παροτρύνουμε τα παιδιά να κτυπήσουν  με παλαμάκια το ρυθμό. Μετράμε το ρυθμό παράλληλα με την ακρόαση για λίγο και αφού εξοικειωθούν με την εκτέλεσή του, σταματάμε τη μουσική και τα παροτρύνουμε να συνεχίσουν να χτυπάνε στον ίδιο ρυθμό. Καθώς τα παιδιά χτυπούν το ρυθμό, αρχίζουμε να σιγοτραγουδάμε τη μελωδία. Μπορούμε αρχικά να χτυπάμε κι εμείς το ρυθμό καθώς τραγουδάμε για να τα διευκολύνουμε. Σκοπός είναι τα παιδιά να νιώσουν άνετα με το ρυθμό και παράλληλα να αρχίσουν να εξοικειώνονται με τη μελωδία του κομματιού. Μπορούμε επίσης να παίξουμε το κομμάτι στο πιάνο και τα παιδιά να χτυπάνε το ρυθμό.

• Διαλέγουμε 2 παιδιά τα οποία θα αποτελούν την πρώτη ομάδα και θα παίζουν το ρυθμό ο οποίος είναι σταθερός από την αρχή μέχρι το τέλος. Μοιράζουμε τους αντίστοιχους σωλήνες boomwhackers στο καθένα και κάνουμε εξάσκηση (Παρτιτούρα 1,  Εικ. 1).

Παιδί 1^ο: ΝΤΟ χαμηλό (ΝΤΟ με καπάκι)

Παιδί 2^ο: ΝΤΟ (χρησιμοποιούμε ψηλό ντο με καπάκι), ΣΟΛ χαμηλό (ΣΟΛ με καπάκι),

 

    Εικ. 1

• Τα υπόλοιπα 5 παιδιά θα αποτελούν τη 2^η ομάδα και θα παίξουν τη μελωδία (Παρτιτούρα 2).

 Διανομή σωλήνων: Όπως θα δείτε στην παρτιτούρα κάποια παιδιά χρησιμοποιούν πάνω από δύο διαφορετικούς σωλήνες γι’ αυτό και συστήνω να κάθονται στο πάτωμα με τους σωλήνες μπροστά τους για να μπορούν να παίζουν με την ταχύτητα που χρειάζεται. Είναι σημαντικό οι σωλήνες να τοποθετηθούν στο πάτωμα με συγκεκριμένη σειρά (βλ. εικ. 2 και 3) γιατί κάποιοι σωλήνες  παίζονται από δύο παιδιά σε διαφορετική χρονική στιγμή.  Ο ήχος στην περίπτωση που οι σωλήνες βρίσκονται στο πάτωμα παράγεται από το χτύπημα τους στο πάτωμα έχοντας τους σωλήνες παράλληλα με αυτό (όχι χτυπώντας την άκρη των σωλήνων στο πάτωμα) (βλ. βίντεο). Συστήνεται να υπάρχει μοκέτα στο πάτωμα για να ακούγεται ο ήχος πιο γλυκός.  

 

 

Εικ. 2         

Εικ. 3.

 

Από δεξιά προς αριστερά: ΝΤΟ ψηλό, ΣΙ, ΦΑ#, ΦΑ, ΜΙb, ΡΕ, ΝΤΟ, ΣΙb, ΛΑ, ΛΑb, ΣΟΛ και απέναντι : ΜΙ, ΡΕ.

Στην ακόλουθη παρτιτούρα  καταγράφεται η μελωδία της άριας και κάτω από κάθε νότα της παρτιτούρας υπάρχει ένας αριθμός  ο οποίος αντιστοιχεί σε κάθε παιδί. Το 1ο παιδί θα παίξει τις νότες με τον αριθμό 1, κ.λπ.  

 

 

 

 

Το κάθε παιδί παίρνει τη θέση του σύμφωνα με αυτά που θα παίξει

Παιδί 1: ΝΤΟ ψηλό ,ΣΙ, ΦΑ#, ΦΑ,  ΜΙb, ΛΑ

Παιδί 2: ΜΙb, ΡΕ, ΝΤΟ, ΣΙb, ΛΑ

Παιδί 3: ΛΑb, ΣΟΛ

Παιδί 4: ΡΕ ΜΙ (Η θέση αυτή βρίσκεται απέναντι από το 1^ο παιδί της ίδιας ομάδας και δίπλα του βρίσκεται η πρώτη ομάδα η οποία θα παίζει το ρυθμό).

Παιδί 5: ΣΟΛ (δίπλα ακριβώς από το 3^ο παιδί)

Το ΜΙb και το ΛΑ το μοιράζονται τα παιδιά 1 και 2 ενώ το ΣΟΛ το μοιράζονται τα παιδιά 3 και 4.

Σημείωση: Τα παιδιά κρατάνε στα δεξιά τον ηχητικό σωλήνα που είναι μικρότερος σε μέγεθος και στα αριστερά τον μεγαλύτερο. Έτσι είναι και οι νότες στο πιάνο καθώς παίζουμε. Στα δεξιά οι ψηλοί ήχοι και στα αριστερά οι χαμηλοί.

• Η κάθε ομάδα εξασκείται για λίγο ξεχωριστά (ρυθμική συνοδεία και μελωδία). Όταν και οι δύο ομάδες παίζουν με ακρίβεια το δικό τους μέρος, δοκιμάζουν να παίξουν μαζί. Αρχίζει η πρώτη ομάδα η οποία κρατά το ρυθμό, και μετά μπαίνει η δεύτερη ομάδα στην άρση. Η ομαδική εξάσκηση γίνεται ανά μουσική φράση.

 

 Δεύτερος τρόπος διδασκαλίας (Μια πιο εύκολη προσέγγιση)

Αν έχετε παιδιά μικρότερα και της ίδιας ηλικίας μπορείτε να δουλέψετε με τον πιο κάτω τρόπο (Παρτιτούρα ομάδα 2^η, 2^ος τρόπος). Η πορεία διδασκαλίας είναι ακριβώς η ίδια με πιο πάνω.

Η θέση των σωλήνων στο πάτωμα θα είναι όπως στην Εικ. 4.

Από δεξιά προς αριστερά: ΝΤΟ ψηλό, ΣΙ, ΣΙb, ΛΑ, ΛΑb, ΣΟΛ, ΦΑ#, ΦΑ, ΜΙ, ΜΙb, ΡΕ, ΝΤΟ και απέναντι τα 2 παιδιά που θα παίζουν το ρυθμό: ΝΤΟ (χρησιμοποιούμε ψηλό ντο με καπάκι), ΣΟΛ ( με καπάκι), ΝΤΟ (με καπάκι).

Εικ. 4.

 

 

 

Παιδί 1: ΝΤΟ ψηλό, ΣΙ

Παιδί 2: ΣΙb, ΛΑ

Παιδί 3: ΛΑb, ΣΟΛ

Παιδί 4: ΦΑ#, ΦΑ, ΜΙ, ΜΙb

Παιδί 5: ΜΙ, ΜΙb, ΡΕ, ΝΤΟ

Οι σωλήνες ΜΙ και ΜΙb χρησιμοποιούνται από τα παιδιά 4 και 5.

 

Υπάρχουν πολλοί τρόποι ενασχόλησης, εκμάθησης και διδασκαλίας των μουσικών σωλήνων. Είναι στο χέρι μας να ψάξουμε τον καταλληλότερο για κάθε ομάδα παιδιών ξεχωριστά. Χρειάζεται μόνο αγάπη, φαντασία και μεράκι.

 

 

Kαι άλλο επιπρόσθτεο υλικό:

Boomwhackers Cards Notes  – Κάρτες με νότες και χρώματα 

Boomwhackers Cards Notation – Κάρτες με νότες και χρώματα πάνω στο πεντάγραμμο

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο