Από τη Μαριάννα Χιονά

Στην προσφυγική δομή του Σκαραμαγκά τα προσφυγόπουλα περιμένουν να ανοίξει με ανυπομονησία η αίθουσα δραστηριοτήτων.    

Αδημονούν να αρχίσει το μάθημα μουσικής στις 11 το πρωί. Πολλά παιδιά έχουν φτάσει νωρίτερα για να προλάβουν το πιάνο και να εξασκηθούν…Η δύναμη της μουσικής.

Η μουσική που έδωσε ελπίδα

Τα μαθήματα διοργανώνει η El Sistema Greece. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2016 με σκοπό να προσφέρει δωρεάν μαθήματα κλασικής μουσικής σε παιδιά που σε άλλη περίπτωση δεν θα είχαν τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε ωδείο. Είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο πρόγραμμα της Βενεζουέλας  που ξεκίνησε το 1975.

Τότε ο οικονομολόγος και μουσικός, Χοσέ Αμπρέου, μάζεψε παιδάκια από όλες τις φτωχές γειτονιές της χώρας του κι άρχισε να τα διδάσκει μουσική προκειμένου να τα κρατήσει μακριά από την πορνεία, τα ναρκωτικά και τις συμμορίες.

Η παιδαγωγική σημασία του προγράμματος 

Για το El Sistema η μουσική δεν είναι μόνο ένα γνωστικό εργαλείο, αλλά ένα μέσο κοινωνικής ένταξης.

Η ορχήστρα είναι μια μικρή κοινωνία, στην οποία τα παιδιά, πέρα από τη μουσική, καλούνται να μάθουν τι σημαίνει να ανήκεις σε ένα σύνολο. Να σέβονται τους υπολοίπους, να υποχωρούν, να συμβιβάζονται και να ακούν τους άλλους. Φυσικά και να ακούγονται τα ίδια.

«Όλα τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως καλλιτέχνες, γεγονός που σημαίνει ότι αποκτούν ολοκληρωμένες καλλιτεχνικές εμπειρίες. Βγαίνουν μπροστά σε κοινό και παρουσιάζουν τη δουλειά τους σε συναυλίες», εξηγεί η υπεύθυνη επικοινωνίας του προγράμματος Σεβαστή Ματσακίδου. Καλλιεργούν έτσι την αυτοπεποίθηση τους και αποκτούν ένα βασικό κίνητρο, να γίνονται όλο και καλύτεροι. Όχι απαραίτητα μουσικοί, αλλά καλύτεροι άνθρωποι…

«Θέλω να γίνω ήρωας για όλους τους ανθρώπους», ονειρεύεται ο Κούγια

Σε μια από τις συναυλίες, ο 16χρονος Κούγια από το Αφγανιστάν, ζήτησε το μικρόφωνο και αισθάνθηκε την ανάγκη να απευθυνθεί στο κοινό που τον παρακολουθούσε. Ευχαρίστησε δημοσίως τους δασκάλους του γιατί κατάφεραν να του θέσουν στόχους που θα πρέπει κάθε μέρα να πραγματοποιεί. «Η μουσική ίσως να μην με έχει βελτιώσει ως καλλιτέχνη, αλλά σίγουρα με έχει κάνει καλύτερο πολίτη», είπε ο Κούγια.

Ο νεαρός Αφγανός θέλει να γίνει πιλότος για να προσφέρει ένα ασφαλές ταξίδι στους επιβάτες του αεροπλάνου. «Θέλω να δώσω ελπίδα και όνειρα, όπως αυτά που μου δίνει η μουσική», συμπληρώνει κοιτάζοντας χαμογελαστός τον φακό της κάμερας.

«Όταν είμαι στο Σκαραμαγκά νιώθω τρελή, χάνω το μυαλό μου. Όταν κάνω μουσική είμαι ευτυχισμένη»

Το 2016 ένας από τους ιδρυτές του ελληνικού προγράμματος ταξίδεψε στη Λέσβο με σκοπό να βοηθήσει εθελοντικά στις προσφυγικές δομές. Εκεί συνάντησε προσφυγόπουλα που δεν πήγαιναν σχολείο και απασχολούνταν με δραστηριότητες εθελοντικών ομάδων. «Ένιωσα την ανάγκη να τους δώσω ελπίδα για το μέλλον», δηλώνει ο υπεύθυνος του προγράμματος Anis Barnat, που είναι από τη Γαλλία. Έτσι, απευθύνθηκε στους υπεύθυνους του El Sistema της Βενεζουέλας προκειμένου να αναπτύξουν μία παιδαγωγική μέθοδο που να εφαρμόζεται στις κοινωνικές συνθήκες της Ελλάδας. Ο Barnat είχε ακολουθήσει ως υπεύθυνος περιοδειών διάφορες συναυλίες του El Sistema στην Κίνα, την Ιαπωνία, τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Αμερική.

Το δούναι και λαβείν

Ο διευθυντής του El Sistema Greece, Xoσέ Ανχέλ Σαλαζάρ Μαρτίν δεν μπήκε στην ορχήστρα. Ήταν και ο ίδιος  μαθητής του προγράμματος στη Βενεζουέλα. Έμαθε βιολί, πιάνο, κιθάρα ενώ ξεκίνησε να διευθύνει ορχηστρικά σύνολα από τα 14 του χρόνια.

Προέρχεται από μία οικογένεια της μεσαίας τάξης. Στο σχολείο του συναναστρεφόταν καθημερινά με παιδιά που συμμετείχαν στο El Sistema της χώρας του. Έτσι γνώρισε το πρόγραμμα και όταν παρακολούθησε την πρώτη συναυλία τους μαγεύτηκε από την ενέργεια των μουσικών. «Σκέφτηκα ότι θέλω και μπορώ να κάνω το ίδιο». Και το έκανε.

Ο μαθητής που έγινε δάσκαλος. Ο Xoσέ Ανχέλ Σαλαζάρ Μαρτίν μαζί με μαθητές του στην προσφυγική δομή του Σκαραμαγκά

Οι μαθητές του προγράμματος διδάσκονται να δίνουν ό,τι παίρνουν. Εισπράττουν ενδιαφέρον και στη συνέχεια το χαρίζουν στην πράξη. Για την ακρίβεια, χαρίζουν τα μουσικά όργανα που είτε δεν χρειάζονται πλέον είτε δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν γιατί πρέπει να αλλάξουν μέγεθος. Έτσι διατηρείται το πρόγραμμα ζωντανό. Πολλές φορές αφήνουν στα δώρα τους αφιερώσεις. Μία από αυτές τις κάρτες προερχόταν από την Αγγλία και έγραφε :

«Σε σένα που δε σε ξέρω, εύχομαι να ξεκινήσεις βιολί και με αυτό μια νέα ζωή».

Τα παιδιά δεν έχουν όργανα δικά τους. Παρέχονται από το El Sistema, το οποίο είναι ανοιχτό σε δωρεές από ιδιωτικές πρωτοβουλίες.

Μια πολυπολιτισμική μουσική οικογένεια

Στις προσφυγικές δομές το μάθημα γίνεται με την παρουσία διερμηνέα, ενώ οι δάσκαλοι της μουσικής καλούνται να αντιμετωπίσουν αρκετές δυσκολίες, μεταξύ των οποίων και η συνεχής κινητικότητα στους καταυλισμούς.

Πασχίζουν να διατηρήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και ταυτόχρονα να ενσωματώσουν τα νέα παιδιά που καθημερινά φτάνουν στη δομή.

Το μουσικό πρόγραμμα ξεκίνησε από τις προσφυγικές δομές στον Σκαραμαγκά και στον Ελαιώνα. Πλέον, όμως, το El Sistema γεμίζει με μουσική και το Μοσχάτο, όπου συνεργάζεται με την ΜΚΟ Αποστολή, τον Άλιμο όπου συνεργάζεται με τα Νέα Εκπαιδευτήρια Γ. Μαλλιάρα, το κέντρο της Αθήνας, σε συνεργασία με το Ένα Παιδί Ένας Κόσμος, αλλά και τον νέο χώρο του στην Κυψέλη.

Κάθε Σάββατο τα μέλη της El Sistema Greece Youth Orchestra δίνουν ραντεβού για πρόβα Απ΄ όλες τις αίθουσες ακούγονται ήχοι από διαφορετικά όργανα, ενώ στην αίθουσα αναμονής τα παιδιά μιλούσαν αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, φαρσί και ελληνικά. Η καλύτερη επικοινωνία όμως ήταν μέσω της μουσικής. «Έχουν δημιουργήσει μια δική τους κοινότητα, τη μουσική τους οικογένεια», μας λέει η κα. Ματσακίδου.

«Αυτό που ξεχωρίζει τη μέθοδο του El Sistema είναι ότι ενώ σε ένα κλασικό ωδείο υπάρχει ένας δάσκαλος και απέναντι του ένας μαθητής, σε αυτό το πρόγραμμα τα παιδιά ξεκινούν όλα μαζί δημιουργώντας μικρά ορχηστρικά σύνολα με στόχο να οδηγηθούν σε μία ορχήστρα».

«Η μουσική είναι η ζωή μου», λέει η Ροτζίν από τη Συρία. Τα παιδιά θέλουν να ακολουθήσουν τη μουσική, ακόμη και αν αναγκαστούν να αλλάξουν πάλι χώρες και περιβάλλον. «Όταν είμαι στο Σκαραμαγκά νιώθω τρελή, χάνω το μυαλό μου. Όταν κάνω μουσική είμαι ευτυχισμένη», συμπληρώνει. Έχει δηλώσει στον πατέρα της πως όταν καταφέρουν να πάνε στην Ολλανδία και να βρουν τους συγγενείς τους, το πρώτο που θα ψάξει είναι να βρει μια ορχήστρα και να συνεχίσει τη μουσική.

Δείτε μία πρόβα της El Sistema Greece Youth Orchestra

Πηγή