Το πρώτο πράγμα με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή όταν γεννιόμαστε, πέρα από τις φωνές των οικείων μας, είναι η μουσική. Η μουσική υπάρχει στη ζωή μας από την πρώτη μας μέρα: στα νανουρίσματα που σιγοψιθυρίζουν στα μωρά για να κοιμηθούν, στο θρόισμα των φύλλων ή στο κύμα της θάλασσας, ακόμα και στον θόρυβο μιας τρύπιας εξάτμισης! H μουσική και ο ρυθμός είναι πάντα εκεί κι ας μην τον αντιλαμβανόμαστε. Και είναι κάτι μαγικό, γιατί η μουσική μπορεί να σε κάνει να κλάψεις, να γελάσεις, μπορεί να σε τρελάνει, να θες να χοροπηδήσεις πάνω-κάτω ή να πιάσεις κάποιον αγκαλιά και να λικνίζεσαι για ώρες. Όμως όλη αυτή η μαγεία από κάπου ξεκινάει. Κάποιος έχει γράψει όλες αυτές τις νότες, κάποιος τις έχει τοποθετήσει πάνω στο πεντάγραμμο και τις έχει «παίξει» γρατζουνώντας χορδές, χτυπώντας τεντωμένες μεμβράνες ή φυσώντας δυνατά! Θέλοντας να περάσω όλη αυτή τη μαγεία στο παιδί, έψαξα να βρω τα πιο όμορφα και κατατοπιστικά βιβλία πάνω στο θέμα. Βιβλία που να μπορούν να εξηγήσουν σε ένα μικρό, περίεργο πλάσμα τί είναι ο ρυθμός, ποιαμουσικά όργανα υπάρχουν και τι ήχους παράγουν. Και τα βρήκα. Επειδή το ψάξιμο όμως απέδωσε πολλούς καρπούς, το αφιέρωμα έχει χωριστεί σε δύο μέρη. Σήμερα θα δούμε τα πρώτα 9 βιβλία που μέσα από μια ιστορία, ένα παραμύθι και εργαλείο την ίδια τη μουσική, τον λόγο και την εικονογράφηση βοηθούν το παιδί να πάρει μια πρώτη γεύση.

Η μπάντα του Ελμερ, Ντέιβιντ Μακ Κι (εκδ. Πατάκη), 1+

Mεγάλο σε μέγεθος και με πολύ έντονα χρώματα, το βιβλίο αυτό αφηγείται την ιστορία του Γουίλλυ, ενός ελέφαντα, που έχασε τη φωνή του. Ο ξάδερφός του και σύντροφός του στο παιχνίδι, ο Ελμερ, που αγαπάει να παίζει τρομπέτα, θα τον βοηθήσει μαζί με τα άλλα ζώα της ζούγκλας να ξαναβρεί τον ρυθμό του. Μιας και τα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι μικρά ώστε να μπορούν με ευκολία να ξεχωρίσουν τους ήχους που παράγουν τα όργανα που παρουσιάζονται στην ιστορία, ο Μακ Κι βρήκε έναν πολύ ενδιαφέροντα τρόπο για να τα συστήσει σε αυτά: κάθε ζώο παράγει έναν ήχο που μοιάζει με τον ήχο ενός μουσικού οργάνου. Ο ελέφαντας ακούγεται σαν να παίζει τρομπέτα, ενώ ο κροκόδειλος σαν να παίζει κρουστά, τα πουλάκια, φλάουτο κοκ. Στο πλάι υπάρχουν και κουμπιά που το παιδί μπορεί να πατήσει όσο κυλάει η αφήγηση της ιστορίας.

Ο Ρένος και η ορχήστρα – Μagali Le Huche (εκδ. Πατάκη), 3+

Τα δύο βιβλία της Magali Le Huche (βλ. παρακάτω) είναι τα Νο.1 βιβλία που συστήνουμε αν θέλετε το παιδί όχι απλώς να έρθει σε επαφή με τη μουσική και να μάθει κάποια μουσικά όργανα, αλλά και να γνωρίσει μερικά πολύ διάσημα μουσικά θέματα. Ο κεντρικός ήρωας είναι ο Ρένος, που λειτουργεί σαν μαέστρος και ο ρόλος του είναι να γνωρίσει στο παιδί τα μουσικά όργανα που απαρτίζουν μια ορχήστρα κλασικής μουσικής. Τα ζώα του δάσους αναλαμβάνουν μέσα από την φανταστική εικονογράφηση της Le Huche να δείξουν τα διάφορα όργανα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη καφέ αρκούδα μόλις κάθισε στο πιάνο ή μια μικρή αλεπού, σκαρφαλωμένη σε ένα δέντρο παίζει πίκολο, μία τίγρης κλαρινέτο κι ένας τυφλοπόντικας σελέστα! Και η ομορφιά του βιβλίου δεν σταματάει εδώ. Κάθε σελίδα κρύβει ένα κουμπί ακριβώς εκεί που είναι το μουσικό όργανο. Αν το πατήσεις, θα ακουστεί για μερικά δευτερόλεπτα ένα μουσικό κομμάτι με τον ήχο του εκάστοτε οργάνου. Το βιβλίο περιλαμβάνει μουσικά αποσπάσματα από έργα των J. Massenet, C.M. Von Weber, ενώ το βασικό μουσικό θέμα, που παίζει όλη η ορχήστρα στο τέλος είναι από το Le Carnival des Animaux του C. Saint-Saens.        Προς το παρόν εξαντλημένο.

Ο Ρένος και η μπάντα – Μagali Le Huche (εκδ. Πατάκη), 3+

Στο δεύτερο βιβλίο της σειράς, ο Ρένος και η μπάντα, το παιδί έρχεται σε επαφή με μια άλλη ομάδα μουσικών οργάνων, που αυτή τη φορά απαρτίζουν μια μπάντα. Με την ίδια ακριβώς λογική, ο Ρένος θα συστήσει στα παιδιά εντελώς διαφορετικά όργανα, όπως το κόρνο, η τούμπα, τα κύμβαλα και η γκρανκάσα. Το σκηνικό μεταφέρεται από το δάσος στο τσίρκο και τα μουσικά θέματα που ακούγονται ανήκουν στους Dick Walter, Eric Gemsa, Graham Presket, ενώ το βασικό θέμα στο τέλος του βιβλίου είναι το Parade of Clowns του A. Gould.

Μάθε μαζί μου: Η μουσική – Ζαν Μισέλ Μπιγιού (εκδ. Καστανιώτη), 5+

Μολονότι δεν υπάρχει σαν εργαλείο εδώ ο ήχος, το βιβλίο του Μπιγιού καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον χάρη στα κρυμμένα στοιχεία. Καταρχήν, εξηγεί με απλό τρόπο από πού προέρχεται η μουσική, ότι η μουσική είναι παντού, όχι μόνο στα μουσικά όργανα, πώς ακούμε μουσική, πως γράφουμε μουσική, πώς τραγουδάμε, ξεχωρίζει τα όργανα σε κατηγορίες (έγχορδα, κρουστά, πνευστά), ενώ περιλαμβάνει μέχρι και κατασκευές για να κατανοήσει το παιδί καλύτερα αυτά που διαβάζει. Το μυστικό της επιτυχίας του κρύβεται και στα μυστικά του παράθυρα. Ανοίγοντάς τα, ο αναγωώστης ανακαλύπτει ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τη μουσική. Φυσικά, ένα τέτοιο βιβλίο δεν θα μπορούσε να σταθεί μόνο στην κλασική μουσική. Εδώ θα βρεις πληροφορίες για την τζαζ, τη ροκ, την ραπ και την τέκνο, την πανκ και την ντίσκο, για τις μουσικές του κόσμου. Εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα και πολύτιμο εργαλείο όχι μόνο για γονείς, αλλά και για δασκάλους.

Η Πιπίτσα ταξιδεύει – Μάρω Θεοδωράκη (εκδ. Διάπλαση), 5+

Η σειρά της Μάρως Θεοδωράκη δεν είναι καθόλου άγνωστη μιας και τα βιβλία της προτοεκδόθηκαν το 2004 και έχουν αγαπηθεί τόσο πολύ που επανεκδίδονται συνεχώς. «Η Πιπίτσα ταξιδεύει» περιλαμβάνει επτά βιβλία, δύο εκ των οποίων (Η Πίπιτσα ταξιδεύει στην ορχήστρα και Η Πιπίτσα ταδιδεύει στο πεντάγραμμο) έχουν να κάνουν με τη μουσική. Και τα δύο βιβλία συ
νοδεύονται από CD στα οποία θα βρείτε τα ποιήματα που υπάρχουν στις σελίδες, μελωποιημένα και σε θεατρική απόδοση από ομάδα ηθοποιών. Η Πιπίτσα λοιπόν, μέσα από τη μουσική και τα τραγούδια, βοηθάει τα παιδιά να γνωρίσουν τα βασικά μουσικά όργανα της ορχήστρας (πνευστά και έγχορδα), και τους ήχους τους, όπως και τις νότες του πενταγράμμου. Η Μάρω Θεοδωράκη έχει σπουδάσει πιάνο στο Εθνικό Ωδείο, φωνητικά στο Πρότυπο Πειραματικό Ωδείο, Μουσικοκινητική Αγωγή και Σεμινάρια Φωνητικής Δραματουργίας, ενώ από το 1998 διδάσκει υποκριτικό τραγούδι, και έχει συνθέσει μουσική για το θέατρο.

Ο πειρατής Σιντορέ Ντορεσί – Θοδωρής Παπαϊωάννου (Εκδόσεις Fagotto Books), 5+

Συνήθως τα βιβλία με έμμετρο στίχο με βάζουν σε σκέψεις πριν να μπω στη διαδικασία να τα διαβάσω σε ένα παιδί. Μπορεί για τους μικρούς αναγνώστες να είναι πιο εύκολο να γίνουν κατανοητά, όμως σε αρκετά βιβλία συναντάς στίχους που δεν βγάζουν νόημα, λέξεις που χρησιμοποιούνται μόνο και μόνο για να μην χαθεί η ομορφιά του έμμετρου, με αποτέλεσμα να χάνεται η ομορφιά ολόκληρης της ιστορίας. Εδώ όμως δεν γίνεται κάτι τέτοιο. Σε πρώτο επίπεδο, η ιστορία της πειρατή Σιντορέ Ντορεσί που πάει στην Χώρα της Μουσικής και απειλεί να κλέψει όλα τα μουσικά κομμάτια, δίνει μια αφορμή να ακούσουν τα παιδιά μια ενδιαφέρουσα ιστορία με πειρατές, καράβια, μάχες, κουτιά μαγικά και πολλή μουσική μέσα από προσεχτικά επιλεγμένες λέξεις και όμορφα φτιαγμένους στίχους. Σε δεύτερο επίπεδο όμως, και αυτό είναι κάτι που μπορεί να το εξηγήσει και ο γονιός, το παιδί μαθαίνει για την πειρατεία στη μουσική, ένα φαινόμενο που υπάρχει πολλά χρόνια τώρα και αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα των μουσικών. Το βιβλίο συνοδεύεται από CD στο οποίο περιλαμβάνονται τέσσερα μελωποιημένα ποίηματα, ενώ στις τελευταίες σελίδες υπάρχουν οδηγίες για κατασκευές απλών μουσικών οργάνων από ξύλα και καρπούς δέντρων, μουσικές ασκήσεις, ακόμα και οδηγίες για θεατρικό παιχνίδι. Την προσεγμένη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση συμπληρώνει η εικονογράφηση του Βίκτωρα Μοσχόπουλου.

O Tάκης Τεταρτάκης και οι φίλοι του – Κατερίνα Βασδέκη (εκδ. Fagotto Books), 5+

Ο Τάκης Τεταρτάκης, ο Τάσος το χοντρό σκουλίκι και η Λούλα η Ψηλή η πεταλούδα είναι οι τρεις βασικοί χαρακτήρες του βιβλίου της Κατερίνας Βασδέκη. Μια πρώτη ανάγνωση αποκαλύπτει μια πολύ όμορφη ιστορία με πρωταγωνιστές τρεις φίλους που καλούνται να σώσουν τη μουσική από τον κακό Ερνέστο-μαέστρο, που βάλθηκε να τους φυλακίσει όλους στο κάστρο του, κάνοντας μάγια με την μπαγκέτα του. Μια δεύτερη ανάγνωση όμως, πιο προσεχτική, μας αποκαλύπτει πολλά μυστικά της μουσικής. Η Κατερίνα Βασδέκη (θεατρολόγος) δεν έγραψε απλώς ένα μουσικό παραμύθι, αλλά έναν οδηγό που απευθύνεται σε παιδιά νηπιαγωγείου και πρώτων τάξεων του Δημοτικού, και ο οποίος κρύβει μέσα του μουσικές έννοιες με τις οποίες τα παιδιά εξοικειώνονται μέσα από την ιστορία. Εκτός από το παραμύθι, στο βιβλίο υπάρχουν κινητικές και παιγνιώδεις δραστηριότητες, απαραίτητα εργαλεία για εκπαιδευτικούς. Τη μουσική και τα πρωτότυπα τραγούδια του βιβλίου μπορείτε να βρείτε στο site των εκδόσεων και στον λογαριασμό τους στο SoundCloud.

Η Ορχήστρα – Μαριόρα και Θανάσης Εξαρχόπουλος (Εκδ. Αίολος), 3+

Όπως στην περίπτωση του Ρένου, έτσι κι εδώ, το βιβλίο συστήνει στα παιδιά τα μουσικά όργανα που απαρτίζουν μια ορχήστρα. Η διαφορά είναι πως το βιβλίο αυτό δεν έχει καθόλου λόγια. Δεν υπάρχουν τυπωμένες λέξεις. Καμία απολύτως ιστορία που να μπορείς να διαβάσεις. Υπάρχουν μόνο οι όμορφες εικόνες των εικαστικών Θανάση και Μαριόρας Εξαρχόπουλου. Μέσα από αυτές τις εικόνες και με τη βοήθεια του CD που συνοδεύει το βιβλίο, το παιδί ακούει πληροφορίες για το κάθε όργανο και μουσικό που παρουσιάσεται σε κάθε σελίδα, ενώ ακούγονται και μουσικά κομμάτια, ώστε να γίνει η σύνδεση μεταξύ εικόνας και ήχου. Η πρωτοτυπία του βιβλίου, που εντάσσεται στη σειρά «Ηχοεικόνες», έχει να κάνει με την αναγκαία μετάθεση της προσοχής του αναγνώστη από την εικόνα στη μουσική και την αφήγηση.

η κόκκινη αλεπού