«Τι υπέροχο πράγμα είναι αυτό που ακούγεται;», σκέφτηκα. Σίγουρα θα το είχα ξανακούσει, αλλά η στιγμή ήταν καθοριστική. Η συνέχεια επεφύλασσε αλλεπάλληλες ηχητικές εκπλήξεις. «Γιατί με ξύπνησες πρωί», «Αντιλαλούνε τα βουνά», «Αραμπάς περνά» και άλλα. Οι πιο δυνατές ήταν αυτές με τη φωνή του Μπιθικώτση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, πολύ σύντομα, ν’ αρχίσω να ανατρέχω και να ψάχνω όλα αυτά που μέχρι τότε δεν άκουγα με ιδιαίτερη ευχαρίστηση.

Κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, με την ευκαιρία της καθιέρωσης του δίσκου 45 στροφών και τον παροπλισμό της 78άρας πλάκας, οι μεγάλοι λαϊκοί συνθέτες και τραγουδιστές της Columbia συνεργάστηκαν ηχογραφώντας μια σειρά από τραγούδια, τα οποία είχαν πρωτοεκδοθεί στις δεκαετίες του ’40 και του ’50 κυρίως αλλά και κάποια προπολεμικά του ’30. Πολλά απ’ αυτά τα ηχογραφούσαν ολόκληρα. Κάποια άλλα μισά. Μία ή δύο στροφές με τη μορφή ποτ-πουρί. Και κυκλοφορούσαν σε δίσκους 45 στροφών αλλά μεγαλύτερης διάρκειας, μέχρι και 7 λεπτά, τα περίφημα «extended play», όπως επικράτησε να λέγονται. Το ίδιο συνέβη, όπως ήταν φυσικό, αργότερα και στην αντίπαλη εταιρεία Odeon-Parlophone, με προεξάρχοντα τον Γιώργο Μητσάκη και τους Βαγγέλη Περπινιάδη, Σπύρο Ζαγοραίο, Πέτρο Αναγνωστάκη, Λίτσα Διαμάντη και αρκετούς άλλους τραγουδιστές. Και στη Philips, τόσο με τον Γιώργο Μητσάκη -ο μεγάλος λαϊκός συνθέτης ήταν παρών με επανεκτελέσεις και στις τρεις εταιρείες- αλλά και με τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Γιώργο Ζαμπέτα στο μπουζούκι, το 1961. Επανεκτελέσεις με μορφή ποτ-πουρί έκαναν και αρκετοί συνθέτες και τραγουδιστές του «ελαφρού» ρεπερτορίου και στις δύο μεγάλες εταιρείες, όπως ο Νίκος Γούναρης, ο Τώνης Μαρούδας ή ο Φώτης Πολυμέρης, ενώ δεν έλειψαν και τα δημοτικά τραγούδια με τη Γιώτα Λύδια και τη Μαρινέλλα ή τη Γεωργία Κορώνη στα σεγόντα, συχνά με ενορχήστρωση του Άκη Σμυρναίου. Με αυτή τη λογική επιχειρήθηκαν και τα πρώτα μίνι πορτρέτα συνθετών και στιχουργών. Μια πλήρης καταγραφή θα χρειαζόταν αρκετές διαδικτυακές σελίδες, οπότε στο παρόν κείμενο θα περιοριστούμε στις επανεκτελέσεις των λαϊκών τραγουδιών με μορφή ποτ-πουρί που πραγματοποιήθηκαν για την εταιρεία Columbia και κυκλοφόρησαν σε «extended play» 45άρια, πάντα με τις πράσινες ετικέτες, άλλοτε με το σήμα His Master’s Voice και άλλοτε με της Columbia.

Πριν προχωρήσουμε όμως στις συγκεκριμένες ηχογραφήσεις, αξίζει να διαβάσουμε τα όσα λέει ο έγκριτος ερευνητής του λαϊκού τραγουδιού, συνεργάτης του www.ogdoo.gr και φίλος Βαγγέλης Αρναουτάκης σχετικά με την ιστορία των δίσκων 45 στροφών.

«Ο μικρός δίσκος των 45 στροφών έκανε την εμφάνιση του το 1955. Μια εποχή στην οποία η τεχνολογία γύρω από τον δίσκο και τον ήχο του στην Ελλάδα περνούσε σε ένα καινούριο στάδιο. Οι ηχογραφήσεις δεν γίνονταν πια στο κερί, αλλά στην λεγόμενη κορδέλα, στην ταινία, που έδινε τη δυνατότητα ο ήχος να αποτυπώνεται, πλέον, στα μικρά δισκάκια των 45 στροφών διαυγέστερος. Η τεχνολογία της ταινίας και του μικρού δίσκου ήρθαν μαζί. Οι πρώτοι μικροί δίσκοι φιλοξένησαν, επιλεκτικά, τραγούδια τα οποία ταυτόχρονα και πρωτίστως κυκλοφορούσαν στο γραμμόφωνο, το οποίο πέρασε στην ιστορία με την οριστική κατάργηση του δίσκου των 78 στροφών, το 1960. Αυτοί οι πρώτοι μικροί πειραματικοί δίσκοι, που προετοίμαζαν τη μετάβαση στις 33 στροφές και τα long play βινύλια, εκτός από την καθαρότητα του ήχου, είχαν μια ακόμη ιδιαιτερότητα: στην κάθε μία από τις δύο πλευρές τους είχαν δύο τραγούδια, αντί του ενός όπου είχε ο δίσκος μέχρι τότε. Η νέα τεχνολογία έδινε πλέον τη δυνατότητα της μεγαλύτερης διάρκειας ανά πλευρά δίσκου, απ’ ότι μέχρι τότε που υπήρχε η χρονική δέσμευση των τρεισήμισι περίπου λεπτών. Ως εκ τούτου, οι νέοι μικροί δίσκοι ονομάστηκαν extended play. Αυτή τη νέα δυνατότητα της μεγαλύτερης διάρκειας (7 λεπτών) της κάθε πλευράς του δίσκου σε πρώτη φάση, λοιπόν, την εκμεταλλεύτηκαν βάζοντας δύο τραγούδια. Η αντίληψη για τη διάρκεια του τραγουδιού είχε παγιωθεί από το βάρος δεκαετιών στο τρίλεπτο τρίπτυχο εισαγωγή, κουπλέ, ρεφραίν. Πρώτος ο Τσιτσάνης με την περίφημη συναυλία-ηχογράφηση του το 1954 στην αίθουσα Παρνασσός έπαιξε με αυτές της ισορροπίες ηχογραφώντας το «Μινόρε» διάρκειας 5 λεπτών και υπό μορφή ποτ-πουρί κάποια από τα τραγούδια του με τη Μ. Νίνου. Αυτή είναι και η πρώτη ηχογράφηση λαϊκών τραγουδιών υπό αυτή την αποσπασματική μορφή, η οποία, όμως, προέκυψε από τη δομή του προγράμματος που παρουσίασε τότε ο Τσιτσάνης. Δεν έγινε, δηλαδή, τόσο με άξονα τη δισκογραφία. Ήταν μια ζωντανή παρουσίαση στον Παρνασσό όπου για πρώτη φορά έμπαιναν μπουζούκια, σε μια αίθουσα που φιλοξενούσε εκθέσεις γλυπτικής και ζωγραφικής, διαλέξεις, ρεσιτάλ κλασικού τραγουδιού και μουσικής κ.λ.π. Η ηχογράφησή της (για την οποία υπεύθυνος ήταν ο Αλέκος Πατσιφάς) τυπώθηκε σε δισκάκια extended play στην Ολλανδία και κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα με την ετικέτα της Philips σε μια εποχή όπου ο μικρός δίσκος δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνισή του παρά μόνο ως εισαγόμενο είδος.»

Περνώντας στις ηχογραφήσεις της Columbia, βλέπουμε πως ο Mανώλης Χιώτης είναι αυτός που αρχίζει το χορό των ηχογραφήσεων στις 11 Οκτωβρίου 1960 με δυο μικρούς δίσκους, έχοντας ως τραγουδιστές -εκτός φυσικά από τη Μαίρη Λίντα- τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τον Στράτο Διονυσίου. Ο ίδιος ο Χιώτης, εκτός από τα περίφημα σόλο του που παρεμβαίνουν ουσιαστικά ανάμεσα στα τραγούδια, συνδράμει τραγουδιστικά στα σεγόντα.

Δίσκος 1ος 
Α) 
1) Ηλιοβασιλέματα (Σ. Διονυσίου – Μ. Χιώτης) 
2) Πασατέμπος (Γ. Μπιθικώτσης – Μ. Χιώτης) 
3) Σβήσε τη φλόγα (Γ. Μπιθικώτσης – Σ. Διονυσίου) 

Β) 
1)Απότομα (Γ. Μπιθικώτσης – Μ. .Χιώτης) 
2) Φτωχοκάλυβο (Μ. Λίντα) 
3) Γεια σου Γιάννη (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης)

 

Δίσκος 2ος

Α) 
1) Μη μου ζαλίζεις το μυαλό (Γ. Μπιθικώτσης – Μ. Χιώτης) 
2) Τρελλοκόριτσο (Σ. Διονυσίου – Μ. Λίντα) 
3) Πεταλάκια (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης)

Β) 
1) Αφού μου λες πως είσαι φίλος μου καλός (Γ. Μπιθικώτσης – Μ. Χιώτης) 
2) Αφού το θες (Σ. Διονυσίου-Μ. Χιώτης) 
3) Εσύ είσαι η αιτία (Μ. Λίντα-Μ. Χιώτης)

Τα δυο αυτά δισκάκια, μαζί με το τρίτο που κυκλοφορεί το 1961, αποτελούν το υλικό του μεγάλου δίσκου «Μανώλης Χιώτης» που κυκλοφορεί το 1969, με εξώφυλλο τη φλοκάτη και έναν σταυρό.

Ο Μανώλης Χιώτης συμμετέχει παίζοντας μπουζούκι και στην πρώτη ηχογράφηση που κάνει ο Βασίλης Τσιτσάνης στην Columbia, γι’ αυτή τη σειρά δίσκων, στις 7 Δεκεμβρίου 1960. Εδώ ο Τσιτσάνης παίζει μπαγλαμά και παρουσιάζει τα τραγούδια του παιγμένα χωριστά, με κενό περίπου δυο δευτερολέπτων μεταξύ τους και όχι όπως του Χιώτη που είναι ενωμένα.

Α) 
1) Θα πάω στην Αραπιά (Κ. Γκρέυ – Β. Τσιτσάνης) 
2) Νύχτες μαγικές (Α. Ρεπάνης – Β. Τσιτσάνης – Κ. Γκρέυ) 
3) Μπαξέ Τσιφλίκι (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Τσιτσάνης) 
4) Αθηναίισσα (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Τσιτσάνης)

Β) 
1) Χωρίσαμε ένα δειλινό (Γ. Μπιθικώτσης – Κ. Θύμη) 
2) Απόψε κάνεις μπαμ (Κ. Γκρέυ – Β. Τσιτσάνης) 
3) Ντερμπεντέρισσα (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Τσιτσάνης) 
4) Σε τούτο το παλιόσπιτο (Κ. Γκρέυ – Μ. Χιώτης)

Τα τραγούδια αυτά περιλαμβάνονται το 1968 στον μεγάλο δίσκο «Τσιτσάνης», με το εξώφυλλο με τα κλειδιά και την άσπρη φλοκάτη, αλλά και σε δεκάδες άλλες συλλογές στη συνέχεια.

Σχεδόν την ίδια εποχή κυκλοφορεί η πρώτη επιλογή με τα τραγούδια του Γιώργου Μητσάκη. Με ακουστικό ήχο στα μπουζούκια αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τα τραγούδια του Χιώτη και του Τσιτσάνη τα οποία ηχογραφούνται με τον χαρακτηριστικό ηλεκτρικό ήχο του μπουζουκιού του Χιώτη.

 

Α) 
1) Το κομπολογάκι (Π. Πάνου – Αντ. Κλειδωνιάρης) 
2) Ψιλή βροχούλα έπιασε (Γ. Μπιθικώτσης – Γ. Λύδια – Π. Πάνου – Γ. Μητσάκης – Αντ. Κλειδωνιάρης – Ν. Γιουλάκης) 
3) Ο ναύτης (Γ. Λύδια – Αντ. Κλειδωνιάρης – Γ. Μητσάκης) 
4) Δεν είμαι εγώ ο Γιώργος σου (Ν. Γιουλάκης – Γ. Μητσάκης – Π. Πάνου – Γ. Λύδια – Αντ. Κλειδωνιάρης) 
5) Το καπηλειό (Π. Πάνου – Γ. Μητσάκης) 
6) Στα μπουζούκια να με πας (Γ. Λύδια – Π. Πάνου – Γ. Μητσάκης – Αντ. Κλειδωνιάρης)

Β) 
1) Η Φρόσω (Γ. Λύδια – Αντ. Κλειδωνιάρης) 
2) Το φουρό (Π. Πάνου – Αντ. Κλειδωνιάρης) 
3) Νίτσα Ελενίτσα (Ν. Γιουλάκης – Π. Πάνου – Γ. Μητσάκης) 
4) Τα παλαμάκια (Γ. Λύδια – Π. Πάνου – Γ. Μητσάκης) 
5) Η κατσιβέλα (Π. Πάνου)

Τα τραγούδια μπαίνουν το 1968 στον μεγάλο δίσκο «Μητσάκης», με το εξώφυλλο με την καρέκλα και με φόντο τη γαλάζια φλοκάτη. Τη φλοκάτη που αποτελεί μόνιμο φόντο μιας σειράς μεγάλων δίσκων οι οποίοι κυκλοφορούν εκείνη την εποχή. Τσιτσάνης, Μητσάκης, Καζαντζίδης, Χιώτης, ενώ το 1970 κυκλοφορεί ο μεγάλος δίσκος με τα τραγούδια των Παπαϊωάννου, Μπαγιαντέρα, Χατζηχρήστου και Καπλάνη, στον οποίο βρίσκονται και αυτά που ηχογράφησε ο Γιάννης Παπαϊωάννου στις 16 Φεβρουαρίου 1961, παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Χιώτη, τον Μητσάκη και τον Τσιτσάνη. Ο Παπαϊωάννου χρησιμοποιεί ακουστικά μπουζούκια . Είναι από τις λίγες φορές που στις δύο πλευρές ενός δίσκου ακούγονται τραγούδια γραμμένα σε πέντε διαφορετικούς ρυθμούς.

 

Α) 
1) Φαληριώτισσα (Γ. Μπιθικώτσης – Α. Ρεπάνης) 
2) Μοδιστρούλα (Γ. Μπιθικώτσης – Κ. Θύμη) 
3) Βαγγελίτσα (Γ. Λύδια – Αντ. Κλειδωνιάρης) 
4) Ζέππος (Γ. Λύδια)

Β) 
1) Καψούρης (Γ. Μπιθικώτσης – Λ. Ζήκα) 
2) Βαδίζω και παραμιλώ (Αντ. Ρεπάνης) 
3) Ο μπουφετζής (Γ. Μπιθικώτσης – Λ. Ζήκα – Κ. Θύμη) 
4) Αλεξανδριανή φελάχα (Γ. Λύδια – Α. Κλειδωνιάρης) 
5) Ταξίμ (σόλο Γ. Παπαϊωάννου)

Στις 24 Μαίου 1961 ο Γιώργος Μητσάκης ηχογραφεί μια δεύτερη επιλογή τραγουδιών του, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά ηλεκτρικό μπουζούκι. Ζεϊμπέκικα στην πρώτη πλευρά και χασάπικα στη δεύτερη.

Α) 
1) Όσο βαριά είν’ τα σίδερα (Γ. Μπιθικώτσης) 
2) Θλιμμένο δειλινό (Κ. Γκρέυ) 
3) Πέφτουν τα φύλλα απ’ τα κλαριά (Ν. Γιουλάκης) 
4) Δυο κορμάκια ενωμένα (Γ. Λύδια) 
5) Κάτω απ’ το σβηστό φανάρι (Αντ. Ρεπάνης) 
6) Οι καλοί πεθαίνουν νέοι (Π. Πάνου)

Β) 
1) Υπόφερα εγώ για σένα τόσο (Γ. Μπιθικώτσης) 
2) Θα σου φύγω με καιρό (Π. Πάνου – Α. Ρεπάνης) 
3) Είναι κρίμα (Ν. Γιουλάκης – Γ. Μητσάκης) 
4) Η αιτία θα ’σαι εσύ (Γ. Λύδια – Α. Ρεπάνης) 
5) Το παιδί του δρόμου (Α. Ρεπάνης – Π. Πάνου) 
6) Να ’χεις χάρη που σε αγαπώ (Κ. Γκρέυ)

Αυτά τα ποτ-πουρί ενσωματώνονται πολύ αργότερα, το 1987, στον δίσκο «Γιώργος Μητσάκης – Οι Μεγαλύτερες Επιτυχίες».

Σειρά έχει και πάλι ο Μανώλης Χιώτης, ο οποίος στο ίδιο ηχητικό μοτίβο με τους δυο πρώτους δίσκους, στις 6 Ιουνίου 1961 ηχογραφεί ακόμη μια σειρά τραγουδιών, παρουσιάζοντας αυτή τη φορά σαν σολίστ την μόνιμη παρτενέρ του στο πάλκο, στη δισκογραφία και στη ζωή, τη Μαίρη Λίντα.

Α) 
1) Έφυγες (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης) 
2) Θεσσαλονίκη μου (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης) 
3) Παρτίδες (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης)

Β) 
1) Το πλουσιόπαιδο (Μ. Λίντα) 
2) Απόψε φίλα με (Μ. Λίντα) 
3) Εσύ δεν είσαι άνθρωπος (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης)

Τα τραγούδια συμπεριλαμβάνονται, όπως αναφέραμε παραπάνω, στο μεγάλο δίσκο «Μανώλης Χιώτης» που κυκλοφορεί το 1969.

Στις 11 Αυγούστου 1961 ο μπάρμπα Γιάννης ο Παπαϊωάννου, δεν διστάζει να διασκευάσει και δύο τραγούδια άλλων συνθετών, τον Μπουφετζή, του Γιώργου Μπάτη, και την Αλεξανδριανή φελάχα, του Δημήτρη Σέμση και της Ρόζας Εσκενάζυ. Με ακουστικά μπουζούκια και αυτή η επιλογή, όπως και η πρώτη , έχοντας όμως στην ομάδα των τραγουδιστών την Καίτη Γκρέυ και την Πόλυ Πάνου, αλλά και τον νεαρό τότε Στράτο Διονυσίου, αντί του Μπιθικώτση.

 

Α)
1) Άνοιξε-άνοιξε (K. Γκρέυ – Χρηστάκης) 
2) Ο Περικλής (Α. Ρεπάνης – Σ. Διονυσίου) 
3) Είμαστε φίλοι (Σ. Διονυσίου – Α. Ρεπάνης) 
4) Σου ’χα χαρίσει την καρδιά (Γ. Λύδια – Χρηστάκης) 
5) Απ’ της Ζέας το λιμάνι (Π. Πάνου – Χρηστάκης)

Β) 
1) Η νοσοκόμα (Π. Πάνου – Χρηστάκης) 
2) Εσύ θα μετανιώσεις (Σ. Διονυσίου – Α. Ρεπάνης) 
3) Πριν το χάραμα (Σ. Διονυσίου – Α. Ρεπάνης) 
4) Παπούτσια τυρολέζικα (Α. Ρεπάνης – Σ. Διονυσίου) 
5) Αλέγκρο σόλο (σόλο μπουζούκι Γ. Παπαϊωάννου)

Η πρώτη πλευρά αποτελεί το τρίτο ποτ-πουρί του μεγάλου δίσκου «Παπαϊωάννου –Μπαγιαντέρας – Χατζηχρήστος – Καπλάνης». Η δεύτερη εντάσσεται στη συλλογή «Πριν Το Χάραμα», το 1987.

Στις ηχογραφήσεις αυτές διακρίνουμε πως συμμετέχουν όλα τα μεγάλα αστέρια της Columbia της χρυσής εποχής του λαϊκού τραγουδιού. Όλα, πλην ενός. Του Στέλιου Καζαντζίδη. Ο οποίος και σ’ αυτή την περίπτωση προτιμά τον δικό του μοναχικό δρόμο και στις 15 Σεπτεμβρίου 1961 ηχογραφεί έναν μικρό δίσκο με οκτώ συνθέσεις του, συνοδευόμενος φωνητικά από τη Μαρινέλλα. Ο Καζαντζίδης γράφει τα τραγούδια χωριστά, αλλά χωρίς κενά, όπως στην περίπτωση του Τσιτσάνη. Και εδώ η ρυθμική πολυμορφία είναι παρούσα, με τα ζεϊμπέκικα να εναλλάσσονται με τις συρτορούμπες και τα τσιφτετέλια.

 

Α) 
1) Φεύγω με πίκρα στα ξένα 
2) Αυτή η νύχτα μένει 
3) Απόκληρος της κοινωνίας 
4) Μαντουμπάλα

Β) 
1) Τώρα που φεύγω απ’ τη ζωή 
2) Είσαι η ζωή μου 
3) Ας είχα την υγειά μου 
4) Σήκω χόρεψε κουκλί μου

Σε αντίθεση με τις πρώτες εκτελέσεις, ο Καζαντζίδης δοκιμάζει τα τραγούδια του με ηλεκτρικό μπουζούκι. Το 45άρι αυτό, το οποίο παρέμεινε δυσεύρετο επί σειρά ετών, κυκλοφόρησε το 2000 σε cd single.

Είναι η σειρά του Βασίλη Τσιτσάνη και πάλι, με τέσσερα ζεϊμπέκικα και τέσσερα χασάπικα που ηχογραφούνται στις 5 Δεκεμβρίου 1961, με τους Κώστα Παπαδόπουλο και Λάκη Καρνέζη στα ακουστικά μπουζούκια. Οι ενορχηστρώσεις, οι διφωνίες και τριφωνίες είναι, για μία ακόμη φορά, υποδειγματικές.

 

Α) 
1) Αντιλαλούνε τα βουνά (Π. Πάνου – Γ. Μπιθικώτσης – Β. Τσιτσάνης) 
2) Πέφτουν της βροχής οι στάλες (Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης) 
3) Κάνε λιγάκι υπομονή (Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης) 
4) Γιατί με ξύπνησες πρωί (Γ. Μπιθικώτσης – Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης)

Β) 
1) Το σκαλοπάτι (Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης) 
2) Όμορφη Θεσσαλονίκη (Γ. Μπιθικώτσης – Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης) 
3) Δεν με στεφανώνεσαι (Γ. Μπιθικώτσης – Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης) 
4) Τρικαλινή τσαχπίνα (Γ. Μπιθικώτσης – Π. Πάνου – Β. Τσιτσάνης)

Τα επτά από τα οκτώ τραγούδια μπαίνουν στον δίσκο «Τσιτσάνης», του 1968, με εξαίρεση την «Τρικαλινή τσαχπίνα», που θα βρει θέση το 1986 στη συλλογή «Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης Τραγουδά Βασίλη Τσιτσάνη».

Σε αντίθεση με αυτά του Σταύρου Τζουανάκου που ηχογραφούνται στις 11 Ιανουαρίου 1962, αλλά μέχρι σήμερα παραμένουν ανέκδοτα σε lp ή cd. Οκτώ συνθέσεις του, που αποδεικνύουν πως ο Τζουανάκος εκτός από σπουδαίος λαϊκός τραγουδιστής υπήρξε και πολύ σημαντικός συνθέτης. Και εδώ τα μπουζούκια είναι ακουστικά.

Α) 
1) Σταλαγματιά σταλαγματιά (Π. Πάνου) 
2) Ένας διαβάτης (Στ. Διονυσίου) 
3) Τι να σου κάνω αφού δεν σ’ αγαπώ (Γ. Λύδια) 
4) Λίγα ψίχουλα αγάπης (Στ. Τζουανάκος)

Β) 
1) Μα είναι και Θεός (Στ. Τζουανάκος) 
2) Κρίμα τέτοιο παλληκάρι (Π. Γαβαλάς) 
3) Του χωρισμού η μαχαιριά (Π. Πάνου) 
4) Όπου άνθρωπος κακία (Στ. Τζουανάκος)

Στις 8 Φεβρουαρίου της ίδιας χρονιάς , ο Δημήτρης Γκόγκος -Μπαγιαντέρας και ο Γιώργος Λαύκας μοιράζονται από μία πλευρά ενός μικρού δίσκου. Τη διεύθυνση ορχήστρας με τα ακουστικά μπουζούκια στα τραγούδια του Μπαγιαντέρα αναλαμβάνει ο Θόδωρος Δερβενιώτης.

 

Α) Δημήτρης Γκόγκος, ή Μπαγιαντέρας 
1) Σαν μαγεμένο το μυαλό μου (Π. Γαβαλάς – Ρ. Κούρτη) 
2) Η νυχτερίδα (Κ. Γκρέυ) 
3) Ζούσα μοναχός (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα) 
4) Αποβραδύς ξεκίνησα (Σ. Διονυσίου)

Β) Γιώργος Λαύκας 
1) Σκαλοπάτι σκαλοπάτι (Π. Πάνου) 
2) Σκαλί σκαλί κατέβηκα (Π. Γαβαλάς) 
3) Μεσάνυχτα βαθειά (Αντ. Ρεπάνης – Γ. Λαύκας) 
4) Το μοναστήρι να ’ν’ καλά (Γ. Λύδια)

Τα τραγούδια του Μπαγιαντέρα μπαίνουν το 1970 στον δίσκο «Παπαϊωάννου – Μπαγιαντέρας – Χατζηχρήστος – Καπλάνης». Αυτά του Λαύκα περιλαμβάνονται με διαφορετική σειρά στον δίσκο «Γιώργος Λαύκας – Οι μεγαλύτερες επιτυχίες», το 1987.

Σε ρόλο συνθέτη αλλά και τραγουδιστή, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στις 11 Απριλίου του 1962 ηχογραφεί οκτώ τραγούδια, έξι από τα οποία είναι δικές του συνθέσεις. Ο ίδιος αποδίδει τον «Ζητιάνο της αγάπης», του Βασίλη Τσιτσάνη, αλλά και το «Ήθελα να ’μουνα πασάς», του Στέλιου Χρυσίνη, ενώ τραγουδά και την πρώτη του σύνθεση «Το καντήλι τρεμοσβήνει», σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη, που είχαν πρωτοπεί το 1949 η Σούλα Καλφοπούλου με τον Μάρκο Βαμβακάρη. Η Πόλυ Πάνουξαναλέει το «Πήρα τη στράτα την κακιά», με το οποίο είχε ξεκινήσει τη δική της τραγουδιστική καριέρα το 1952.

Α) 
1) Τύραννε τι θα κερδίσεις (Π. Πάνου – Β. Γκίκα) 
2) Το καντήλι τρεμοσβήνει (Γ. Μπιθικώτσης – Π. Πάνου) 
3) Αυτή θα ζήσει μ’ άλλονε (Σ. Διονυσίου) 
4) Ο ζητιάνος (Γ. Μπιθικώτσης)

Β) 
1) Χαράματα θα φύγω (Κ. Γκρέυ) 
2) Αφού δεν ήσουν ικανή (Γ. Μπιθικώτσης) 
3) Πήρα τη στράτα την κακιά (Π. Πάνου – Β. Γκίκα) 
4) Ήθελα να ’μουνα πασάς (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα)

Μπουζούκια παίζουν οι πανταχού παρόντες Παπαδόπουλος και Καρνέζης. Το δισκάκι επανακυκλοφορεί ολόκληρο σε cd single το 2000. Τα «Πήρα τη στράτα την κακιά» και «Αφού δεν ήσουν ικανή» περιλαμβάνονται και στον μεγάλο δίσκο «36 Χρόνια Μπιθικώτσης», το 1984.

Δυστυχώς, στις 18 Αυγούστου 1962 δεν ζει ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του ρεμπέτικου, ο Απόστολος Χατζηχρήστος, για να ακούσει τα δικά του τραγούδια να κυκλοφορούν σε δίσκο extended play με επιμέλεια της ορχήστρας του Θόδωρου Δερβενιώτη. Ο Χατζηχρήστος είχε ήδη φύγει απ’ τη ζωή το 1959, σε ηλικία 58 ετών.

Α) 
1) Καρδιά παραπονιάρα (Π. Γαβαλάς) 
2) Καημό μεγάλο απόχτησα (Π. Πάνου – Χρηστάκης) 
3) Καταραμένη φτώχεια (Α. Ρεπάνης – Χρηστάκης)
4) Ψεύτη ντουνιά (Π. Γαβαλάς)

Β) 
1) Μάνα μου γιατί να με γεννήσεις (Π. Πάνου – Χρηστάκης) 
2) Η άμαξα μες στη βροχή (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα) 
3) Καροτσέρη τράβα (Δούκισσα) 
4) Πάμε στο Φάληρο (Γ. Μπιθικώτσης – Χρηστάκης – Β. Γκίκα)

Η δεύτερη πλευρά του δίσκου εντάσσεται το 1970 στον δίσκο «Παπαϊωάννου -Μπαγιαντέρας – Χατζηχρήστος – Καπλάνης». Η πρώτη, με εξαίρεση το «Καταραμένη φτώχεια», που μπαίνει το 2001 στη συλλογή «Αντώνης Ρεπάνης-Τραγούδια από τις 45 στροφές Νο3», παραμένει μέχρι σήμερα ανέκδοτη σε μεγάλο δίσκο ή cd. Στο συγκεκριμένο τραγούδι β΄ φωνή, σύμφωνα με την αρχική έκδοση του μικρού δίσκου, κάνει ο Χρηστάκης. Σύμφωνα με το cd η Βούλα Γκίκα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε αρκετές φορές στην παρούσα καταγραφή. Οι β΄ φωνές. Εκείνη την εποχή πολλές φορές στα εξώφυλλα και τις ετικέτες των μικρών δίσκων αναγράφονται όλοι οι τραγουδιστές μαζί, μετά τους τίτλους των τραγουδιών. Συχνά δεν σημειώνεται ποιοι κάνουν τα σεγόντα. Το κακό είναι πως στις επανεκδόσεις που ακολουθούν, όπως στον δίσκο «Παπαϊωάννου – Μπαγιαντέρας – Χατζηχρήστος – Καπλάνης», τα στοιχεία μεταφέρονται όπως ακριβώς είναι στις αρχικές τους εκδόσεις, με αποτέλεσμα κάποιες πληροφορίες να παραμένουν ασαφείς. Έτσι, σε όσα τραγούδια δεν γράφονται οι β΄ φωνές, ενώ είναι αναγνωρίσιμες, σημειώνονται από τον γράφοντα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις χρονολογίες έκδοσης των μικρών δίσκων. Σχεδόν ποτέ δεν υπάρχουν…

 

Στις 27 Νοεμβρίου του 1962 ο Βασίλης Τσιτσάνης πραγματοποιεί την τρίτη του ηχογράφηση γι’ αυτή τη σειρά δίσκων. Στην ίδια μορφή με τον δεύτερο δίσκο, μια πλευρά με ζεϊμπέκικα και μια με χασάπικα, και πάλι με τα μπουζούκια του Παπαδόπουλου και του Καρνέζη να παίζουν ακουστικά. O Tσιτσάνης απαρνείται κ’ εδώ το ποτ-πουρί και παίζει τα τραγούδια του ξεχωριστά.

Α) 
1) Πάλιωσε το σακάκι μου (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα) 
2) Τρελέ Τσιγγάνε (Κ. Γκρέυ) 
3) Γύρνα μόνος (Π. Γαβαλάς – Β. Γκίκα) 
4) Στην Καλαμπάκα μια βραδιά (Κ. Γκρέυ – Β. Τσιτσάνης)

Β) 
1) Σερσέ λα φαμ (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα – Β. Τσιτσάνης) 
2) Αραμπάς περνά (Γ. Μπιθικώτσης – Κ. Γκρέυ – Β. Τσιτσάνης) 
3) Η Μαρίτσα στο χαρέμι (Π. Γαβαλάς – Β. Γκίκα) 
4) Είμαστε λεβέντες (Π. Γαβαλάς – Β. Γκίκα)

Τα πέντε από τα οκτώ τραγούδια συμπληρώνουν την εικοσάδα του δίσκου «Τσιτσάνης», του 1968. Ο «Τρελός Τσιγγάνος» παρέα με τη «Μαρίτσα στο χαρέμι» και τους «Λεβέντες» περιμένουν υπομονετικά μέχρι το 1994, όταν συμπεριλαμβάνονται στον έβδομο δίσκο της σειράς «Δισκογραφία Τσιτσάνη», που κυκλοφορεί με την επιμέλεια του Βασίλη Χριστιανού από τη Minos-Emi.

Την επιτυχία των συνθετών και των τραγουδιστών φαίνεται πως «ζηλεύει» κι ένας στιχουργός ο Χρήστος Κολοκοτρώνης. Έτσι, το 1963 κυκλοφορεί ένας δίσκος με 14 επιτυχίες του σε μουσική Στ. Χρυσίνη, Β. Τσιτσάνη, Γ. Κλουβάτου, Β. Καραπατάκη, Γ. Τατασόπουλου, ενώ τη μερίδα του λέοντος κατέχει ο Μανώλης Χιώτης και είναι, ίσως, η πρώτη φορά που σ’ έναν δίσκο δεσπόζει το όνομα του στιχουργού. Ο ήχος του μπουζουκιού εδώ είναι ηλεκτρικός.

 

Α) 
1) Τέτοια κούκλα και τσαχπίνα (Μ. Αγγελόπουλος) 
2) Αριστοκράτισσα (Π. Γαβαλάς – Ρ. Κούρτη) 
3) Αχ, Τσιγγάνα μου (Π. Πάνου – Μ. Λίντα) 
4) Έξω απ’ άδικο (Γ. Μπιθικώτσης – Μ. Χιώτης) 
5) Τι όμορφη που είσαι όταν κλαις (A. Ρεπάνης) 
6) Μελαχρινή τσιγγάνα μου (Μ. Λίντα – Μ. Χιώτης) 
7) Αν θες να δεις ποιος είμαι εγώ (Σ. Διονυσίου)

Β) 
1) Ας είναι καλά τ’ αγόρι μου (Γ. Λύδια – Μ. Χιώτης) 
2) Είμαι γνήσια Τσιγγάνα (Σ. Διονυσίου – Γ. Λύδια) 
3) Θεσσαλονίκη μου μεγάλη φτωχομάνα (Π. Γαβαλάς) 
4) Η τελευταία νύχτα (Απόψε φίλα με) (Μ. Λίντα) 
5) Πω πω κάτι μάτια (Μ. Αγγελόπουλος) 
6) Σήκω χόρεψέ το (Π. Πάνου) 
7) Βόλτα στην Ελλάδα (Γ. Μπιθικώτσης – M. Xιώτης)

Και αυτό το δισκάκι κυκλοφορεί αυτούσιο σε cd single το 2000.

Τελευταίος στη σειρά των επανεκτελέσεων ο Κώστας Καπλάνης, ο οποίος το 1965 ηχογραφεί οκτώ τραγούδια του, χρησιμοποιώντας εκτός από τους γνωστούς τραγουδιστές και μια φωνή της οποίας η χροιά θυμίζει αρκετά τη Βίκυ Μοσχολιού, εκείνης της εποχής, αλλά δεν έχει αντίστοιχη συνέχεια. Τη Μαρία Δαφεράνου. Σε όλα τα τραγούδια, εκτός από την «Ψιλή βροχή», ο Καπλάνης προτιμά το ηλεκτρικό μπουζούκι.

 

Α) 
1) Ένας αλήτης πέθανε (Γ. Μπιθικώτσης) 
2) Μας ζηλεύουνε (Γ. Λύδια – Α. Χρυσάφη) 
3) Ψιλή βροχή (Π. Γαβαλάς – Ρ. Κούρτη) 
4) Φέρε μας κάπελα κρασί (Απ. Νικολαΐδης – Α. Χρυσάφη)

Β) 
1) Ο μπατίρης (Σ. Διονυσίου – Β. Γκίκα) 
2) Το πικρό ποτήρι (Μ. Δαφεράνου) 
3) Δεν σε νοιάζει (Γ. Μπιθικώτσης – Β. Γκίκα)
4) Για ένα χαμόγελο (Σ. Διονυσίου – Ά. Χρυσάφη) 

 

Η πρώτη πλευρά αυτού του δίσκου είναι αυτή που κλείνει τη συλλογή «Παπαϊωάννου – Μπαγιαντέρας – Χατζηχρήστος – Καπλάνης», του 1970. Η δεύτερη πλευρά παραμένει ανέκδοτη. Βέβαια, το «Για ένα χαμόγελο» μπήκε το 2000 στη συλλογή «Στράτος Διονυσίου-Ανέκδοτα Τραγούδια Από Τις 45 Στροφές Νο4», ενώ το «Δεν σε νοιάζει» εντάχθηκε στο τέταρτο cd της ίδιας σειράς τραγουδιών με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Ίσως θα πρέπει, για την ιστορία και μόνο, να αναφέρουμε πως κάποιες από τις ηχογραφήσεις αυτές συμπεριλήφθηκαν το 1994 σε μια συλλογή με τίτλο «Καίτη Γκρέυ- Πόλυ Πάνου-Μαίρη Λίντα / Οι κυρίες τραγουδούν». Εκεί άγνωστο γιατί, δημιουργήθηκαν νέα ποτ-πουρί, έγινε νέα μίξη δηλαδή μεταξύ τραγουδιών από διαφορετικές χρονολογίες και ηχογραφήσεις. Υπήρχαν μέχρι ενώσεις τραγουδιών από τα πρώτα ποτ-πουρί της δεκαετίας του ’60 με κάποια από το δίσκο «Η Γκρέυ στις επιτυχίες του Καζαντζίδη» του 1972.

Τα ποτ-πουρί είναι πλέον μόδα . Τόσο στα λαϊκά προγράμματα όσο και στις συναυλίες. Αναγκαίο κακό θα τα χαρακτήριζα, αφού η εκτέλεση ολόκληρων των τραγουδιών και μάλιστα όταν πρόκειται για δημιουργούς με τεράστιο ρεπερτόριο και εκατοντάδες επιτυχίες, θα χρειαζόταν παραπάνω από 2-3 ξεχωριστές παραστάσεις. Στα κέντρα η κατάσταση είναι διαφορετική. Εκεί το ποτ-πουρί και η συχνή εναλλαγή των τραγουδιών -συχνά ακούγεται μόνο ένα ρεφρέν- μάλλον ξεσηκώνει περισσότερο το κοινό. Οι 3 ή και 4 στροφές ενός τραγουδιού ίσως να μην είναι το καλύτερο μέσο για να δημιουργηθεί ευφορία στον θαμώνα ενός νυχτερινού κέντρου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται…

Ακούγοντας και ξανακούγοντας τα «extended» της δεκαετίας του ’60 παρατηρούμε πως οι περισσότεροι συνθέτες παίζουν τα τραγούδια ενωμένα, σε μία ενότητα, κάτι που δεν κάνει ποτέ ο Τσιτσάνης. Συχνά οι τίτλοι είναι διαφορετικοί σε σχέση με την πρώτη έκδοση. Η «Μάγισσα της Αραπιάς» γίνεται «Θα πάω στην Αραπιά», το περίφημο «Χατζηκυριάκειο», που πρωτοβγαίνει ως «Θα κλέψω μια μελαχρινή», γίνεται «Αποβραδύς ξεκίνησα», κ.λ.π., έτσι ώστε τα τραγούδια να είναι περισσότερο αναγνωρίσιμα από το αγοραστικό κοινό. Οι εξαιρετικές διφωνίες και τριφωνίες, ειδικά στην περίπτωση του Τσιτσάνη, μαγεύουν. Σε συνδυασμό με τις, σε σχέση με τις πρώτες εκτελέσεις, προχωρημένες και πλούσιες ενορχηστρώσεις και τον καθαρό ήχο των ηχογραφήσεων, περνούν πιο εύκολα στα αυτιά των νεότερων ακροατών, ενώ παράλληλα τις καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του λαϊκού μας πολιτισμού. Κάποιες απ’ αυτές παραμένουν ακόμα ανέκδοτες σε Lp ή cd και ιδιαίτερα δυσεύρετες…

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τους φίλους Βαγγέλη Αρναουτάκη, Σιδερή Πρίντεζη, Νίκο Παπανικήτα και Θοδωρή Χαϊκάλη.

Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 6-Φεβρουάριος 2009)

Πηγές: 
-Πάνος Γεραμάνης «Γρηγόρης Μπιθικώτσης -Εγώ ο σερ» (εκδόσεις Κοχλίας 2002). 
-Διονύσης Μανιάτης, «Βασίλης Τσιτσάνης – Ο ατελείωτος» (εκδόσεις Πιτσιλός 1994). 
-Κώστας Μπαλαχούτης, «Τα μαγικά 45άρια και η εποχή τους» (εκδόσεις Ηλιοτρόπιο 2004). 
-Πέτρος Δραγουμάνος «Κατάλογος ελληνικής δισκογραφίας»