Όταν οι ποιότητες της ζωής δημιουργούν δονήσεις, τότε αυτό που συμβαίνει είναι κάτι μαγικό. Ένα φαινόμενο που ήδη στη φύση προϋπάρχει και μας ταξιδεύει με τη ροή, ένα φαινόμενο που ξεκάθαρα είναι ικανό να μας κάνει να αισθανθούμε την ουσιαστική ελευθερία, την ησυχία την ηρεμία. Για αυτά και άλλα πολλά, με βασικό κορμό την ίδια την έννοια της αυτογνωσίας μιλήσαμε με τον εξαίρετο και βαθιά φιλοσοφημένο μουσικοσυνθέτη Γιώργο Καλούδη.

Πνευματώδης, ουσιαστικός και ειλικρινής μας δίνει απαντήσεις με ψυχή συνδυάζοντας γνώση και βίωμα. Επίσης, μας αποκαλύπτει πώς εμπνεύστηκε τη νέα του μουσική – δισκογραφική δουλειά που αφορά το πολύ σημαντικό έργο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ σε κρητική λύρα. Η παρουσίαση του δίσκου του, θα γίνει στο Athenaeum στις 19 Ιανουαρίου και φυσικά το πρώτο επίσημο ρεσιτάλ του J.S.BACH Cello Suites on the Cretan Lyra, θα το απολαύσουμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Πέμπτη 2 Μαρτίου. Μέχρι όμως να συμβούν όλα αυτά τα «μαγικά», πάμε να τον «διαβάσουμε»…

Σας προτείνουμε να διαβάσετε τη συνέντευξη υπό τη συνοδεία της μουσικής – δείγμα του νέου του δίσκου

-To 1992 η μουσική σου επαγγελματική πορεία ξεκινά. Τσέλο, κρητική λύρα, αυτοσχεδιαστικές συνθέσεις προσωπικών κομματιών, διαρκής εμπλουτισμός γνώσεων μέσα από σπουδές στο εξωτερικό και όχι μόνο μας λέει η ιστορία… Ποια δύναμη είναι αυτή η οποία κινεί έναν άνθρωπο να καταπιαστεί ταυτόχρονα με τόσα πράγματα, διατηρώντας τον ακούραστο;

Καταρχήν να σου πω πως η λύρα δε ξεκίνησε από τότε. Ήρθε πιο μετά… Δε έγιναν όλα μαζί ταυτόχρονα. Έγιναν παράλληλα. Δε ξυπνάς ένα πρωί και λες «Ωραία, σήμερα θέλω να ξεκινήσω δέκα όργανα!». Η μουσική μου, είναι επιρροές και από τις δύο μου οικογένειες, του πατέρα μου και της μητέρας μου. Τα παιδιά μιμούνται. Έτσι και το παιδί που μεγαλώνει μέσα σε δυο μουσικές οικογένειες, το πρώτο πράγμα που πιάνει, είναι τα όργανα που βρίσκονται τριγύρω. Έτσι όλο αυτό μέσα μου ήρθε φυσικά… Τώρα σχετικά με τη δύναμη… Η δύναμη είναι μια. Είναι αυτή η παράμετρος που κινεί την επιθυμία για ελευθερία, καθώς και αυτή η αέναη ανάγκη που σου δημιουργείται να εκπέμπεις ήχους. Αν σου αρέσει λοιπόν να εκπέμπεις ήχους, σε γοητεύουν όλα τα όργανα. Κάθε όργανο βέβαια, έχει τη δική του ταυτότητα και εκπέμπει δονήσεις που υπάρχουν ήδη στη φύση με άλλη χροιά… Ο κάθε μουσικός με τη σειρά του, έλκεται. Εμένα ο δικός μου ο δρόμος, επέλεξα να είναι αυτός του δοξαριού!

-Βασικές μουσικές σου επιρροές, βρίσκουν καταφύγιο στη τζαζ, την κλασική μουσική, ambient, καθώς και στην ελληνική παραδοσιακή. Μετά από τόσα projects σου και συνεργασίες – σταθμούς που έχεις κάνει στα τόσα χρόνια που βρίσκεσαι στο προσκήνιο (Αλκίνοος Ιωαννίδης, David Lynch, Σταύρος Λάντσιας κλπ), θα μπορούσες να ταυτοποιήσεις λίγο πιο «συγκεκριμένα» το προσωπικό, μουσικό σου ύφος;

Θα μπορούσα να του βάλω «ταμπέλα», αλλά αυτή η ταμπέλα δεν ανήκει στους τίτλους που ορίζουν οι δισκογραφικές εταιρίες. Οι προσωπικές μουσικές που φτιάχνει ο κάθε καλλιτέχνης και ειδικά της ορχηστρικής μουσικής που δεν έχει στίχο, έχει επιρροές αναγκαστικά από πολλά στιλ και τα ονομάζει, για να μπορέσει να δώσει έστω στο περίπου μια ιδέα. Πιστεύω ότι ο χαρακτηρισμός που θα μπορούσα να δώσω στη μουσική που γράφω, αλλά και στις συναυλίες που κάνω στις σόλο εμφανίσεις, εμπεριέχει την ησυχία, την ηρεμία και μια ελευθερία έκφρασης που ελπίζω να πλησιάζει το «άυλο». Ιδανικά θα μου άρεσε να είμαι αόρατος! Το δικό μου είδος λέγεται «ησυχία, ηρεμία και ένα βάθος πεδίου», αλλά αυτό δεν είναι αναγνωρισμένο είδος από τις δισκογραφικές εταιρίες! Οπότε, δανειζόμαστε ή εγώ, ή κάποιοι εκλεκτοί συνάδελφοί σου όρους που υπάρχουν ήδη και είναι επίσημα αναγνωρισμένοι.

-Πως σου φαίνεται που αυτός ο κόσμος έχει γεμίσει ταμπέλες σε όλα του; Το φαινόμενο «Τα πάντα οριοθετούνται» πώς το αντιλαμβάνεσαι;

Κοίτα, αυτό δεν είναι πρόβλημα. Αν το δεις θετικά, αυτό είναι κάτι πολύ γοητευτικό σαν ανθρώπινη ανάγκη. Η αιτία δηλαδή που το δημιουργεί αυτό… Δηλαδή το ότι ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να νιώσει ότι ανήκει κάπου και ότι προστατεύεται από κάπου, είτε είναι περιβάλλον, είτε είναι οικογένεια, οτιδήποτε είναι αυτό. Απλά καλώς, ή κακώς ζώντας εδώ που ζούμε, στην εποχή της ταχύτητας, ο άνθρωπος βάζει ταμπέλες από πολύ τρυφερό λόγο και ανάγκη, σχεδόν παιδικό. Πως ένα παιδί πιάνεται από τη φούστα της μαμάς του, έτσι και ο ενήλικας έχει την ανάγκη να οριοθετήσει. Να πει «κάνω αυτό, κάνω εκείνο». Τα όρια, δημιουργούν αίσθηση ασφάλειας και τακτοποίησης. Πάνω σε αυτά λοιπόν μετά πρέπει να έρθει η διαίσθηση, το γούστο για να μπορεί να κρίνει κανείς αυτογνωστικά αν αυτά τα όρια είναι επίκτητα, ή προσωπική επιλογή.

-Η όλη φιλοσοφία που μου παρουσιάζεις αυτή τη στιγμή μέσα από τα λεγόμενά σου, δείχνουν έναν άνθρωπο ο οποίος έχει δουλέψει πάρα πολύ με τον εαυτό του. Ο δρόμος της «αυτογνωσίας» μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο στο να ανακαλύψει αυτό που ονομάζουμε «ουσία» των πραγμάτων;

Κοίταξε να δεις, δε νομίζω ότι ο βαθμός της δικιάς μου αυτογνωσίας σαν καλλιτέχνης, διαφέρει από την αυτογνωσία κάποιου άλλου. Λίγο πολύ όλοι οι άνθρωποι από κάποια ηλικία και μετά, αλλάζουμε ποιότητες, ανάγκες, μαθαίνουμε από τα βιώματα που έχουμε, οπότε αυτογνωστικά, φυσικά θεωρώ πως η αυτογνωσία σε βοηθά να μην πεις ψέματα στον εαυτό σου και να είσαι ειλικρινής με τις προθέσεις σου. Ειδικά στο χώρο της τέχνης, ένας καλλιτέχνης που ανακοινώνει σε έναν αριθμό κοινού για παράδειγμα κάτι, οφείλει αυτό που ανακοινώνει να είναι «καθαρό». Και αυτό μπορεί να είναι δημιούργημα μόνο της αυτογνωσίας. Εκεί δε μπορείς να πεις ψέματα… Όταν το βράδυ γυρνάς σπίτι σου και γυρνάς το κλειδί στην πόρτα, τότε είσαι εκεί μόνο με τον εαυτό σου και δε μπορείς να είσαι άλλος, ακόμα κι αν όλη τη μέρα έχεις προσποιηθεί, έχεις κοροϊδέψει, έχεις «καλύψει» ατέλειες…

Το ίδιο γίνεται και τη στιγμή που παίρνεις το όργανο να μελετήσεις. Ξεκινάς να μελετήσεις και ξέρεις πάρα πολύ καλά τις ατέλειές σου, τι πρέπει να δουλέψεις και για ποιο λόγο. Οπότε ναι, η αυτογνωσία είναι ο μόνος τρόπος… Η «λύση», ο προσωπικός δρόμος που ακολουθεί ο κάθε ένας από εμάς, προκύπτει ξεκάθαρα μέσα απ’ την αυτογνωσία σαν απόφαση. Και η ίδια σου δημιουργεί αυτοπεποίθηση… Μπορεί σαν όρος να ακούγεται κάτι πολύ φιλοσοφημένο και… απλησίαστο, ωστόσο δεν είναι τίποτα άλλο από μια απόφαση που αισθάνεται κάποιος στη ψυχή του. Το νιώθει στο στομάχι του…

-«Η μουσική, είναι μια πνευματική έκφραση του ποιος είμαι. Η πίστη μου, η γνώση μου, η ύπαρξή μου» είπε ο μεγάλος John Coltrane. Κατά πόσο ταυτίζεται με αυτή τη ρήση;

Συμφωνώ απόλυτα με τον εκλεκτό συνάδελφο, αλλά αυτό μπορεί να συμβαίνει σε πάρα πολλές εκφράσεις της ζωής… Εννοώ και σε άλλα επαγγέλματα. Αυτό μπορεί να το πει κι ένας καμηλιέρης στην έρημο για παράδειγμα. Δε χρειάζεται να είσαι μουσικός για να το αισθάνεσαι αυτό. Οι συνθήκες και η κατάσταση που μπορεί να προσφέρει κάποιος στον εαυτό του για να καταφέρει να ζήσει σε αυτές τις «ποιότητες», αφορούν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Ο Coltrane φυσικά είναι ευανάγνωστο σε όλους μας ότι έχει φτάσει σε ένα επίπεδο «άυλο» μέσω της παραγωγής δονήσεων… Κάποιος μπορεί να το φτάσει με έναν άλλο τρόπο.

-Μιας και μιλάμε για «παραγωγή δονήσεων», έχεις ήδη ετοιμάσει κάτι νέο, κάτι φρέσκο, το οποίο είναι προ των πυλών. Μίλησέ μας γι’ αυτό και φυσικά για την έμπνευσή σου, η οποία σε οδήγησε στη δημιουργία του.

Ο τρίτος μου προσωπικός δίσκος, ο οποίος και κυκλοφόρησε ψηφιακά στις 8 Δεκέμβρη 2016 είναι η νέα μου δισκογραφική δουλειά που αφορά ένα πολύ σημαντικό έργο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ και είναι οι σουίτες για σόλο βιολοντσέλο τις οποίες τις ηχογράφησα στην κρητική λύρα. Την τετράχορδη κρητική λύρα δηλαδή, αφού για το σκοπό αυτό, χρειάστηκε να προσθέσω μια τέταρτη χαμηλή ντο χορδή. Αυτή η λύρα είναι μοναδική ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Γιατί αυτή η «τροποποίηση» έγινε για πρώτη φορά στην αρχαία παραδοσιακή κρητική λύρα που όλοι γνωρίζουμε. Και οι τρεις δίσκοι μου λοιπόν, είχαν την ίδια αφορμή που δημιουργήθηκαν. Στον τρίτο δίσκο όμως τώρα η «αιτία», μου ήταν ακόμα πιο ευανάγνωστη… Κατάγομαι από το Νότιο Ρέθυμνο, από τα Ακτούντα Αγίου Βασιλείου, από οικογένεια λυράρηδων. Έπαιζα λύρα έως τα 13 μου χρόνια κι έπειτα την άφησα λόγω βιολοντσέλου, το οποίο με έλκυε πολύ.

Όταν είδα πως κάποιοι λυράρηδες στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν χορδές τσέλου, εκεί ήρθε και η έλξη. Και η έμπνευση. Έτσι αποφάσισα να παραγγείλω μια τετράχορδη λύρα για να μελετήσω τις σουίτες του Μπαχ, τις οποίες ήδη γνώριζα στο τσέλο. Η ανάγκη λοιπόν που δημιούργησε αυτό το project, ήταν το ότι «Τα πιο ακριβά πράγματα στην εποχή μας είναι η ησυχία, η ηρεμία και η ελευθερία». Εγώ αυτήν την ησυχία και την ηρεμία τη βρήκα μέσα από τη μουσική που συνθέτω για τα συγκεκριμένα όργανα που συνθέτω. Και φυσικά οι σουίτες του Μπαχ στη λύρα μου φέρνουνε στο πιάτο -οπισθοδρομώντας από τη φασαρία και τη σύγχυση όλων αυτών που ζούμε με τις όσες πολιτικοοικονομικές καταστάσεις- τη φύση, τις ποιότητες της αυτογνωσίας. Σαν μέσα στο απόλυτο σκοτάδι, να ανάβεις ένα φως. Ένα κερί. Με τους ήχους, αναζητώ αυτές τις ποιότητες. Την επαφή με τη φύση.

-Δεν το βρίσκεις σχεδόν «παράλογο» να αναζητάμε ουσιαστικά τα αυτονόητα; Η ηρεμία που ανέφερες δε θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, όπως και η ελευθερία;

Είναι αυτονόητες γιατί είμαστε κατασκευασμένοι έτσι, σαν όντα. Και όποιος το αντιλαμβάνεται αυτό, φυσικά το θεωρεί αυτονόητο. Στη σημερινή εποχή όμως που όλοι ζούμε, το νόμιμο είναι το εκφυλισμένο, οπότε ζούμε σε μια εποχή της ταχύτητας, με ψεύτικες στροφές, ψεύτικους ήχους, ατμόσφαιρες και νερά. Προσπαθούμε λοιπόν μέσα σε όλο αυτό το ψεύτικο και το εικονικό να βιώσουμε τη βρεφική μας αγνότητα, ή τη γεροντική μας αγνότητα, του «λίγο πριν φύγεις». Τότε τραβάς το πράγμα στα άκρα και τότε καταλαβαίνεις πόσο απομακρυσμένοι είμαστε από τη φύση. Αυτό το δημιουργεί ο αστικός τρόπος ζωής και η καπιταλιστική κοινωνία που ζούμε που μας κάνει άλογα κούρσας, με το λουρί στο λαιμό και μας λέει «Τρέχα, φτάνεις δε φτάνεις!»… Αυτό που ζούμε μου φαίνεται πως είναι όλο λάθος.

-Εν έτει 2017, μέσα σε κρίση βαθιά σε πολλά επίπεδα, κοινωνική κρίση, οικονομική, πολιτική, ηθική και όχι μόνο, η ψυχή του καλλιτέχνη πως το βιώνει όλο αυτό;

Ας μη μιλήσω για τη ψυχή του καλλιτέχνη καλύτερα… Είμαι καλλιτέχνης όταν ανεβαίνω στη σκηνή σε μια συναυλία, αλλά πριν γίνω ο «καλλιτέχνης», είμαι ένας απλός πολίτης αυτού του κόσμου. Το ότι είμαι αυτό, δε μου δίνει κάποιο αξίωμα υπέρτατο. Δημιουργώ δόνηση και την ερευνώ. Η τέχνη και οι ποιότητες μιας και μιλάς για καλλιτεχνική ψυχή δεν έχει ανάγκη εμένα και τις συνθέσεις μου για να είναι καλά. Εγώ έχω ανάγκη από τις ποιότητες της τέχνης για να μπορώ ψυχοπνευματικά να εκφράζομαι και να ζω ευτυχισμένος. Ο κάθε άνθρωπος λοιπόν που ζει σε αυτές τις συνθήκες που είπαμε πριν, πρέπει να μπορέσει μέσα σε όλη αυτή τη βαβούρα και τη φασαρία να ακούσει τη ψυχή του και τον εαυτό του, είτε βοηθηθεί μέσα από τους ήχους, μέσα από τη διατροφή, μέσα από τον τρόπο ζωής, την προσευχή και να καταφέρει να μην «παρασύρεται». Να μπορεί να διαχωρίσει ποιες ποιότητες του αξίζουν και ποιοι θόρυβοι θέλουν πέταμα. Οφείλουμε να είμαστε σε θέση να το ξεχωρίσουμε αυτό, παραμένοντας προσηλωμένοι στο σκοπό μας, την τέχνη μας…

-Και ποιος είναι ο σκοπός της τέχνης;

O σκοπός της τέχνης είναι να μας υπενθυμίζει τι είναι ωραίο, τι εστί αγαλλίαση, ομορφιά, αγάπη… Αυτός είναι ο σκοπός της τέχνης. Να λυτρώνει. Όπως και η φύση. Η φύση μιλάει με έναν τρόπο καθαρό. Οτιδήποτε είναι κατά της φύσης, σκοτεινιάζει τον άνθρωπο και τον συρρικνώνει. Οτιδήποτε είναι υπέρ της φύσης, αναζωογονεί τον άνθρωπο και τη ψυχή, λειτουργώντας ιαματικά, θεραπευτικά… Άρα; Αυτό είναι θετικό. Τι εννοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες με την έννοια «αυτοθεραπεία»; Πνεύμα, ψυχή, τροφή, τρόπος ζωής… Το μυστικό ουσιαστικά, είναι ότι δεν υπάρχει μυστικό.

Συνέντευξη του Γιώργου Καλούδη στη Μάρη Γαργαλιάνου για την Εναλλακτική Δράση