Το «Ορατόριο των Χριστουγέννων» του Μπαχ, BWV 248 (Kαντάτες Ι, ΙΙ, ΙV, VI) 

Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών

Mε ελληνικούς υπερτίτλους

Ευφορία, αισιοδοξία και λαμπρότητα πλημμυρίζουν, κυριολεκτικά, το «Ορατόριο των Χριστουγέννων» του Γ.Σ. Μπαχ, που παρουσιάζεται σε λίγες ημέρες στο Μέγαρο από τους Μουσικούς του Λούβρου, υπό τον διάσημο αρχιμουσικό Μαρκ Μινκόφσκι.  

 

Το έργο γράφτηκε για τον εκκλησιαστικό εορτασμό της χριστουγεννιάτικης περιόδου του 1734 και ενσωματώνει μουσική από προγενέστερες – κοσμικές κυρίως – συνθέσεις του Μπαχ, ο οποίος, αν και δεν συνήθιζε κάτι τέτοιο, στην προκειμένη περίπτωση προφανώς αναγκάστηκε να το κάνει λόγω πίεσης χρόνου. Το κείμενο συνυπογράφουν ο συνθέτης και ο Κρίστιαν Φρίντριχ Ενριτσι, γνωστός ως Πικάντερ, ένας κρατικός λειτουργός ο οποίος πιστεύεται πως είχε προσεγγίσει τον Μπαχ από το 1724 κιόλας, έναν χρόνο δηλαδή μετά την άφιξη του συνθέτη στη Λειψία, δίνοντάς του διάφορα κείμενα την περίοδο κατά την οποία ήταν κάντορας στην εκκλησία του Αγίου Θωμά.

 

Το 1734, λοιπόν, ο Μπαχ ζήτησε από τον Πικάντερ να τον βοηθήσει με μια μεγάλης κλίμακας χριστουγεννιάτικη σύνθεση. Δεν είναι ξεκάθαρο όμως αν ο συνθέτης είχε στον νου του κάποιο έργο στα πρότυπα των «Παθών» («Κατά Ιωάννην» και «Κατά Ματθαίον») ή αν σκόπευε να συνθέσει μια χαλαρή ενότητα από διάφορες καντάτες για καθεμία από τις εορτές της αντίστοιχης περιόδου.

 

Αν και σήμερα το έργο παρουσιάζεται ενιαίο και διαρκεί τρεις σχεδόν ώρες, σύμφωνα με τις σχετικές πηγές, ο Μπαχ ποτέ δεν το παρουσίασε έτσι, αλλά «κατατμημένο», με τρόπο ώστε να καλύπτει όλο το διάστημα του εορτασμού της Γέννησης, από την πρώτη ημέρα των Χριστουγέννων ως τα Θεοφάνια. Καθεμία από τις έξι καντάτες, δηλαδή, αντιστοιχεί σε μια γιορτινή ημέρα: η πρώτη (των Χριστουγέννων) περιγράφει τη Γέννηση του Χριστού, η δεύτερη (για την 26η Δεκεμβρίου) την αναγγελία στους βοσκούς, η τρίτη (για την 27η Δεκεμβρίου) τη λατρεία των βοσκών, η τέταρτη (για την Πρωτοχρονιά) την περιτομή και τη βάπτιση του Ιησού, η πέμπτη (για την πρώτη Κυριακή μετά την Πρωτοχρονιά) το ταξίδι των μάγων και, τέλος, η έκτη (για τα Θεφάνια) περιγράφει τη λατρεία των μάγων.

 

Mετά τον θάνατο του Μπαχ το έργο ξεχάστηκε. Μόνο μετά την εκ νέου ανακάλυψη των «Κατά Ματθαίον Παθών» (1829) παρουσιάστηκε και πάλι το «Ορατόριο των Χριστουγέννων», με πρώτη εκτέλεση αυτή του Εντουαρντ Γκρελ με τη Sing-Akademie του Βερολίνου το 1857. Σήμερα πρόκειται για το δημοφιλέστερο, ίσως, έργο της χριστουγεννιάτικης περιόδου, έχοντας γνωρίσει αναρίθμητες εκτελέσεις και ηχογραφήσεις από διάσημους μαέστρους και σύνολα (Χέλμουτ Ρίλινγκ, Τον Κόοπμαν, Τζον Ελιοτ Γκάρντινερ κ.ά).

 

Oι Μουσικοί του Λούβρου, υπό τον ιδρυτή τους Μαρκ Μινκόφσκι, προσφέρουν μια ερμηνεία αναφοράς σε όργανα εποχής. Το σύνολο, το οποίο έχουμε απολαύσει επανειλημμένως στην Ελλάδα, «γεννήθηκε» το 1982 και έκτοτε καταφέρνει να δημιουργεί αίσθηση με τις επανερμηνείες του στον Χέντελ, τον Πέρσελ και τον Ραμό  αλλά και στον Χάιντν και τον Μότσαρτ και πιο πρόσφατα στον Μπαχ και τον Σούμπερτ. Φημίζεται επίσης για τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει γαλλικό ρεπερτόριο του 19ου αιώνα (Μπερλιόζ, Μπιζέ, Μασνέ). Προσκαλείται τακτικά σε αίθουσες συναυλιών και σε φεστιβάλ ανά την Ευρώπη, ενώ περιοδεύει τακτικά στην Ασία.

 

Στην παρουσίαση του «Ορατορίου των Χριστουγέννων» συμπράττουν οι σοπράνο Λένεκε Ράουτεν και Ελέν Βαλτέρ, ο κόντρα τενόρος Κρίστοφερ Ενζλι, η άλτο Χελένα Ράσκερ, οι τενόροι Βαλέριο Κοντάλντο και Πάουλ Σβάινεστερ καθώς και οι μπάσοι Τζέιμς Μπλατ και Φέλιξ Σπέερ.