21 Νοεμβρίου 2017 στην κατηγορία Μουσικές εκδηλώσεις - Φεστιβάλ
Το ξύπνημα της «Ωραίας Κοιμωμένης»
Πρεμιέρα: 26 Νοεμβρίου 2017 | Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, ΚΠΙΣΝ (Λεωφ. Συγγρού 364)
Εμπνευσμένη από τη φύση είναι η νέα παραγωγή του θρυλικού έργου του Τσαϊκόφσκι, με το οποίο εγκαινιάζεται η νέα καλλιτεχνική περίοδος για το συγκρότημα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
της Τουλάτου Ισμα Μ.
Ποιο ήταν άραγε το πρώτο μπαλέτο που είδε στη ζωή του ο περίφημος Σεργκέι Ντιαγκίλεφ; Με ποιο έργο έκανε το ντεμπούτο του στη Δύση ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ; Ποια ηρωίδα επηρέασε ιδιαίτερα τη μυθική Αννα Πάβλοβα αλλά και την Γκαλίνα Ουλάνοβα, αδιαφιλονίκητη «βασίλισσα» του πάλαι ποτέ σοβιετικού μπαλέτου; Ποιος ρόλος σφράγισε την πρώτη επαγγελματική εμφάνιση της Λουτσία Τσέιζ, ιδρύτριας του διάσημου American Ballet Theatre; Η απάντηση σε όλα αυτά είναι μία και μόνη: η Ωραία Κοιμωμένη! Το πασίγνωστο, βασισμένο στη μουσική του Τσαϊκόφσκι μπαλέτο δεν είναι μόνο το τελειότερο δείγμα του κλασικού ύφους του 19ου αιώνα, ούτε υπογραμμίζει απλώς το αποκορύφωμα της δημιουργίας του θρυλικού χορογράφου Μαριούς Πετιπά. Πέρα από κάθε άλλη «πρωτιά» του, αποτελεί κομβικό σημείο στην καριέρα των λαμπρότερων ονομάτων στην παγκόσμια ιστορία του χορού.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι η Εθνική Λυρική Σκηνή επέλεξε την «Ωραία Κοιμωμένη» για την έναρξη της σεζόν του Μπαλέτου στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος καλώντας το κοινό σε ένα γοητευτικό ταξίδι στον κόσμο του παραμυθιού και της φαντασίας, δεν προκαλεί έκπληξη. Υπάρχει, όμως, μια ενδιαφέρουσα διαφορά: ενώ στο παρελθόν η ΕΛΣ παρουσίασε το έργο σε κλασικές χορογραφίες, εν προκειμένω, για την πρώτη της καλλιτεχνική περίοδο στις νέες της εγκαταστάσεις, προτείνει μια σύγχρονη χορογραφική προσέγγιση η οποία συνομιλεί με το κλασικό μπαλέτο.
Πολύπλευρη προσωπικότητα
Τη χορογραφία υπογράφει ο πολυπράγμων Σουηδός Πόντους Λίντμπεργκ, συνεργάτης πολλών σημαντικών ομάδων (New York City Ballet, Μπαλέτα του Μόντε Κάρλο, ομάδα Μάρθας Γκράχαμ κ.ά.). «Μετουσιώνει την ακαδημαϊκή γλώσσα του μπαλέτου, αναλύοντάς τη σε μια σειρά από περίπλοκες συνεργασίες, οι οποίες καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να αποφύγουν τα στερεότυπα της σύγχρονης κίνησης στη φόρμα» έγραψαν γι’ αυτόν οι «New York Times» προκειμένου να δώσουν το στίγμα της αναγνωρίσιμης χορευτικής γλώσσας του. Σε μερικούς μήνες, τον Απρίλιο του 2018, ο Λίντμπεργκ – ο οποίος φέρει και την ιδιότητα του κινηματογραφιστή – θα αναλάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Danish Dance Theatre στην Κοπεγχάγη, μιας από τις σημαντικότερες ομάδες χορού στη Σκανδιναβία.
Πολύπλευρη προσωπικότητα των εικαστικών τεχνών, της όπερας, της μόδας, της φωτογραφίας, με μεγάλο εύρος καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων είναι ο Πάτρικ Κίνμοθ, ο οποίος υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια. Ο ίδιος έχει στο ενεργητικό του σημαντικές συνεργασίες: από τη βρετανική «Vogue» μέχρι σκηνοθεσίες και σκηνικά σε κορυφαία λυρικά θέατρα αλλά και σπουδαίες εκθέσεις τις οποίες έχει επιμεληθεί.
Στην αρχική του μορφή, το τρίπρακτο μπαλέτο «Η Ωραία Κοιμωμένη» βασίστηκε στο γνωστό παραμύθι «Η Ωραία Κοιμωμένη του δάσους» του Σαρλ Περό, το οποίο εκδόθηκε το 1697. Το σενάριο του μπαλέτου διαμόρφωσε ο Ιβάν Βζεβολόσκι και η πρεμιέρα του δόθηκε στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης στις 15 Ιανουαρίου 1890. Παρότι στη μακρόχρονη διαδρομή του γνώρισε αναρίθμητες αναβιώσεις, παρέμεινε κοντά στο ρωσικό πρωτότυπο και κατόρθωσε να «αντισταθεί» στις σύγχρονες, «ψυχολογικές» εν πολλοίς αναγνώσεις. Από τους νεότερους χορογράφους ο Χέλγκι Τόμασον και ο Κένεθ Μακ Μίλαν επέλεξαν να τοποθετήσουν τη δράση του έργου στη Ρωσία την εποχή της «δυτικοποίησής» της. Ο Ρολάν Πετί από την άλλη πλευρά έδωσε μια κωμική διάσταση στο έργο.
Αφήγηση μέσα από τις εποχές
Στην «Ωραία Κοιμωμένη» των Λίντμπεργκ/Κίνμοθ παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από τη διαδοχή των τεσσάρων εποχών του χρόνου, οι οποίες συμβολίζουν τον κύκλο της ζωής: τη γέννηση, τον έρωτα, τον θάνατο.
«Οταν η Εθνική Λυρική Σκηνή μού ανέθεσε να εμπνευστώ και να δημιουργήσω μια νέα χορογραφημένη εκδοχή της “Ωραίας Κοιμωμένης” σε μουσική του Τσαϊκόφσκι, ήμουν αποφασισμένος, ει δυνατόν, να δουλέψω ξανά μαζί με τον έμπιστο συνεργάτη μου, τον Πάτρικ Κίνμοθ, με τον οποίο πολύ πρόσφατα σχεδιάσαμε μια εντελώς νέα εκδοχή του κλασικού μπαλέτου “Ραϊμόντα” για το Βασιλικό Σουηδικό Μπαλέτο της Στοκχόλμης. Στην περίπτωση εκείνη επιλέξαμε να εργαστούμε εξ ολοκλήρου με το κλασικό ρεπερτόριο των βημάτων που προτιμούσε ο Πετιπά, αν και αλλάξαμε τη γραμματική της πρωτότυπης χορογραφικής γλώσσας σε κάτι καινούργιο» σημειώνει χαρακτηριστικά ο Λίντμπεργκ.
Ωστόσο, το δίδυμο θέλησε να προσεγγίσει την «Ωραία Κοιμωμένη» με τρόπο ριζικά διαφορετικό. Στη σκέψη αυτή οδήγησε αυτό καθαυτό το καινούργιο θέατρο, η ανάγκη των δημιουργών να «συνομιλήσουν» με την καινοτόμο αρχιτεκτονική του, γιορτάζοντας το πρώτο του νέο μπαλέτο.
«Υπό την έμπνευση ίσως του παιχνιδίσματος της αυστηρής αρχιτεκτονικής γεωμετρίας που συνυφαίνεται με την ελευθερία του περιβάλλοντος φυσικού τοπίου, η διαίσθησή μου με οδήγησε να στραφώ στη φύση. Ο Πάτρικ πήρε στα χέρια του την μπαγκέτα και προέβη σε μια μοντέρνα θεώρηση του σχεδίου του κλασικού ελληνικού θεάτρου, παντρεμένη με ένα όραμα για τη φύση που αντανακλούσε τη δική μου αίσθηση για την ουσία της Ωραίας Κοιμωμένης»σημειώνει και πάλι ο Λίντμπεργκ.
Θάνατος και αναγέννηση
Σύμφωνα με τον χορογράφο, το νέο εγχείρημα είναι μια καλλιτεχνική εξερεύνηση του κύκλου της ζωής. Προσκαλεί σε ένα ταξίδι στον κύκλο των εποχών, τους διαρκώς εναλλασσόμενους πόλους του θανάτου και της αναγέννησης που συναντάμε στη φύση και προτείνει να αφεθεί κανείς να βυθιστεί στα ψυχολογικά βάθη του πρωτότυπου παραμυθιού, όπου ο ύπνος είναι ένα είδος θανάτου από τον οποίο ξαναγεννιόμαστε κάθε μέρα, όπως η γη κοιμάται τον χειμώνα και ξυπνά με την ορμή της νέας δύναμης της ζωής, της νέας γενιάς, καθώς ξυπνά εκ νέου την άνοιξη. «Η αφήγησή μας ξεδιπλώνεται μέσα από τις τέσσερις εποχές, στις οποίες η πριγκίπισσα Αυγή συμβολίζει την ίδια τη φύση» συνεχίζει ο Λίντμπεργκ. «Το έργο εξερευνά τις βίαιες εξωγενείς και ενδογενείς δυνάμεις που κοιμίζουν τη φύση, καθώς και την τρυφερότητα και τη ζεστασιά που την ξυπνούν. Σε αυτόν τον παραμυθιακό κόσμο, όπως και στην εμπειρία μας, η αφύπνιση είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης του θηλυκού με το αρσενικό. Η ιστορία αυτή μας μιλάει επίσης για το τέλος της παιδικής ηλικίας, την αρχή της εφηβείας και την αφύπνιση των επιθυμιών και των πόθων που συνοδεύουν την ενήλικη ζωή…».Μέσα από αυτό το πρίσμα, λοιπόν, η πρώτη πράξη είναι ο εορτασμός της παιδικής ηλικίας στο μεταίχμιο της εφηβείας. Το συμβολικό νόημα της κατάρας είναι το πέρασμα στην ενήλικη ζωή. Ο ερχομός του χειμώνα και ο μακρύς ύπνος αντανακλούν την απώλεια της ικανότητας να εντυπωσιαζόμαστε και της περιέργειας που νιώθουμε ως παιδιά. «Στη δεύτερη πράξη», καταλήγει ο Λίντμπεργκ, «ο νεαρός αλλά τώρα ξεκάθαρα ενήλικος πρίγκιπας συμβολίζει την αρχετυπική αρσενική ενέργεια. Ωστόσο, αυτός πρέπει να διαθέτει και τρυφερότητα και ευαισθησία προκειμένου να ξυπνήσει τη φύση και να δημιουργήσει μια νέα γενιά – μια νέα Ωραία Κοιμωμένη…».
Πού και πότε
Η «Ωραία Κοιμωμένη» κάνει πρεμιέρα στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος του ΚΠΙΣΝ στις 26 Νοεμβρίου. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνουν οι Α. Τσελίκας και Η. Βουδούρης. Με τους πρώτους χορευτές, τους σολίστ, τους κορυφαίους και το Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.